By-Duwa Kachin
(၁) ျပည္တြင္းစစ္ကုုိ ျမင္တဲ့ အျမင္အေပၚမွာ ျမန္မာ အစုုိးရက လက္နက္ကုုိင္ ပဠိပကၡလုုိ႔ ျမင္တယ္၊ တုုိင္းရင္းသား ေတြက ႏုုိင္ငံေရး ပဠိပကၡ လုုိ႔ ျမင္တယ္။
(၂) ျပည္ေထာင္စုု ေပၚေပါက္လာတဲ့ အျမင္အေပၚမွာ ျမန္မာ အစုုိးရက ေရွးယခင္ ဗမာ ဘုုရင္မ်ားရဲ႕ နယ္ေျမသမုုိင္းမွ ရပ္တည္လာျခင္း လုုိ႔ ျမင္တယ္။ တုုိင္းရင္းသား ေတြက ပင္လုုံညီလာခံ (ဗမာဘုုရင္မ်ားရဲ႕ နယ္ေျမ နဲ႔ ေတာင္တန္းေဒသ တုုိင္းရင္းသားေစာ္ဘြား၊ ဒူ၀ါမ်ားရဲ႕ နယ္ေျမ ပူးေပါင္းျခင္း) မွ ျဖစ္ေပၚလာျခင္း လုုိ႔ ျမင္တယ္။
(၃) ၿငိမ္းခ်မ္းေရး လုုိ႔ ေျပာတဲ့ အခါ၊ ျမန္မာအစုုိးရ က အပစ္အခတ္ ရပ္စဲေရး (Negative Peace) ကုုိ ဆုုိတယ္၊ တုုိင္းရင္းသားေတြက လူေနမႈဘ၀ လုုံး၀ လုုံၿခဳံစိတ္ခ်ရတဲ့ ဘ၀ (Positive Peace) ကုုိ ဆုုိလုုိတယ္။ အဲဒီအတြက္ ဖက္ဒရယ္ စနစ္ လုုိအပ္တယ္ လုုိ႔ ျမင္တယ္။ အေၾကာင္းကေတာ့ ဗမာစစ္တပ္တစ္ခုုထဲရဲ႕ ေအာက္မွာ ဘယ္လုုိမွ မၿငိမ္းခ်မ္းႏုုိင္တာ တုုိင္းရင္းသားေတြသာ ဓါတ္သိျဖစ္တယ္။ ျပည္တြင္းစစ္ မျဖစ္ခင္ကတည္းက တုုိင္းရင္းသားေတြ အေပၚ ဗမာ စစ္တပ္ရဲ႕ သတ္ျဖတ္မႈ သမုုိင္းရွိခဲ့ဖူးတယ္။ ဗမာ ဘုုရင္မ်ားရဲ႕ စစ္တပ္မွ အစ၊ ဂ်ပန္ေခတ္ ဘီအုုိင္ေအ ေခၚ ဗုုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းတပ္မွ တုုိင္းရင္းသားေဒသ၊ အထူးသျဖင့္ လက္နက္မဲ့ ခရစ္ယာန္တုုိင္းရင္းသားေတြ အေပၚ သတ္ျဖတ္ခဲ့တာ သမုုိင္းမွာ ရွိခဲ့တယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ တုုိင္းရင္းသားေတြ ဗမာအုုပ္ခ်ဳပ္မႈ ေအာက္မွာ ေနထုုိင္ဖုုိ႔ ေၾကာက္လာရျခင္း ျဖစ္တယ္။ အခုု မူဆလင္ ကုုိ လုုပ္သလုုိ တေန႔ ခရစ္ယာန္ေတြ အေပၚ ျပန္မလုုပ္ဘူး လုုိ႔ေျပာလုုိ႔မရပါ။ (ဟုုတ္ကဲ့ အခုုလဲ စစ္တပ္ကေတာ့ လစ္ရင္ လစ္သလုုိ လုုပ္ေနၿမဲပါ၊ ၿမိဳ႕ေပၚက ဗမာ ျပည္သူေတြ ျပန္လုုပ္လာမွာ ကုုိ ဆုုိလုုိတာပါ။)
(၄) ျပည္ေထာင္စုု တပ္မေတာ္ လုုိ႔ ဆုုိရာ၀ယ္၊ ျမန္မာအစုုိးရ က ျမန္မာ့ တပ္မေတာ္ထဲမွာ တုုိင္းရင္းသား အားလုုံး ခုုိင္းဖတ္အေနနဲ႔ ပါ၀င္ျခင္းကုုိ ေျပာတယ္။ တုုိင္းရင္းသား ေတြက ကုုိယ္တုုိင္ အမိန္႔ေပးႏုုိင္သူ အဆင့္မွာ ပါ၀င္မႈ ကုုိ ဆုုိလုုိတယ္။
(၅) စစ္မွန္တဲ့ ျပည္ေထာင္စုု အစုုိးရ စနစ္လုုိ႔ ေခၚဆုုိရာမွာ၊ ျမန္မာအစုုိးရ က ဗဟုုိဦးစီးစနစ္ အေနနဲ႔ က်န္တုုိင္းရင္းသား ေဒသ ေတြအေပၚ ဆရာႀကီးသဖြယ္ အုုပ္ခ်ဳပ္ဖုုိ႔ လုုိလားတယ္၊ ဒီမုုိကေရစီ ျဖစ္လာရင္ေတာင္ ေျမျပန္႔ ေဒသ မွ လူမ်ားစုု ဗမာ ျပည္သူေတြရဲ႕ ဆုုံးျဖတ္ခ်က္နဲ႔ က်န္တုုိင္းရင္းသား ေဒသ ေတြအတြက္ပါ နည္းဥပေဒ ခ်မွတ္ႏုုိင္ဖုုိ႔ လုုိလားတယ္။ တုုိင္းရင္းသားေတြက ဗမာျပည္ (ဗမာဘုုရင္မ်ားလက္ထက္က နယ္ေျမ) နဲ႔ ေတာင္တန္းေဒသ (က်န္တုုိင္းရင္းသား ကုုိယ့္ ေစာ္ဘြား နဲ႔ ကုုိယ္ အုုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့တဲ့ ေဒသမ်ား) တန္းတူ အခြင့္အေရး ကုုိ ဆုုိလုုိတယ္။
(၆) အခ်ဳပ္အခ်ာ အာဏာ ဆုုိရာ၀ယ္၊ ျမန္မာအစုုိးရ က ဗဟုုိအစုုိးရရဲ႕ ထိန္းခ်ဳပ္မႈ စြမ္းအား (အထက္ေအာက္ အုုပ္ခ်ဳပ္မႈ ယႏၱရား လည္ပတ္မႈ၊ top-down စြမ္းအား) ကုုိ ဆုုိလုုိတယ္၊ တုုိင္းရင္းသား ေတြက ေအာက္ေျချပည္သူဆီက (ေအာက္မွ အေပၚကုုိ, bottom-up) တက္လာရမယ္ လုုိ႔ ျမင္တယ္။
(၇) ဖက္ဒရယ္ လုုိ႔ ဆုုိရာ၀ယ္၊ ျမန္မာ အစုုိးရက ဗဟုုိဦးစီးစနစ္ ေလ ွ်ာ့ခ်ျခင္း (Decentralization) တခုုထဲကုုိ ဆုုိလာတယ္၊ တုုိင္းရင္းသားေတြက ကိုုယ့္ၾကမၼာကုုိယ္ ဖန္တီးေရး အတြက္ အာမခံတဲ့ ဖဲြ႕စည္းပုုံ စနစ္ကုုိ ဆုုိလုုိတယ္။ (Decentralization လုုပ္တုုိင္း ဖက္ဒရယ္ စနစ္ မဟုုတ္၊ တရုုတ္ ကြန္ျမဴနစ္နုုိင္ငံမွာလဲ decentralized လုုပ္ထားပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဖက္ဒရယ္ စနစ္တုုိင္းမွာ Decentralization မပါမျဖစ္ ဟုုတ္တယ္။)
(၈) ကုုိယ့္ ၾကမၼာ ကုုိယ္ဖန္တီး ေရး လုုိ႔ ဆုုိရာ၀ယ္၊ ျမန္မာ အစုုိးရက ခဲြထြက္ေရး လုုိ႔ ျမင္လာတယ္၊ တုုိင္းရင္းသားေတြက စစ္မွန္တဲ့ ျပည္ေထာင္စုု ဖြဲ႕စည္းေရးမူ လုုိ႔ ျမင္တယ္။
(၉) အပစ္အခတ္ရပ္စဲၿပီး ေနာက္ထပ္ ႏုုိင္ငံေရး ေဆြးေႏြးမႈ လမ္းစဥ္မွာ ျမန္မာ အစုုိးရက လက္ရွိ လြတ္ေတာ္အတြင္းက ၀င္ၿပီး ေဆြးေႏြးလုုိတယ္၊ (တုုိင္းရင္းသား လက္နက္ကုုိင္အဖဲြ႕ကုုိ လက္နက္ခ်ၿပီး အမတ္ အေရြးခံ ခုုိင္းျခင္း၊ သနည္းေျပာရရင္ ၂၀၀၈ အေျခခံ ဥပေဒ ကုုိ လက္ခံ ခုုိင္းျခင္း) တုုိင္းရင္းသားေတြက လြတ္ေတာ္ ျပင္ပ က ေဆြးေႏြးလုုိတယ္။ တကယ္တမ္း ဗမာတပ္မေတာ္က လြတ္ေတာ္အထက္မွာ မရွိရင္ေတာ့ လြတ္ေတာ္ထဲ ၀င္ရင္ ၀င္ႏုုိင္ပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္လဲ တပ္မေတာ္သည္ ျပည္သူက ေရြးခ်ယ္တဲ့ အစုုိးရ ေအာက္မွာ ရွိေရး မူ ကုုိ အရင္ ေဆြးေႏြးလာတာ ျဖစ္တယ္။
(၁၀) ႏုုိင္ငံေရး ေဆြးေႏြးေရး လုုိ႔ ဆုုိရာ၀ယ္၊ ျမန္မာအစုုိးရက လက္ရွိအေျခခံ ဥပေဒ ကုုိ ျပင္ဆင္ေရး အေပၚ ေျပာေနတယ္၊ တုုိင္းရင္းသားေတြက အားလုုံး ပါ၀င္ၿပီး စစ္မွန္တဲ့ ျပည္ေထာင္စုု စနစ္အတြက္ အသစ္ျပန္လည္ ေရးဆဲြလုုိတယ္။
(၂) ျပည္ေထာင္စုု ေပၚေပါက္လာတဲ့ အျမင္အေပၚမွာ ျမန္မာ အစုုိးရက ေရွးယခင္ ဗမာ ဘုုရင္မ်ားရဲ႕ နယ္ေျမသမုုိင္းမွ ရပ္တည္လာျခင္း လုုိ႔ ျမင္တယ္။ တုုိင္းရင္းသား ေတြက ပင္လုုံညီလာခံ (ဗမာဘုုရင္မ်ားရဲ႕ နယ္ေျမ နဲ႔ ေတာင္တန္းေဒသ တုုိင္းရင္းသားေစာ္ဘြား၊ ဒူ၀ါမ်ားရဲ႕ နယ္ေျမ ပူးေပါင္းျခင္း) မွ ျဖစ္ေပၚလာျခင္း လုုိ႔ ျမင္တယ္။
(၃) ၿငိမ္းခ်မ္းေရး လုုိ႔ ေျပာတဲ့ အခါ၊ ျမန္မာအစုုိးရ က အပစ္အခတ္ ရပ္စဲေရး (Negative Peace) ကုုိ ဆုုိတယ္၊ တုုိင္းရင္းသားေတြက လူေနမႈဘ၀ လုုံး၀ လုုံၿခဳံစိတ္ခ်ရတဲ့ ဘ၀ (Positive Peace) ကုုိ ဆုုိလုုိတယ္။ အဲဒီအတြက္ ဖက္ဒရယ္ စနစ္ လုုိအပ္တယ္ လုုိ႔ ျမင္တယ္။ အေၾကာင္းကေတာ့ ဗမာစစ္တပ္တစ္ခုုထဲရဲ႕ ေအာက္မွာ ဘယ္လုုိမွ မၿငိမ္းခ်မ္းႏုုိင္တာ တုုိင္းရင္းသားေတြသာ ဓါတ္သိျဖစ္တယ္။ ျပည္တြင္းစစ္ မျဖစ္ခင္ကတည္းက တုုိင္းရင္းသားေတြ အေပၚ ဗမာ စစ္တပ္ရဲ႕ သတ္ျဖတ္မႈ သမုုိင္းရွိခဲ့ဖူးတယ္။ ဗမာ ဘုုရင္မ်ားရဲ႕ စစ္တပ္မွ အစ၊ ဂ်ပန္ေခတ္ ဘီအုုိင္ေအ ေခၚ ဗုုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းတပ္မွ တုုိင္းရင္းသားေဒသ၊ အထူးသျဖင့္ လက္နက္မဲ့ ခရစ္ယာန္တုုိင္းရင္းသားေတြ အေပၚ သတ္ျဖတ္ခဲ့တာ သမုုိင္းမွာ ရွိခဲ့တယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ တုုိင္းရင္းသားေတြ ဗမာအုုပ္ခ်ဳပ္မႈ ေအာက္မွာ ေနထုုိင္ဖုုိ႔ ေၾကာက္လာရျခင္း ျဖစ္တယ္။ အခုု မူဆလင္ ကုုိ လုုပ္သလုုိ တေန႔ ခရစ္ယာန္ေတြ အေပၚ ျပန္မလုုပ္ဘူး လုုိ႔ေျပာလုုိ႔မရပါ။ (ဟုုတ္ကဲ့ အခုုလဲ စစ္တပ္ကေတာ့ လစ္ရင္ လစ္သလုုိ လုုပ္ေနၿမဲပါ၊ ၿမိဳ႕ေပၚက ဗမာ ျပည္သူေတြ ျပန္လုုပ္လာမွာ ကုုိ ဆုုိလုုိတာပါ။)
(၄) ျပည္ေထာင္စုု တပ္မေတာ္ လုုိ႔ ဆုုိရာ၀ယ္၊ ျမန္မာအစုုိးရ က ျမန္မာ့ တပ္မေတာ္ထဲမွာ တုုိင္းရင္းသား အားလုုံး ခုုိင္းဖတ္အေနနဲ႔ ပါ၀င္ျခင္းကုုိ ေျပာတယ္။ တုုိင္းရင္းသား ေတြက ကုုိယ္တုုိင္ အမိန္႔ေပးႏုုိင္သူ အဆင့္မွာ ပါ၀င္မႈ ကုုိ ဆုုိလုုိတယ္။
(၅) စစ္မွန္တဲ့ ျပည္ေထာင္စုု အစုုိးရ စနစ္လုုိ႔ ေခၚဆုုိရာမွာ၊ ျမန္မာအစုုိးရ က ဗဟုုိဦးစီးစနစ္ အေနနဲ႔ က်န္တုုိင္းရင္းသား ေဒသ ေတြအေပၚ ဆရာႀကီးသဖြယ္ အုုပ္ခ်ဳပ္ဖုုိ႔ လုုိလားတယ္၊ ဒီမုုိကေရစီ ျဖစ္လာရင္ေတာင္ ေျမျပန္႔ ေဒသ မွ လူမ်ားစုု ဗမာ ျပည္သူေတြရဲ႕ ဆုုံးျဖတ္ခ်က္နဲ႔ က်န္တုုိင္းရင္းသား ေဒသ ေတြအတြက္ပါ နည္းဥပေဒ ခ်မွတ္ႏုုိင္ဖုုိ႔ လုုိလားတယ္။ တုုိင္းရင္းသားေတြက ဗမာျပည္ (ဗမာဘုုရင္မ်ားလက္ထက္က နယ္ေျမ) နဲ႔ ေတာင္တန္းေဒသ (က်န္တုုိင္းရင္းသား ကုုိယ့္ ေစာ္ဘြား နဲ႔ ကုုိယ္ အုုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့တဲ့ ေဒသမ်ား) တန္းတူ အခြင့္အေရး ကုုိ ဆုုိလုုိတယ္။
(၆) အခ်ဳပ္အခ်ာ အာဏာ ဆုုိရာ၀ယ္၊ ျမန္မာအစုုိးရ က ဗဟုုိအစုုိးရရဲ႕ ထိန္းခ်ဳပ္မႈ စြမ္းအား (အထက္ေအာက္ အုုပ္ခ်ဳပ္မႈ ယႏၱရား လည္ပတ္မႈ၊ top-down စြမ္းအား) ကုုိ ဆုုိလုုိတယ္၊ တုုိင္းရင္းသား ေတြက ေအာက္ေျချပည္သူဆီက (ေအာက္မွ အေပၚကုုိ, bottom-up) တက္လာရမယ္ လုုိ႔ ျမင္တယ္။
(၇) ဖက္ဒရယ္ လုုိ႔ ဆုုိရာ၀ယ္၊ ျမန္မာ အစုုိးရက ဗဟုုိဦးစီးစနစ္ ေလ ွ်ာ့ခ်ျခင္း (Decentralization) တခုုထဲကုုိ ဆုုိလာတယ္၊ တုုိင္းရင္းသားေတြက ကိုုယ့္ၾကမၼာကုုိယ္ ဖန္တီးေရး အတြက္ အာမခံတဲ့ ဖဲြ႕စည္းပုုံ စနစ္ကုုိ ဆုုိလုုိတယ္။ (Decentralization လုုပ္တုုိင္း ဖက္ဒရယ္ စနစ္ မဟုုတ္၊ တရုုတ္ ကြန္ျမဴနစ္နုုိင္ငံမွာလဲ decentralized လုုပ္ထားပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဖက္ဒရယ္ စနစ္တုုိင္းမွာ Decentralization မပါမျဖစ္ ဟုုတ္တယ္။)
(၈) ကုုိယ့္ ၾကမၼာ ကုုိယ္ဖန္တီး ေရး လုုိ႔ ဆုုိရာ၀ယ္၊ ျမန္မာ အစုုိးရက ခဲြထြက္ေရး လုုိ႔ ျမင္လာတယ္၊ တုုိင္းရင္းသားေတြက စစ္မွန္တဲ့ ျပည္ေထာင္စုု ဖြဲ႕စည္းေရးမူ လုုိ႔ ျမင္တယ္။
(၉) အပစ္အခတ္ရပ္စဲၿပီး ေနာက္ထပ္ ႏုုိင္ငံေရး ေဆြးေႏြးမႈ လမ္းစဥ္မွာ ျမန္မာ အစုုိးရက လက္ရွိ လြတ္ေတာ္အတြင္းက ၀င္ၿပီး ေဆြးေႏြးလုုိတယ္၊ (တုုိင္းရင္းသား လက္နက္ကုုိင္အဖဲြ႕ကုုိ လက္နက္ခ်ၿပီး အမတ္ အေရြးခံ ခုုိင္းျခင္း၊ သနည္းေျပာရရင္ ၂၀၀၈ အေျခခံ ဥပေဒ ကုုိ လက္ခံ ခုုိင္းျခင္း) တုုိင္းရင္းသားေတြက လြတ္ေတာ္ ျပင္ပ က ေဆြးေႏြးလုုိတယ္။ တကယ္တမ္း ဗမာတပ္မေတာ္က လြတ္ေတာ္အထက္မွာ မရွိရင္ေတာ့ လြတ္ေတာ္ထဲ ၀င္ရင္ ၀င္ႏုုိင္ပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္လဲ တပ္မေတာ္သည္ ျပည္သူက ေရြးခ်ယ္တဲ့ အစုုိးရ ေအာက္မွာ ရွိေရး မူ ကုုိ အရင္ ေဆြးေႏြးလာတာ ျဖစ္တယ္။
(၁၀) ႏုုိင္ငံေရး ေဆြးေႏြးေရး လုုိ႔ ဆုုိရာ၀ယ္၊ ျမန္မာအစုုိးရက လက္ရွိအေျခခံ ဥပေဒ ကုုိ ျပင္ဆင္ေရး အေပၚ ေျပာေနတယ္၊ တုုိင္းရင္းသားေတြက အားလုုံး ပါ၀င္ၿပီး စစ္မွန္တဲ့ ျပည္ေထာင္စုု စနစ္အတြက္ အသစ္ျပန္လည္ ေရးဆဲြလုုိတယ္။
