Du jame a Tsaw myit

 Ndai laika ngau mu hti nna Du kaba Jame hpe matsan dum ai hte hkung ga dik nngai law.
Du kaba jame a shakut laiwa sai myusha lam yan mahkrum madup lam hpe duwa Howa Ja lar(USA) tsun dan nna ram ram chye lu ai,rai tim ndai lam gaw ya she mu hti hkrup ai.Madu jan Kun ding hku  hta amyu hte mungdan hpe grau tsaw ra ai lam adan aleng she mu lu nga ai.Kasi la hpa mung rai nga ai.
Duwa jame hte slg zedau hpe ngai hugawng 1997 ning suhti san Bangkok,nta e hkrum ga sai.Ngai hugawng hpe gaw matsing sana nshadu ai.Ya Amerikan mungdan e du nga ai Hkau Maran padang li hte arau sa hkrum ai lam rai nga ai.
N nga mat sai Dukaba sai LaRaw a Sum tsaw lahkawng ngu ai mahkawn yu ngwi gaw ndai lam hpe tsun mayu ai rai sam ang ai.

Laika ngau ndai atsawm bai hti yu ga

Lahtaw Ja Roi
Nye a Mying gaw, anhte amyu mying hku Vasana ngu shaga ai re. Nu yan Wa gaw Thai mung e nga ai Miwa amyu re. Ngai kahpu 2, Kana 2, Kanau La kasha 1 hte Num kasha 1 lu nngai. Annau ni yawng marai 7 rai ga ai. Anhte gaw Bangkok mare kaba shingnawm kaw de da ai lawk langai kaw nga ga ai. 1968 ning hta ngai gaw, laika hpaji tsang 7 hta sharin la ngut nhtawm, Sara Tai Jawng lung nga ai ten re.
Shingrai, Sara Tai jawng lung nga ai lani mi hta, rau jawng lung manang jan langai shi hpe manang tai lawm na matu saw lajin ai majaw, kaga rau manang langai mi hte Bawng masha ni hpe jep ai Tara rung kaba de hkan nang sa ga ai. Dai shani na nhtoi gaw, 1968 August 23 rai nga ai. Shawoi kalang mung garai n du yu ai shara re majaw, ngai gaw makau grup-yin hpe myit lawm ai hte myi sumgawn kabai bun tawn da we ai. Tara rung e npu htap na hkyuk kaw jep hkam na bawng masha ni hpe bang da nhtawm, marai mi ngut jang marai mi shaga la nna, tara rung kaw jep ra ai lam ni jep ngut jang, dai npu htap na hkyuk kaw bai wa bang da rai nga ma ai.

Dai aten hta shinggan na sa jahkrum ai jinghku ni gaw dai hkyuk na htawng masha ni hpe mai hkrum shaga ai ten rai nga ai. An a manang jan mung shi a jinghku htawng masha wa hpe sa hkrum shaga nga ai. An gaw jut shagu hkan na htawng masha ni hpe hkan madoi yu mau nga ga ai. Mawk ke! Ya chyawm, ngai kabai shawam da ai nye a myi sumgawn gaw, JA NGA zawn nsam hkum lachyum hkum hte tu kabrim taw nga ai myitum achyang zum mi hpe chyahkrung hprap hprap mu rim la hkrup dat ni ai.

Dai laklai ai myitum achyang zum mi gaw, nye a nachying myit lawm let yu azi nga ai myitum yan hpe ga shaga nga ma ai. Nye a zen let la ai myitum yan mung, lachyum kalangta chye na hta la ai sha n ga, myitum hte shiga bai htang jaw dat sai. “ Na a manang wa hte nan 2 shat grai kawsi nga ai lachyum chye na sai; ya shat la wa ya na yaw” ngu, bai htang tsun ai rai nga li ai.

Dai majaw, Shi a mying san la yang, “ James” nga ai chye la sai. Hpa majaw kun? Ngai gaw ya she moi nja nhpra hka mat ai jinghku hte bai hkrum ai zawn, kabu gara makau na shatseng de, nam maling na shannga hkawnsek a shingni hte maren, alawan tin tin sa wa nna, lusha makai 4 ting hpe mari la, mying ka shakap rai, masha ni sa bang ai lusha ka kaba kaw yetsha sa bang dat ni ai. Ngai matut mada taw nga yang sha, lusha shaw gam ya nga ai balik wa kaw na, “ James” nga, shaga dat sai.

Shi gaw ngai hpe nachying chyeju dum ai nsam madun let, kabu gara sa la nna shi a manang wa hte jawm sha ngut jang, n ma sha ai kaga shat makai hpe shan zawn kawsi nga ai kaga manang ni hpe jaw sha kau nu ai. Dai aten gaw shana de 3:00pm rai nga sai. Aga!… daini na nye a alu chyawm gaw grai htap htuk akyu rawng ai alu she rai nga sai ngu, grai nan myit dik dum ai shani, manang tai ya na matu hkyuk rung de saw lajin ai manang jan hpe mung, myit kraw kata hta nachying lagu chyeju dum dik mat ai nhtoi rai sali ai.

Dai shana ngai yup n pyaw ai daram re. Myi di dat shagu, daini nye a myi sumgawn hte lu dagup la hkrup ai htawng masha ni hpe chyu shingran mu ai. Yawng hta grau dan leng nna pra pra asan awan mu lu ai gaw, JA NGA zawn laklai ai myitum chayng 2 rai nga ai. Shi a tu kabrim nsam hkum, myitum yan hte abawng aring asan apra kashin tawn da ai, “ Nga” zawn san ai; shi a shadang la jet ai nsam hte garai n chye lu ai shi a lam hpe chyu sumru taw nga ni ai.

Shi zawn re ai shabrang wangan langai wa hpabaw amu shut nna rim rawng hkrum ai i? Ka-ni amu i? Lagut damya i? Masha sumbu manaw ai amu i? Masha sat amu hkrum ai i? N tara ai je yang hkrum ai i? Shi hpe yu yang, madang nem ai amu chye hkrum na zawn gaw n san ai. Hpabaw amu wa rai kun i? Nachying chye mayu la ai myit hpe n dang dip lu sai. Dai shana shi a lam nhti nhtang sumru let yup pyaw mat wa ai majaw rai sam ai; hpang jahpawt yup rawt ai hte shi a myitum ni hpe shawng bai mu kahtap nga ni ai.

Dai shana kaw nna ten shagu ngu na shi a lam chyu myit, shi hte seng ai ga san ni chyu jahtuk shapraw rai; bungli law mat sai. Jawng laika pyi lawu hprut she myit lawm ai hku rai mat ni ai. Nye a yupmang shingran shagu, shat kawsi kyet nna, matsan dum si na zawn re myiman rau, “ Chyeju hte shat mari jaw rit” ngu ai lachyum hte ngai kaw hpyi nem nga ai; shi a myitum yan hpe ding-yang mu lu nga ai. Dai zawn shi a hpung shingkang gaw nye a ntsa ahkyak n la n mai ka-up kahprwi taw nga sai.

Shani shagu htawng rawng masha ni hpe jinghku ni sa hkrum shajang na ma ai. Raitimung, James hpe sa jahkrum ai masha gaw langai pyi n nga sam ai. Ndai mungkan e shi hpe sa jahkrum ai jinghku gaw ngai langai sha mi rai na kun? Shi mung ngai lama sa jahkrum kun ngu, mahkoi wa gadai n chye ai lagu myit mada taw nga ai kun i? 2-3 ya ngai hkrai myit dinglik yu nga yang, “ Sa jahkrum su! Shi kabu na re.” nga nna, nye a sung htum ai kraw kata kaw na ngai hpe shagwi shadut taw nga ai.

Lani mi hta, marai langai ngai, ngai hpe shangun matsun ai hpa ngai gaw, James a matu, shaloi jang sha na lusha makai hte, aten galu sha na matu shan jahkraw, nga jahkraw makai ni bawn lang nna, KONG PREM htawng de sa wa nngai. Htawng de du ai hte James hpe sa hkrum ai lam shana dat sai. Gade n na yang, Loud speaker kaw na, “ James, nang hpe jinghku sa hkrum ai” nga nna, jahtau dat ai. Tak ai hte maren, shi gaw grai myit mau ai nsam hte gale pru wa ra ai.
Ngai mani sum myiman hte kabu gara, “ Kaja nga ai i?” ngu, shakram la nhtawm, “ Ngai hpe kanau ngu shaga rit yaw. Nye a mying Vasana re” ngu tsun dat nngai. Bai, “Nang hpe sa hkrum mai ai nhtoi gaw, Laban hpang 2 ya shani re lam htawng sin masha ni kaw na chye la lu sai. Aten lu shagu sa hkrum na re. Manu ai ten hta laika hku nna mung jahta dat na yaw.” ngu tsun nngai.

Dai hpang kraw hta ngam ai ga ni hpe grai naw tsun shapraw mayu ai raitim, ung ang taw nga ai lapran, shi hpe mung tsun mayu ai lam grai nga ai zawn re nsam mu lu nngai. Dai zawn kraw hta rawng nga timung an 2 kaga mi n chye tsun shapraw ai sha, shada man hkrum mani sumsai sha naw yu mada chyai hkat nga ga yang, minutes 10 hpring mat sai majaw, shaga hkat na aten htum sai rai nna, dingsi dum shangoi dat let sa hkrum nga ai htawng masha ni hpe gawk kaw na pru wa shangun sai.

Kalang mi hkrum shaga na matu htawng masha marai 30 daram hpe ahkang jaw ma ai majaw, shada shaga hkat ai nsen pyi atsawm n na ai she marawn shaga hkat ra ga ai. Shi a shara de bai du ai shaloi, ngai jaw dat ai shahpa makai hpe wa hpaw yu nna shi a nta masha majing hte hkrum ai zawn kabu na nu ai ngu, myit dum ai. Bai, shi kaning rai hpyan sha bang wa na hpe matut shingran mu let, ngai hkrai kabu htuk htak taw ai salum rau, nta de nhtang wa mat ni ai.
Dai hpang kaw na gaw, Laban hpang 2 ya shani shagu jawng kaw, “Hkyuk htawng de sumtsan jinghku sa jahkrum ra nngai” ngu, ahkang hpyi la nna shi hpang de lusha ni lang hte lang jashai jahtuk lang nhtawm, ding-yang sa hkrum ni ai. Nye a lam shi hpe laika hte ka shaleng dan dat ai hpang, shi mung lang shagu shi a lam hpe ka jaw ai majaw, lang hte lang an shada a lam hpe grau chye na hkat wa saga ai. Dai zawn ngai gaw, shi htawng na pru wa ai shani du hkra, n yet n hprai sa hkrum ai hta n ga, an 2 laika ni mung n dut n dang ka ya hkat lai wa saga ai. Dai majaw, ngai gaw shi nachying myit ru myit yak hkrum nga ai ten e shi a myit hpe hkyam sa jaw ya lu ai; shi a jinghku majing re ai shayi sha langai tai wa ni ai.

Dai hpang matut nna, shi hte ngai hkau chyap ding-yang rai nga ga ai. Lani mi shi gaw anhte nga ai Lawk de dingtawk sa wa nna, laklai ahkyak ga mi sa tsun ai. Dai ten hta ngai gaw shi kaning re masha, hpaba bungli galaw ai wa re hpe ntsa lam chye nga sai ten re. Shi gaw, ngai hpe mada da nna, “ Ya ngai gaw dinghku de na ten rai sai. Anhte a uhpung uhpawng masa hta hkan nna, Thai mungdan masha jet jet hte dinghku de ra ai hku re. Nang hpe tsaw ra hku hkau ai sha n ga, ngai hpe shingdep shingtau ya lu ai nye a prat rum manang majing gaw nang chyu sha rai na ndai ngu, myit hkawn hkrang ai hte, nye a masha kaba ni kaw wa woi madun na matu nang hpe sa lajin ai hku re” nga ai.

Ngai mung shi hte amyu n bung ai; htunghking n bung ai; makam masham n bung ai, adan aleng n re ai prip pram mawla re Mungmasa la she re lam ni hpe, n myit jahtuk taw nga ai sha, shi dai zawn hkungran la na matu hpyi lajin wa na nhtoi hpe nachying ala taw nga ai jan zawn, shi tsun ai hte maren shi a masha kaba ni hte hkrum na matu aloi sha hkan nang mat wa ni ai. Nye a myit hta lama wa shi a masha kaba ni ngai hpe shi hte n htuk dum nna, ningdang katut yang kaya kahpa ngu myit na pyi, n dum kau dat se ai. Naw chyamai sa. Shi a masha kaba GOC, Lahtaw Zau Seng hte jahkrum ya yang, myit hkrum ya ai majaw Lahtaw Ja Roi ngu, Jinghpaw mying shamying la ai hte an 2, 1973 March 20 hta dinghku de byin wa saga ai.

An 2 dinghku de ai shani kaw nna shi gaw ngai hpe Aroi ngu shaga wa sai. Dai ten hta ngai gaw, Sara Tai jawng lung la ngut sai rai nna, Asuya Lawu tsang jawng kaw Tsang 1 sharin ai numsara galaw nga ai ten re. Shi gaw ngai hpe shana jawng bai matut lung na n-gun jaw ai majaw, ngai mung shakut ai hte Tsang 10 awng la lu nna, 4 ning matut sharin ai hte BED degree hpe apyaw sha lu la sai. Lahta tsang jawng sharin ai numsara 2 ning galaw ai hpang, rung hpaji matut sharin la nna, Reuters News Agent ( Thailand Branch) kaw Secretary shang galaw ai hpang, 13 ning na wa ai shaloi, dai rung kaw na hpyi pru nhtawm, tinggyeng hpaga yumga lam galaw sa wa na matu shi hte bawngban nna, shi lam madun matsun ai hte maren hkan galaw nngai.
Shi lu da ai Janmau gaw, USA, Kent Tucky Christian University kaw na BBA (Bachelor of Business Administrarion) rai nga ai hte maren, sutmasa hpaga yumga lam hta ngai hpe ladat jaw jaw, ninggam hte ninggam lam woi madun matsun lu ai majaw, an gaw kade n na yang gau ngwi ngwi amyat lu wa ai hta hkan nna, gatseng gawk langai hpang langai 15 du hkra, matut mari la lu ai hta n ga, htingra mari nhtawm, nta nnan mung lu shachyaw la lu saga ai.

Shi gaw ngai hpe anhte KIO a shingdu labau hte yaw shada sa wa ai Mungmasa lam ni ngai atsawm chye na hkra aten galu hta ding-yang myit galu galang hte tsun dan wa sai re. Dai hpang, KIO a bungli hte seng nna hkrit tsang hpa kaning re ai bungli hta raitim, ngai hpe shatsam dat shagu shi hpe tsawra ai nhkan e, n hkrit n tsang, kangka htep lahti n shut n shai ra n rawng hkra law law lang galaw ya lai wa ni ai.

1975 ning hta GOC, Lahtaw Zau Seng hte Ningbaw Ningla ni akajawng sha n nga mat wa ai kaw nna, Thai kaw naw ngam nga ai myitrum hpyen hpung ni hpe Ginjaw de wa na matu matsun dat ai hte maren, Htam Ngop Camp kaw nna rawt mat wa masai rai yang, hpyen hpung nkau sha Ginjaw de wa du ma ai lam, law malawng gaw Thai lamu ga jarit makau e nga nan mat ai lam ni, shi kaw na ngai na chye lu nngai. Shi hte shi a manang Gyijum Ze Dau gaw dinghku hte rai masai majaw, Bangkok e nga nan ma ai.

Dai ten kaw na KIO uhpung a ntsa ngai myit n-gun n lu dum mat ni ai majaw, an 2 hkrit n tsang galaw lawm na lam kaga mi n nga sai ngu myit la kau nngai. Shingrai lachyum n pru sai majaw shi hpe dai rawtmalan bungli kaw na tsepkawp pru hkring sa nna, an nu wa ni tinggyeng sutmasa bungli de she dam lada shanang sa wa saga ngu, akroi anoi hpyi nem wa ni ai. Shi gaw magwi na tingse dum bang ai hpa she re. “ Anhte a mungdan ngwi pyaw simsa ai lam lu wa hkra shakut sa wa na matu, dagam tawn sai hte maren, matut shakut sa wa na re” lam ding-yang atsun nga wu ai.

Ngai mung shi a myusha lam-yan ntsa shi kade myit makun da ai lam ni hpe tsawmra chye tawn nngai. Shi gaw KIO Ningbaw Kaba Lahtaw Zau Seng (GOC) hte Thai kaw rudi nna, 10ning tup rau nga ai ten ni hta GOC shatsam ai lit ni hpe awngdang wa lu hkra htap htuk dum ai hku daw dan galaw sa wa na matu tsalam shadang hpring ahkaw ahkang lu ai wa rai lu ai. Shi gaw dai ahkaw ahkang kata kaw gadai pyi kam ya na shingran n nga ai lit ni hpe apyaw sha lit la lu u ai. Dai majaw GOC wa mung, shi a ntsa myit dik ai hte bungli hte seng nna, James galaw awngdang shagu tut e shakawn shagrau ya u ai. Dai hpe James gaw grai arawng la myit dik chye nga ai. Shanhte a rawtmalan bungli hta shi kade daram sadi dung kangka ai lam hpe mung, ngai wa yu kaya na daram mu ga yu ni ai.

Shi hpe GOC wa shakawn ai hta grau nna, shakawn ai GOC a jinghku Miwa dinggai langai mi nga ai. Dai lauban dinggai gaw James a atsam hpe kam hpa nna, shi a tinggyeng bungli hta, kalang garum yang Thai gumhpraw sen 2 jaw na lam tsun wa ai hpe, “ Sorry, ngai gaw KIO uhpung bungli hta sha galaw mai ai re. Ngai hpe dai zawn kam hpa myit hte garum hpyi wa ai hpe gaw nachying arawng la nngai” ngu kau dat ai lam, n nga mat wa sai Du Kaba Zau Bawm mung chye lawm lai wa sai re. Ngai mung, shanhte a rawtmalan ntsa na ngang kang ai shi a ga sadi hpe dai daram shadik shatup sa wa lu ai mu yang, n chye tsun hkra mau am yu ni ai.

Dai zawn Ningbaw Ningla ni n nga mat wa ai hpang e shi gaw, kanu si kau da ai uhkai kasha zawn, matsan mayan garen gari hkrum nga nu ai. Dai ten hta ya na zawn Phone, Fax, E-mail ni rai n nga, Wireless jak mung n lu ai majaw, Ginjaw de matut mahkai ai lam n galaw lu ai shaning ram ram na mat wa nu ai. Raitim shi gaw dai laman annu ni hte dinghku a sutmasa rawt jat lam hpe madung tawn galaw ai n rai, GOC woi awn kau da ai yingam ni n mai prai mat ai nga nna, shi hkrai shi daw dan la nhtawm, gadai n matsun ai; shi hkum shi matsun la nna, Maigan Kyit Hkai lam hta, shawng na hta grau pyi dam lada wa hkra shi chyu sha (One man show) shakut hkawm wa nu ai.

Shingrai, mungkan grup-yin hkan du hkawm nna, New York hte Geneva kaw galaw ai UN zuphpawng hkan e mung, lang hte lang hkan lawm let, Wunpawng Mungdan a lam dang lu ai atsam yawng asung jashawn nna, hkan htawn tsun hkawm wa nu ai. Dai majaw, ngai shi a ningrum ningtau jan sha n ga, kaga hpunau myit-su nkau mi du hkra, shi hpe Mungmasa manya bu ai wa re ngu, mu mada mat wa sai. Gaja wa mung shi dai hku mying gumhkawng lai wa nu ai re.

10ning na ai hpang 1985 ning hta, Pa Jau kaw Ningbaw Kaba Maran Brang Seng hte wa lu hkrum la ai kaw na gaw, shanhte a rawtmalan bungli grau dam lada hkra galaw sa wa lu na matu, annu ni hpe shaning tup tup pyi n gayin yu hkra, hka de dat bang dat ai, “ Nga” hpa she n chye pru wa hkra hkra, hka tsim tsim hkawm mat wa nu ai. Shi Ningbaw Kaba Brang Seng ni hte Mungsang Mungmasa hkrun lam hkawm nna nta de manam zawn chyahkring chyahkra gan du wa shagu, shi hpe rawtmalan bungli kaw na pru hkring sa nhtawm, arau pyaw pyaw nga mat saga ngu tsun aput ai mung 15 ning she du mat wa sai.
Dai laman shi shangun ai hkrit tsang hpa bungli ni hpe ngai mung naw a galaw ya nga ai re. Shi a yaw shada ai lam gaw apai ahkra n yit, shawng na hta pyi grau ngang kang mat wa sai hpe mu lu ai majaw, shi a ntsa myit htum mat ai de she gale mat wa ni ai.

Shi gaw, moi kaw na ngai hpe teng sha tsawra nna dinghku woi de ai n rai; ngai hpe asung jashawn jai lang na matu san san she re ngu, chye na mu mada hkamsha bang mat wa ni ai. Dai majaw, shi hpe grai lagu myit machyi taw nga sai ngai gaw, “ Hka saga; jahka rit” ngu nna, ninggam mi bai shatsaw hpyi nem jat ni ai. Shi gaw, “ Nang hte hka mat na matu dinghku rau jawm de wa ai n re majaw, n jahka lu nngai” nga tsun let, shanhte a rawtmalan yaw shada lam hpe shawng na hte maren sha, matut sanglang dan u ai.

James gaw, shi a Mungmasa manya bu hkawm ai lam hte chyu, prat jahtum hkyen nu ai ngu, mahtai hta la kau sai ngai gaw, shi hte rau lachyum n pru ai manya n kam hkan bu lawm sai re majaw, Ma yan nau ni marai 3 ( Dau Naw, Dau Nan, Dau Tse) ni hpe shawng, ngai hpang maga kahkyin gumdin la kau nhtawm, shi n jahka yang n mai na zawn re kumla hpe dingsang shapraw dan nngai.

Shing rai yang, shi a sung htum ai salum kata kaw makoi up rawng nga ai; nye ntsa na shi a tsawra myit wa mahkoi kapaw pru wa nhten! ngu, myit mada ai re. Raitim, mahtai gaw ngai myit mada yaw shada ai lam n awng dang mat ai sha, hpang jahtum ngai tak ai hte maren shi gaw ngai hpe apyaw sha, hpa pyi n hkam sha ai zawn jahka ya na myit hkrum ai hte, 1994 July 31 hta Tara Rung e tara shang jahka kau ya sai.

Dai shaloi she shaning 21 ning tup shi ngai hpe tsawra masu nna hkalem sha kau ai re mahtai sakse majing lu la nngai. Dai majaw, tinang a hkum hpe tinang grai matsan dum kau ai hte shi hpe ngai myi di shim tsawra hkrup kau lai wa ai nye a prat hpe myit malai lu dik mat nngai. Shi chyawm gaw, kaning re ai manghkang hta raitim, awng padang hte chyu shakre la chye ai masha rai nga ai.
Shing re ai shi a laikyang hte maren, ya mung ngai hpe hkaw mi pyi dinglun ai; ga kaji ga kaba tsun ai lam n nga ai sha, Ma 3 hte sutgan dum nta ni yawng hpe shanaw jahpaw di kau da nna atsin sha, shi a hpyenma Myitung Naw La hte yup-ra shabawn sha hpai let pru mat wa nhtawm, Shanhte a ROKA Bangkok rung nta kaw sa htawt nga mat wa nu ai. Ngai gaw 21 ning tup shi kaw na tengman ai tsawra myit hpe n lu la ai, “ Asum” mahtai hte gaja wa shi shakram kau da ai hkrum mat ni ai rai.

shanghtawk Tsing Pan

BY JPKS