Myen hte Hpa la mi bawngban chyai n ra sai.....
Ya ten hta KIO gaw, myit galu kaba ai nsam madun let, Myen hte mungmasa mahkrun hku bawngban na lam shakut nga ai hpe mu lu ai. Gaja wa nga yang, mungmasa myit jasat n rawng ai pale palau amyu hte hpa la mi bawngban chyai nga n ra sai. Lai wa sai 2011 ning, November kaw nna daini du hkra rai yang, Myen hte bawngban ai a majaw, masa htuk tsawm wa ai lam n nga ai hta n-ga, manu n dawdan lu ai sum machyi lam ni matut manoi byin pru taw nga sai.
Myen ni shanhte a n-gup na tsun ai ga langai mung dinghpring kangka ai ga n lawm nga ai. KIO maga hku nna bawngban ginrat ai ten ladaw laman, sadi sahka hte hkam sharang ya ai hpe mahtang angawk shadu nna roi sha dingyang rai nga ma ai. Bawngban ginrat ai shata masum jan laman hta Jinghpaw Mung jut shingnaw shara shagu Myen hpyen n-gun n sharam ai ganaw shang shara la tik tik rai nga sai. Myitkyina mare hta shani shana lawu de na hpyen n-gun ni lung wa n zim rai nga ai. Mare kata e chyahkring hkring wan jasin kau nna, hpyen hpung ni hpe mayun shapraw dingyang rai taw nga ai.
Myitkyina mare e “Traffic Police” ngu shamying ai pyada rangrut dabang kaba hpaw nna, mare masha ni hpe hkan sharu shatsang sha na masha wutsang langai gyin shalat taw nga masai. Dai pyada rangrut dabang a matu, Myitkyina sinpraw hkran Gwihtu, Mahkaw Yang, Laban Kahtawng masawn, Lasang Awng Wa ningngai ai gaiwang kata na, yawm dik lahta tsang madang laika chye ai Lisu ramma law law hpe lai wa sai shata lahkawng masum kaw nna hkan lahkawn shinggyin sai re lam hpe mung na chye lu ai. Dai zawn hkan lahkawn lu na matu ladat shaw jasu sharawt ai bungli hpe mungkan ting e pyi chye ai Hkalup hpung sara langai lit la ai re lam mung na lu ai.
Ndai zawn Myen hte bawngban hkat na masing gaw, kanang na pru wa ai rai kun? Kadai wa sawn shapraw dat ai rai kun? Hka kahtam yang shinglang hkra ai da. KIO salang ni a kata hta mung naw she sawk dinglik yu mu yaw. Myen hpyen wa a ga namsup hkrup ai mi lawm ang sai kun? Mungshawa, Dapshawa, MHH ni mahkra agying agang dakring dalang rai nga ai hpe myit shakya salat shakawp kau nna, hpum gumba mat shangun na hku gaw mai nan n mai na re. Ndai lang tat kahprai sayang gaw, anhte amyu ni gaw, prat ban 100 matut shakut tim n loi sai. Mayam hta mayam sawng sawng sharai la n lu ai mayam rai mat sana ga ai.
1948 ning kaw nna mabyin hpe nhtang gawn yu yang, Myen hte pawng nna lu la ai amyat hpa langai mung n nga mali ai. Hpimaw, Kawlang, Kangfang shayaw kau sai. Daini gaw Jinghpaw Mung kata na maling mala, sut nhprang, sun hkauna, yawng atsai shaw la kau ya sai. Lawu ga na Myen wunawng yan lung wa nna, anhte hpe masha jahpan hte kaput kau wa nga masai. Tinang a kahtawng mare, tinang a lamu ga hta tinang a pu kan bau na bungli lama mi sha galaw na rai tim, Naypyitaw de ahkang hpyi ra wa sai. Gumhpraw law law jaw nna ahkaw ahkang mari la ra sai. Daini Jinghpaw Kompani nga nna hpaw da ai ni mahkra, maigan ni htu sha ai lungseng shingbut na ye-mase hta ai madang sha rai mat sai.
Ledo lam dingyang, Yuzana ni roi rip sha kau ai lam, mungshawa ni nyep myiprwi hte hkam sha taw nga tim, dum ninglen dap e yup taw nga saga ai. KIO gaw, Yuzana hte Asia World ni kaw na ahkun hta la ai rai yang, shut kaba nan rai sai. Hpakant sengmaw kaw na jasam amyu kompani ni lu la ai amyat gaw dollar wan ri kahtap mat wa sai hpe KIO gaw, Myen gumhpraw ahkun sen hkying langai lahkawng hta la ai hta myit dik taw nga n mai sai. Hkahku bumga de Myen hpyen luksuk lukga yan matsut lung wa ai hpe majoi yu shalai n mai sai. Anhte mung anhte ga anhte a ginra hta lamu ga majing chyinghting “virginland” ngu na hpa nan n nga mat sai. Kade sha yawn hpa rai nga a ta? Putao lahta hkyen bum ntsa hkan mung, Bogyoke ni yawng shara gam garan la kau ngut masai. Jinghpaw Wunpawng sha an hpu an nau ni a kata e mung, Lisu hte Rawang hpe htawk shapraw nhtawm maigan masha shatai kau ya masai.
Daini Myen hte KIO lapran hta lapran salang tai nga ai ni mung sung sung myit yu ra sai. Shaning 60 jan laman e, Myen wa a maidang manam nna, tinang amyu, tinang buga dut sha kau ai mungmasa poiza ni mahkra dingnye kaba kaw na lawt lu na lam n nga ai. Lapran salang tai ai ni mahkra mying kaja hte myiman pa lu ai langai mung n mu ai. Mying hten nna hpungdim dat ai hkrai rai ma ai. Yawng e kamhpa ai WMR mung sip mat sai.
Laknak lang ai lam yan hpe tawn nna, mungmasa mahkrun hku tinang amyu mungdan rawt galu kaba hkra shakut na nga ai, myu tsaw ninghkrin KSPP ni daini hpa byin sata? Dr. Tu Ja ngu ai KSPP a ningbaw wa nan, sai hten mat ai hpe yawng mu nga saga ai re. Shi hpe Munghpawm Gumsan Myanmar Mungdan a ningtau gumsan magam tingnyang jaw na, ngu nna maidang masawp ya ai ga hpe ya du hkra naw kamsham taw nga sam ai. Uhku a masa si sin ai hpa rai nga lu ai.
Lai sai bat hta Da-law buga e, Shanglawt Hpyenla langai num ma roi rip ai, shinggyim ahkaw ahkang tawt lai ai, nga nna mungkan ting de ndau ya ai gaw, gaja wa teng hkra rai ti pyi, Jinghpaw ni yawng hpe roi ai ga she re, ngu sawn lu ai. Jinghpaw num ni hpe Myen la ni roi rip kau ai hkying mun rai mat wa sai. Law malawng Jinghpaw num ni gaw, gaya nna roi rip hkrum ti pyi ip kau chye ma ai. Kadai wa mungkan de ndau shabra hkam na matu tsun shabrawng kam na rai ta? Tinang amyu sha asak aprat ram ai shada shut shai hkat ai lam hpe, hkungran ya nna mayaw htinggaw de ya tim mai ai lam sha rai nga ai.
Lai wa sai 1976 ning hta, Manmaw lam Gangdau Yang mare na Hpung Up Sara jan hte hpawn kaga manang jan langai hpe, HKLY 29 na Myen hpyenla ni Hpung Up wa a mamdum e nan kahti galai jawm roi rip kau ya lai wa yu sai. Roi rip hkrum ai Hpung Up Sara jan hte shi a manang jan gaw, Gangdau Yang na Jawng Up Sara Ndau Naw (Yungwi shadang Ndau Brang Nan a kawa) hpe sa shana ma ai. Sara Ndau Naw mung, dai Myen hpyen hpung na hpyendu captain wa hpe nan sa tsun deng yang, hpa ahkyak n la ya ai. Dai majaw hpang shani jang, Slg. Kumja Gam hte Slg. Using Naw yan gaw, Waingmaw mare na MSL. Party Unit Rung de dai mabyin lam amu sa shawk ma yang, jahtum e shan mahtang hprawng yen makoi hkawm ra kaw kre mat ma ai.
1963 ning hta Gangdau Yang e Slg. Sau Zau Ba (Lauban Sau Naw La a kawa) hpe mara kata e hkauna pa ka-ang kaw HKLY (15) ni gap sat kau da ya lai wa sai. Samabum na Jawng Up Sara Kumba Tu hpe mung, mara kata e mare numshang na lagat hpun hta noi sat kau da ya lai wa sai. Tanghpre mare e mung Jinghpaw salang lahkawng hpe mara kata e hpri pa hta wan hte kangau sat kau ya lai wa sai. Hugawng pa a sinpraw dingdung jut, Singgai Jum Maw e, jum ju sha nga ai mare mungshawa ni marai matsat hpe 1968 ning hta “jum sang” (jum hkahtung) kata e gap sat sharu bang kau da ya lai wa sai. Hugawng Danai na Jinghpaw num (Mying chye ai, n tsun na) langai hpe HKLY (68) na Myen ni num hkrang de lapu rim anin bang ya lai wa sai.
Ndai lahta na lam ni gaw, Jinghpaw ni a ntsa ru hti n dang ai Myen ni a shinggyim ahkaw ahkang tawt lai ai lam ni kaw na, shawng daw de byin lai wa sai sakse langai lahkawng sha rai nga ai. Ndai kalang bai byin ai majan shata matsat jahku laman e sha pyi, Jinghpaw num ni hpe Myen ni roi rip nna sat kau ya ai hti n dang rai mat wa sai. Ngai Sumlut Naw a kajan Sumlut Roi Ja hpe mung shanhte Myen ni rim la nna jawm roi rip sat kau ya nga ninglen, daini du hkra nyet ningdang tik tik rai nga ma ai. Dai zawn re ai Myen hpe gara hku manang shatai lu na rai ta? Dai daram maka n kap dik ai Myen hte hpa la naw bawngban chyai nga ra a ta? Bawngban nna hpa wa akyu pru na rai ta? Karai Kasang hpe shingdu tawn nna Ba-la naw ai Myen hte bawngban ai ninghkan e pyi yubak dingnye hkrum sha na ga ai re. Myen hte bawngban ai lam gaw, anhte hpe shayuk kau na mahkam kaba she re.
Ya mung Myen hte she naw bawngban chyai nga mayu yang, tinang a kajan kasha ni, tinang a madu jan ni hpe naw roi rip jat ya mi, ngu nna ahkaw ahkang kaba hpaw ya ai lam san san sha rai na ga ai. Hpang jahtum e tinang a dangkang de pyi htim daru bang wa na Myen wa hkyam ni she rai ma ai. Ning re ai awu asin amyu ni a ga hpe galoi mung n mai kam ai. Jinghpaw Wunpawng sha ni gaw atsam rawng htum ai Yehowa Karai Kasang hta shamyet shanat ai ni rai ga ai. Kamsham myit chyinghkrang tum daram anhte hta rawng ai rai yang, bum hpe pyi sit kau lu na re lam Chyum Mungga hta madi madun da nga sai. Anhte Karai Kasang hpe hkrak kam ai rai yang, awu asin Myen hte hpa la bawngban chyai nga n ra sai......
by; S.L.Naw
