Wunpawng Mungdan Shanglawt Hpung a Ningpawt Ninghpang Madung Tara Kanu Ni.
Wunpawng Mungdan Shanglawt Hpung a ningpawt ninghpang madung tara kanu nig aw:-
1. Myu tsaw, Mung tsaw masa.
2. Dimokresi.
3. Mungshawa a nga mu nga mai lam ni re.
Hpung kaw nna galaw saw a ai magma bunglu ma hkra hta n’dai madung tara kanu ni hpe lam woi ningshawng tara
shatai nna galaw sa wa na.
1. Myu Tsaw Masa
Wunpawng Amyu sha ni gaw Mungdan lu ai Amyu re. Shanglawt ai Amyu re. Raitimung, lai wa sai ten Tsa ning ka ang hkup ( Half Cen-tury) jan kaw nna Maigan mungmaden ni a n-pu de mayam tai wara sai. Dai lam a n pawt n hpang hpe sagawn yu ai shaloi, Wunpawng Amyu sha langai mi hku nna tinang a Amyu hte Mungdan hpe tsawra makawp maga chye ai Myu tsaw myit hpe sharawt na malai Gumchying Gumsa Chyanun Ninglen Masa hta chyu len nga, arau shada wa zep hkat, bru sha hkat na lam hta chyu dek lek nga nna, Maigan hpen du ai shaloi hkap shingdaw shingle gasat manga kau lu na daram myit hkrum kahkyin gumdin ai lam n-nga ai majaw, byin wa sai lam ni hpe mu lu ai. Dai majaw, dai ni Wunpawng Mungdan Amyu sha ni hta hpring tsup ngang kang ai Myu Tsaw Myit
rawng ra sai.
Myu Tsaw Myit Ngu Ai Hta:
(1) Tinang Amyu hte Mungdan ngang grin nga hkra tsawra makawp maga da mayu ai myit.
(2) Tinang a Mungdan hte Amyu Shanglawt na hpe ra sharawng ai myit.
(3) Tinang a Mungdan hte Amyu hpe rawt galu kaba wa shangun mayu ai myit.
(4) Tinang a Amyu sha ni hpe myit hkrum kahkyin gumdin nga shangun mayu ai myit.
(5) Tinang a Myu hte Mungdan hta arawng la chye ai myit.
(6) Tinang a Myu hte Mungdan a matu tinang a Asak, tinang a hkum hte tinang a nga mu/mai lam yawng hpe ap nawng kau lu ai myit.
(7) Tinang a Mungdan hte Amyu a ntsa tut nawng dinggrin sadi dung ai myit ni yawng lawm nga ai.
Wunpawng Amyu sha ni hta ndai Myit ni hpe jasu sharawt la nhtawm, myu tsaw myit kaba ai hte ngang kang n gun ja ai mungshawa byin hkra kahkying gumdin n-gun ginlung ra ai.
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Myu Tsaw Masa Hte Ninghtan Shai Dik Ai Myit Jasat Ni Gaw:
(1) Wunpawng Amyu Sha shada hpe hpa n sawn na, Maigan wa hpe sha grau na shadu ai myit.
(2) Wunpawng Amyu sha shada da lapran e ginhka ginrang garan ginchyan lachyen lahkra re ai myit hte,
(3) Tinang a kan wang na matu sha galaw ai myit ni rai nga ai.
Ndai zawn re ai n-gaja dik htum ai myit jasat nigaw Maigan mung maden ni a n-pu e shaning law law wa mayam tai lai wa sai majaw, Wunpawng Amyu sha ni kaw chyung nan nga ai mala la n-pu gale ai myit jasat rai nga ai.
Dai zawn re ai madang ndep ai myit jasat ni hpe seng yeng kau n htawm, gaja teng man ai Myu Tsaw Myit majing ni galai bang la yang she, Wunpawng Amyu sha ni yawng myit hkrum mang rum ai hte Wunpawng Amyu ting hte Mungdan ting hpe pawn ba sharawt galu kaba shangun lu na re.
2. Dimokresi.
Maigan mungdan nigaw shan hte a kan wang akyu ara a matu she Wunpawng Mungdan kata de tawt lai shang kabye rawng nga ai re majaw, Wunpawng mungdan ni a ntsa e dip kamyet sai chyup up sha nga ai masa hpe lang wa masai re.
Wunpawng Mungdan Shanglawt Hpung chyawm gaw, mungshawa a akyu ara hpe gunhpai nga ai re majaw, mungshawa a ntsa e Dimokresi Tara Masa hpe madung shatai lang wa na re.
Dimokresi Tara gaw awm dawm shanglawt ai mungdan hte shadip jahpang gaw mungsawa hta nga ra na hte, mungshawa a hpawng ka ang e Tara rap ra ai ahkaw ahkang nga na, ngu ai Tara rai nga ai Masha langai mi (shr:) masha langai mi hte shi a aru a arat ni (or) mungshawa a gawng malai nre ai masha matu-hpung langai mi kaw nna mungdan a
Daru magma ahkang aya hpe manta tawn ai n-re ai sha, mungshawa hta she tinang a mungdan hte gam maka hpe daw dan sa lu ai ahkang aya daju nga n-htawm, n-gun ja ai, kya ai, lu su san chye chyang ai, myi din a hpang re ai n-lata ai sha mungshawa yawng hte Tara rap ra ai ahkaw ahkang lu ai lam rai nga ai. Lam mi hku tsun ga nga yang, Mungshawa kaw na pru ai, mungshawa a gawng malai ni nan mungshawa a akyu ara hpe dingman tara ai, rap ra ai hku gunhpai jum hpajang sawa lu ai Tara Masa re.
Dimokresi Tara Majing hpe teng tup hkrak lang lu na matu mungdan shawng shanglawt sim sa ra ai. Raitimung ndai Tara gaw, mungshawa a matu gaja htum ai Tara re majaw, Wunpawng Mungdan Shanglawt Hpung gaw, Wunpawng Mungdan Mungshawa a kata e ndai Dimokresi Tara hpe chye lang wa hkra hte Wunpawng Mungdan Awm dawm Shanglawt
ai hpang e mung, dinggrin lang lu na lam ni hpe madung shatai let, Dimokresi Tara hpe ning shawng Tara shatai lang wa na.
3. Mungshawa A Nga Mu Nga Mai Lam.
Mungshawa ni hta lu hta sha lam, bu hpun lam, shingbyi shara, dum n-ta shara hte myit ngwi myit pyaw sim sa lam ni gaw ningpawt ninghpang ra ahkyak ai (Basic Necessity) rai nga ai. Wunpawng Mungdan Shanglawt Hpung gaw ,,,
Mungshawa a kyu ara hpe gunhpai ai hpung re ai majaw, hpung a galaw saw a ai Magam bungli lam magup hta ndai mungshawa ni a n pawt n hpang ra ahkyak ai ni hpe galoi n hprai shakut shaja gunhpai sawa na.
Ndai ningpawt ninghpang ra ahkyak ai ni hta garum lu na matu Yi, Sun, Hkauhting hkauna galaw lu/sha lam, hkamja lam, sutgan tam lam, shinggyim lai len hte seng nna mungshawa hpe aja awa hpaji machye machyang ban bang ya na hte mungshawa a mungmasa myi jahpaw ya na lam ni gaw, ahkyak madung re. Myi hpaw/hprang chye chyang ai mungshawa
hpe magma bungli hta myit lawm hkum du ai hku woi awn galaw gunhpai sa wa ai rai yang, mungshawa gaw tinang a nga sat madang tsaw jat wa hkra, nga mu/mai lam jat wa hkra, tinang nan shakut la lu ai atsam gaw, grai wa rawng nga ai. Dai atsam hpe tatut bungli de gale wa hkra woi awn ya na gaw, Wunpawng Mungdan Shanglawt Hpung a lit re.
Wunpawng Mungdan gaw awm dawm shanglawt sai Gumrawng Gumtsa Mungdan sha garai nbyin dingsa, Wunpawng Mungshawa a matu shading tup ai nga mu/mai lam lu la na n-rai. Dai re ai majaw, Wunpawng Mungdan Shanglawt Hpung gaw, mungshawa a nga mu/mai lam hpe sharawt ya na matu tsaw htum ai lit hku nna Wunpawng Mungdan lawan
shanglawt hkra shakut na.
Daw – IV.
Gasat Kau Ra Ai Hpyen.
1. Hpyen Madung ;-
Bai matut na:::
