By: KEO (Kachin
Environmental Organization)
“Simsa
lam hte nhprang sut”
Mung kan wunpawng hpung
“UNEP” hta ka tang madun ai
makau grup-yin hte seng ai laika ngau ni hpe hti hkaja yu ai hku nna mung, Myen
mung grupyin hte seng ai NGOs wuhpung wuhpawng ni a laika ngau ni hpe
mahta nna mung, Myen mung mung chying kasa wuhpung wuhpawng law law a ndau
shabra tawn ai laika hte sawk dinglik tawn ai laika lak-chyoi buk ni hpe mahta
nna mung “simsa lam hte nhprang sut” ngu ai ga baw hpe ndai laika gadun
hte hkawp myit su nu wa kaji kaba yawng hpe tang shana dat lu ga ai law.
“Simsa lam hte n-hprang sut” ngu ai hpe sung sung
li li ntsun shi yang, dai ni anhte yawng garu shajang nga ai “Munghpawm Myen
mung dan” a lam hpe loi mi naw shawng tsun na ga ai. Myen mung dan hpe yu dat
ga nga jang grau ntsun shalawm yang nmai ai gaw anhte Jinghpaw wunpawng mung
dan nan rai nga ai. Anhte Jinghpaw Wunpawng mung dan hta Manu dan ai Ja, Lung
Seng, hte kaga manu dan nhprang sut amyu myu pru nga ai. Ndai zawn hti ndang ai
manu daw dan nlu ai nhprang sut rawng ai mung dan re majaw nseng ang ai kaga
mung dan ni mung ndai mung dan hpe tsaw ra let ahpum chyit di nna galoi mung
nkam tat kau ma ai. Hpa majaw nga yang manu dan ai nhprang sut gan hpring taw nga
ai majaw ndai hpe ten galu naw shaw sha, akrawk sha, shaw sha nmai jang Sinat
machyu pala hte jahkrit shama zing tek la rai nna tinang a akyu ara a matu pan
dung shadaw kaba tawn da rai nna chying lau sha chye nga ma ai. Dai gaw asan
pra tsun ga nga jang Mung maden Myen hpyen ni rai nga ma ai.
Lai wa sai aten hta “ENEP” hte ENA (Report) ni hkan rai tim, nhprang sut hte
seng ai hkrat sum lam ni hpe law law lang tang madun wa sai hpe mu lu nga ai. Hkrat
sum ai ngu ai lam hta madung gaw nhprang sut htu shaw ai a marang e makau
grupyin shingra maka htenza wa ai lam ni law law byin wa ai lam ni rai nga ai. Dai
zawn tang madun ai lam ni hta madung
madi madun ai lam ni gaw, nhprang sut hpe gadai wa akyu tam a ta ngu ai hpe
htawng madun ai lam ni hpe laika lak
chyoi law law ni hta ka nna sakse madun ai lam ni hpe mu lu nga ai. “ENEP”
hte ENA report ni hkan sha nrai, kaga Myen mung hte seng ai makau
grupyin hte nhprang sut gan ni a lam sawk hka-ja nga ai wuhpung wuhpawng ni a
tang madun laika ni hkan mung ndai lam hpe adan aleng tsun tawn ai lam ni nga
ai ngu tim nshut nga ai.
Kaga
ga shadawn langai mi hpe bai gahtap nna tsun ga nga jang “REDD+ Reducing
Emission from Deforestations and forest Degradation” (Jinghpaw hku lama wa ga gale ga nga yang, “nam
maling jahten sharun ai a marang e byin wa ai maza mala ni hpe shayawm kau nna
tsawm htap ai nam maling shabyin shatai lu na”) ngu nna tsun tim grai sawng
hkra shut ai lam gaw n-nga na kun ngu kam ai. Ndai lahta kaw e tsun sang lang
mat wa ai lam ni gaw mung kan hta kaga mung dan ni hta byin nga ai lam ni hpe
madi madun ai lam rai nhtawm, anhte mung dan kata hta e nhprang sut gan a majaw
simsa lam n-nga ai hte nhprang sut gan a majaw akyu tam lam nib yin taw nga nna
ndai zawn akyu tam lam a majaw simsa lam n-nga ai sha hpyen majan ni grau grau
byin wa nna mung dan kata nga ai hpaji machye machyang grai wa kung hpan ai lam
n-nga ai mung chying masha ni gaw hpyen majan a majaw sak hkrung lam hte seng
ai shim lam mung n-nga rawt jat galu kaba lam mung myi ti shim re ai hkaraw
ning hkang hta noi abya nna sak hkrung ra ai lam de chye gale mat wa lu na rai
nga ai. Grau nna gaw anhte Jinghpaw mung dan hta pru nga ai nhprang sut gan hte
manu dan tsit lali tsawm ai mung dan hpe tsep kaw nkam tat kau ai mung maden
Myen hpe asuya a majaw nhprang sut gan ni gaw mung dan hte myu sha ni a shim
lam kaw du hkra mang hkang kaba prat ban hte ban hkrum sha nga ai mabyin ni rai
nga mali ai.
Dai
re majaw mung dan a simsa lam ni gaw, mung masa mang hkang nrap ra ai majaw
byin wa ai re ngu tsun mai tim, maga mi hku nna bai sawn dinglik ga nga jang
makau grup-yin hte manu dan nhprang sut gan ni a marang e mung mung dan kata
simsa ngwi pyaw ai lam hpe gaw gap na matu pat shingdang tawn shangun ai lam
langai rai nga ai nhten ngu nna maram masam yu lu nga ai.
Kachin
Environmental Organization gaw
lai wa sai ten hta Jinghpaw mung mali hka hte nmai hka mazup hta madim kaba dim
wa na matu masing kaba jahkrat wa ai lam hte seng nna mung sawk sagawn hte tang
madun laika hpe (report) galaw ai lam hta mung madung hku nna shang lawm wa sai
wuhpung langai rai nga mali ai.
