Sara Kaba Dr. Hka Lum ka ai chyum masa ni hte link nna ka tawn ai re..Grai hkrak ai hti yu ga..

KARAI KASANG LATA LA AI AMYU
Dr KhaLum

Chyum Laika hta rawng ai Karai Kasang (the God of the Bible) gaw, Abram hpe lata la nna Israela amyu hpe shi a amyu shatai la sai. (ish=man, ra=of, el=God) Karai Kasnag a amyu ngu ai lachyum rai nga ai.    Karai Kasang gaw shi lata la ai amyu hpe Hkanan mung lamu ga jaw nna Abraham  hpe  ga sadi jaw ai hte maren , dai ni Israela amyu sha ni  Ga sadi mung(Promised Land) Palestine hta nga nga ma ai.
Rai tim, AD 200o daram hta Abraham hpe Karai Kasang ga sadi jaw ai hpang shaning 430 tup Egutu mung kaw sa shingbyi shangun nna Mawshe prat hta bai woi shapraw wa ai.  Dai etn  hta mungkan ntsa e galu kaba ai mungdan ni gaw Miwa mung(Huang-ho civilization), India(Indus-Ganges civilization), Mesopotamia Crecent land(Tigris-Euphrates civilization), Egutu(Nile civilization), hte Greek civilization) rai ma ai. Karai Kasang gaw , shi lata la sai amyu hpe galu kaba dik mungdan langai mi hta hpaji amyu myu sa sharin hkam la na matu wunkat jaw sai.  Karai Kasang masat da ai aten ladaw du yang Mawshe hpe paw pru shangun nna, shi a amyu hpe Egutu kaw na woi shapraw la sai.  Shaning 40 nam mali e Ga Shaka amyu shatai la nna Yawshu hpe bai matu woi awn shangun sai.  Yawshu woi awn nna Ga sadi mung (Promised Land) hpe bai wa gasat la ma ai. Yesu Hkristu a marang e  Karai Kasang lata la hkrum sai Jinghpaw Wunpawng sha ni mung, dai ni mungkan ntsa na  galu kaba dik ai mungdan ni hta bra nga ga ai.  Anhte hpe Karai Kasang wunkat jaw nga ai rai nga ai. Lani kmi na nhtoi hta, moi na Israela amyu sha ni zawn  anhte a jiwa  ni hpe Karai Wa jaw ai buga hpe bai wa nhtang gasat madu la ra ai, nga nna Dr Zau Htung myihtoi htoi da ai.

Karai Kasang gaw, Kalang mi shi lata la sai amyu sha ni hpe galoi mung n kabai da ai.  Five points of Calvinism hta Perseverance of the saints(Chyoi pra ai ni hpe makawp maga mazing ai) nga nna tsun da ai.  Karai Kasang a amyu hpe hkra ai wa gaw, Karai Kasang a shinggan myisha  hpe nan hkra ai wa rai nga ai.  "Kaning rai nme law, zawnawng zawa up ai Yehowa ning nga ai:  Nanhte hpe hkra ai wa gaw, shi a shinggan myisha hpe hkra ai majaw, n anhte a kaang e hpung shingkang tawn da ai hpang, nanhte hpe hpya lu hpya sha ai ni hpang de, shi ngai hpe shangun dat ai," nga ai(Zehkaria 2:8).Dai hta n-ga, Karai Kasang gaw, Abramhpe shaga ai shaloi,"Nang hpe shaman ai wa hpe ngai shaman ya na we ai, Nang hpe dagam ai wa hpe ngai dagam kau na we ai." nga nna tsun ai(NN12:3).  Karai Kasang  lata la sai amyu hpe shaman ai wa hpe Karai Kasang shaman ya nna, dai amyu hpe dagam ai wa hpe Karai Kasang dagam kau na ra ai.

Dai ni ten hta amyu Kaba ni gaw amyu kaji ni hpe mayu kau nna, masha amyu law law mat wa magang sai.  Rai tim, Karai Kasang lata la hkrum ai amyu gaw, masha n law tim, mungdan kaji tim, ngang grin nga nna, dai amyu hpe mayu kau ai mungdan mahtang grit nem nna, hkoi mat nga ai.  BC 722 ning hta Dingdung Israel mung hpe Assyria ni ssa gasat la kau ma ai. BC 586 daram hta Assyria ni hpe Babylon ni(dai ni Iraq)bai gasat dang la ma ai. BC 444 hkan Babylon hpe Persia(dai ni Iran) ni bai gasat dang la ma ai.  Perssia hpe Greek ni bai gasat dang la ma ai.  Greek hpe Roma ni bai gasat dang la ma ai. Roman empire hpe British ni  up jahtum lai wa sai.  Krarai Kasang a amyu hpe mayu kau ai Assyria mungdan dai ni kanang ta?

Amyu kaba ni hte mungdan kaba ni gaw amyu kaji ni, mungdan kaji ni hpe tutnawng up sha lu na rai yang, Miwa mung(masha wan 1000 jan) hte India mung(masha wan 1000 jan) gaw England mungdan hpe up sha na rai nga ai.  Mungkan labau hpe yu yang, masha mung n law, mungdan mung kaji ai England mung gaw Miwa mung hte India mungdan hpe shanaing 200 up sha lai wa sai.  America mungdan gaw dai ai asak 200 ning jang sha naw rai tim, moi BC 350-4000 kaw na htinghking ningli galu Kaba nna ring chying sai Miwa mung, India mung, Iraq(moi  na Babelon), Egypt(Egutu), Greece(Heleni), hte Italy(Roma mungdan) ni a ntsa e, sut masa, hpyen masa, hpaji masa, mung masa lam amyu hku grau madang tsaw nga ai.  Kadai shagrau shatsaw a ta?  Britisha hkawhkam ni hkawhkam aya dang ga ahska (coronation) la yang Chyoi pra ai Chyum Laika hta dagam ma ai.  American gumsan magam ni ga shaka (presidential oath) la yang Karai Kasang a chyum mungga hta Hpung Up sara ga shaka woi la ma ai.  American dollar gumhpraw hta cent kaw na $100 je lap du hkra In God We Trust(Karai Kasang hpe anhte kam hpa ga ai) nga nna ka da ai.  Karai Kasang hpe shagrau ai amyu hpe Karai Kasang shagrau nga ai.  Karai Kasang hpe n-gawn n-sawn di ai amyu hpe Karai Kasang shingdu dat nga ai.  Hkristu hta Karai Kasang a Israelka amyu ningnan tai ai Jinghpaw Wunpawng sha ni yawng Karai Kassang hta kam hpa nna asak hkrung shakut shaja sa wa ga.

KARAI KASANG A KASHA NI
DrKhaLum

Chyum Laika ni hta nna, nanhte htani htana asak lu la na re ai, nga nna myit myit dai majaw, dai laika ni  hta mahtai hkan sawk yu yu rai myit dai:  Dai laika ni nan nye a lam sakse hkam nga ai:  Dai re ai mi , asak hkrung ai lu la na matu nanhte gaw ngai hpang de n sa mayu myit dai.  (Yawhan 5-39-40)
Good girls go to heaven, bad girls go everywhere nga ai English ga na ga ai.  Kaja ai masha sumsing lamu mungdan de du na ngu ai gaw majoi mi shadu ai she re.  Hpa majaw nga yang kaja ai masha shagu sumsing lamu mungdan de shang lu na n rai.  Karai Kasang a kasha ni sha sumsing lamu mungdan hpe sali wunli hkam la lu na rai nga ai.  Nkau mi gaw, chyum laika na Lazaru hte saahti wa a ga shadawn hpe la nna, sutgan lu su ai ni sumsing lamu mungdan de n shang lu na, matsan ai ni sha shang lu na nga nna myit la chye ma ai. Nkau mi gaw, sutgan lu ai shabrang wa hpe shi a sutgan dut kau nna, matsan mayan ni hpe gam jaw nhtawm, Madu Yesu hpang de hkan na matu shaga ai shaloi graai yawn ai hte nhtang mat ai majaw sutgan lu su ai ni sumsing lamu mungdan de shang na hta gawla-uk mahtang samyit na hku lai na grau loi nga a hka! ngu tsun ai hpe la-kap nna, sutgan lu ai arang madu ni sumsing lamu mungdan de n lu shang na re, nga lachyum hpyan la chye ma ai.

Karai Kasang a sumsing lamu mungdan de shang lu na matu sutgan lu su ai,  matsan ai hte n seng ai.  Kaja ai, n  kaja ai hte mung n seng ai.  Mahte 5:3 hta,"Wenyi hta matsan mayan rai nga ai ni gaw, A lu ma ai;  Kaning rai nme law, sumsing lamu a mungdan, shanhte a mungdan rai nga malu ai," ngu ai gaw Zake zawn sutgan law law lu su nna wenyi hta matsan mayanghkrum nga ai masha ni hpe tsun mayu ai rai nga ai.  Wenyi hta matsan mayan hkrum ai hte ja  gumhpraw sutgan matsan mayan hkrum ai kaga ga re ai hpe chye na ra ai.  Ja gumhpraw sutgan matsan ai gaw sumsing lamu mungdan de shang na lakmat, passport hte visa ngu n mai myit la ai.

Sutgan lu su ai sahti langai mi, shing n rai, arawng aya kaba ai masha langai mi a lam na yu ai hte mu yu  ai, n  bung ai.  Dai myitsu wa hpe mu yu ai hte shi hpe chye ai mung n bung ai.  Dai wa hpe chye ai hte chye hkat ai mung n bung ai.  Dai wa hte chye hkat ai lam hte  hkau  hkau ai n bung ai.  Dai wa hte hkau chyap ai lam hte dai wa a jinghku majing tai ai mung garai n bung ai.  Dai wa a jinghku kaja tai ai hte dai wa a kasha tai ai mung garai n dang bung madawm ai.  Sutgan lu su ai wa, shing n rai masha kaba langai mi a sutgan salai wunli hkam la na wa gaw shi a kasha rai nga ai.  Kaga masha ni kade kaja tim, kade myitsu tim, kade hpaji chye tim, kade kung hpan tim, kade tsawm htap tim, kade mying gumhkawng tim, mungkan masha ni a matu akyu rawng magam bungli hta kade daram daw jau tim, dai saahti wa, dai du kaba ai dum nta sutgan hpe sali wunli hkam la lu na n rai.  Masha nkau mi Karai Kasang a lam n na yu ai.  Masha nkau mi Karai Kasang a lam chye ai.  Grai chye ai.  Mahattma Gandhi mung Yesu HKristu a lam grai chye ai.  Hkristan ni a arawn alai hpe n kam yu ai majaw Hkristan n tai ai nga ma ai.  Madu Yesu prat na masha nkau mi Madu Yesu hpe grai chye ma ai.  Rau nta e kaba wa ai kanau kajan ni Madu Yesu hpe kahpu ba langai mi hku  grai chye ma ai.  Hparishe, Sduke, Chyum Laika ka sara ni, Herod hkawhkam, Pilat hkawhkam ni Madu Yesu hpe mu yu ma ai.  Chye mung chye nga ma ai.  Masah nkau mi Madu Yesu hte hkau chyap ma ai. YudaIskarut gaw Madu Yesu hte masum ning chyen rau hkawm rau sa lai wa sai.  Madu Yesu hpe chye ai ni, n chye ai ni, hkau chyap ai ni, rau hkawm rau sa ai ni law law masha kaja ni rai ma ai.  Chyum laika grai chye ai ni lawm ma ai.  Chyum laika ningkrin ni lawm ma ai.  Grai matsan ai ni lawm ma ai.  Shanhte  yawng hte wa sumsing lamu mungdan de shang lu na ma ni?

Karai Kasang a sumsing lamu mungdan hta shang nna sali wunli hkam la lu na matu, Karai Kasang a kasha tai ra ai. Dai lam hpe Karai Kasang gaw Kasha shingtai Madu Yesu Hkristu hku nna ahkaw ahkang hpaw da ya ai. "Shi a amying ningsanghpe kam sham ai ni ngu ai, shi e hkap la mala ni hpe, Karai Kasang a kashu kasha  tai lu na ahkang shi jaw mu ai.  Dai ni gaw asai hte shaprat ai ni n rai, hkum shan a myit hte mung n rai, masha a myit maw ai hku hte mung n rai, Karai Kasang e shaprat ai ni she rai ma ai,"(Yawhan 1:122-13).  Hanson gale ai Jinghpaw Chyum Laika hte Karai Kasang a kashu kasha ni ngu nna ka da ai.  English Chyum Laika hta gaw children of God (Karai Kasang a kasha ni) ngu nna ka da ai.  Gaja wa n ga yang, Karai Kasang gaw kashu lu ai  n rai, yawng gaw Madu Yesu hpe hkap la kam sham nna Karai Kasang a kasha ni hkrai re ai lam Billy Graham tsun shadum ai.

 Madu Yesu gaw anhte hpe jep ai tara kaw na shalawt dat saai majaw, anhte gaw sali wunli hkam la ging ai Karai Kasang a kasha ni tai wa ai lam, kasa Pawlu mung ka da ai(Galati 4:7).  Gaja wa nga yang, Hkristu a marang e anhte gaw Karai Kasang bau la ai kasha ni(adopted children) tai nna, Hkristu hte rau sumsing lamu mungdan sali  wuli hpe jawm hkam la ging ai ni tai wa saga ai (Roma 8:17).

 Dai ni mungan ntsa e, Madu Yesu hpe n chye ai ni masha kaja grai nga nga ma ai. Dai ni  gaw Hkristan ni hta grau myitsu nna, grau kaja ma ai.  Mungkan shinggyim masha ni a matu akyu rawng ai magam law law hta grau ap nawng daw jau lu ma ai.  Karai Kasang a mungga mung Hkristan ni hta grau chye ma ai.  Moi na Hparishe, Saduke ni hte Chyum Laika ka ai sara ni mung Karai Kasang a mungga hpe shani shagu sawk tam ma ai.  Rai tim, dai chyum laika ni hta tsun da ai Madu Yesu hpe shanhte n kam sham,  n hkap la ma ai.  Madu Yesuhpe hjkap la ai wa gaw, Karai Kasang a chyeju san san hte Karai Kasang a kasha tai lu ai majaw, sumsing lamu mungdan de shang lu na rai nga ai.

 Nang gaw, Karai Kasang a lam n na yu ai wa kun?  Karai Kassang a lam soi sam na yu ai wa kun?  Karai Kassang a lam grai chye ai wa kun?  Karai Kasang hpe mu yu ai wa kun?  Karai Kasangh te rau  hkawm sa yu ai wa kun?  Karai Kassang a jinghku kun?  Karai Kasang a kasha kun?
MASHA HKUM SAT
Dr KhaLum

Mungkan ntsa e makam masham nkau mi gaw nhtu hte sasana galaw nna Chyoi Pra ai majan ngu shamying ma ai.  Hkristan ni mung dai masa hpe hkan nang nna Crusade majan gasat lai wa masai. Gaja wa nga  yang, Hindu makam masham, Bukda makam masham,  hte Hkristan makam masham gaw gumshem nna jahkrit shama ai ladat hte n re ai sha (A HIM SA) non-violence ladat hku sasana galaw ai makam masham rai nga ai.  Tara Kanu 10 hta Masha hpe hkum sat et nga nna ka da nga ai(Pru mat 20:13).  Madu Yesu mung  dai Tara Kanu 10 hpe n jahten kau ai. Mahte 5:21 hta, Masha asak hpe sat lu na n rai nga ai  ga hpe nanhte na yu manit dai, ngai mahtang nanhte hpe teng teng tsun made ai gaw Tinang a kahpu kanau wa hpe  masin pawt ai wa kadai mung jeyang ai hte ging dan nga ai, nga nna tsun da ai.  Shing ran 21:8 hta Masha sat ai ni gaw wan hte kan grung ai nawnghta ari hkrum lu na mara ai nga nna ka da ai. Hpa majaw ta nga yang , masha asak hpe sat ai wa kaw na asai hka hpe asak madu Karai Kasang bai hpyi na rai nga ai.

Karai Kasang mung masha sat nga ai n rai ni? nga nna masha nkau mi san chye ma ai.   Karai Kasang gaw Hpan Madu re ai majaw dubu sama wa zawn, shi hpan da ai shinggyim masha ni hpe shi kam ai hku galaw lu nga ai. Anhte gaw asak madu n re ai majaw kam ai hku n mai galaw ga ai.  Karai Kasang hjpe jeyang na kadai n nga sai.  Karai Kasang gaw shi sat kau sai masha ni hpe bai jahkrung lu ai. Anhte gaw anhte sat kau sai masha hpe n lu jahkrung ai.   Madu Yesu lahkawng lang bai du ai shaloi RAPTURE ten hta Chyoi Pra aini ngu ai  shi hpe kam sham ai ni hpe jahkrung sharawt la na rai nga ai.  Dai hpang shaning 1,000 lai nna Satan hte shi a salung sala ni hpe nsin htawng kaw na bai shapraw la ai shaloi  Satan hte Madu Yesu a hpungni gasat hkat na rai nga ai. Dai hpang n kam n sham nna si mat ai ni hpe bai jahkrung sharawt  la na rai nga ai. Ndai lang bai hkrung rawt wa ai ni gaw sumsing lamu mungdan de shang na n rai.  Shanhte hpe  tinang a mara hte maren je yang nna, byet mung n si, wan mung n nyip, wa wudik wurin ai shara, wan hte kan grung ai ngarai mung de jahkrat kau na rai nga ai.  Madu Yesu gaw shi a sape ni hpe, hkum hkrang hpe sha zing-ri sat lu ai hpyen ni hpe hkum hkrit mu, hkum hkrang hpe sat nna wenyi  hpe ngarai mung de jahkrat kau lu ai Karai Kasang hpe hkrit nga mu, ngu nna htet da sai.

Masha nkau mi gaw matai htang ai lam hpe grai sharawng ma ai. Yuda makam masham hta mung Myi a matu myi, wa a matu wa An eye for an eye, a tooth for a tooth nga ai tara hte maren hkan sa ma ai.  Hkristan makam masham hta gaw mara dat ai lam hpe madung dat nga ai.  Tinang hpe hpyen ai wa a maar hpe dat kau yang sha  anhte a shut hpyit mara hpe Karai Kasang dat kau ya na matu hpyi mai nga ai.  Tinang mung kapaw si, kaga masha law law hpe mung si shangun ai gaw masha sat ai mara amyu lahkawng lu nga ai.  Tinang a asak hpe tinang n madu ai, Karai Kasang she madu nga ai.  Tinang hkum hpe sat ai mara hte kaga masha hpe sat ai mara amyu lahkawng kap nga ai.  Yuda Iskarut gaw Madu Yesu hpe dut sha ai mara lu dum nna tinang hkum tinang dau si mat ai.  Dai lam hte seng nna Madu Yesu gaw Shi n shangai wa yang shi a matu grau kaja na rai nga ai ngu na tsun da ai.  Dai majaw tinang shangai ai kasha ni hpe mung n mai sat ai.  Tinang a hkritung na ma hpe jahkrat kau ai mung masha a asak hpe sat ai sha rai nga ai.  Htingbu wa hpe si na de shawk bang kau dat ai mung masha sat ai mara hte maren rai nga ai.  Tinang a myu, buga hpe maga ai ngu nna mung shawa masha si ai baw woi galaw ai ni mung masha sat ai lam sha rai nga ai.  Tinang a htingbu wa hpe masin pawt ai mung masha sat ai mara hte maren re ai lam Madu Yesu tsun ai.  Kadai wa masha sat ai mara kaw na lawt lu na rai ta?

Wudang ntsa e Madu Yesu a  makau jen hkrum ai damya lahkawng Gystas and Dysmus gaw prat tup masha  sat nna asak bau ai yan rai nga ai.  Rai tim marai langai mi gaw si ningtawn e Madu Yesu hpe kam sham nna Dai ni jang nang ngai hte rau Hparadisu e nga lu na ndai ngu ai ga sadi hpe lu la nga ai.  To err is human, to forgive is divine ngu ai ga malai hte maren shut hpyit ai gaw shinggyim masha shagu  hta n lawt lu tim, myit malai lu nna tawngban yang, sanit shi lang htam sanit tim mara dat ya mai ai ngu sharin ya ai Madu gaw anhte hpe mara dat ya na rai nga ai.

Karai masa ga san(Theolgical and Christian ethical question):  N kam n sham ai masha lahkawng hta na marai langai mi gaw kaga langai mi hpe sat kau sai.  Sat hkrum ai wa gaw Madu Yesu hpe n kam sham  ai sha si wa ai majaw yubak ngarai de shang na rai nga ai.  Rai tim, masha sat ai wa gaw myit malai bai lu nna Madu Yesu hpe hkap la kam sham ai hpang asak ugut gu ai hpang si mat ai.  Masha sat ai wa mahtang myit malai lu nna Madu Yesu hpe kam sama i majaw Hkye hkrang la hkrum nga ai.  Ndai gaw chye na yak ai Karai Kasang a lam rai nga ai. (Salvation is a mystery of God).


MAIGAN SASANA
Dr KhaLum

Amyu htunghking n bung ai masha ni hpang de sasana sa yang dai amyu masha ni a htunghking hpe hkungga ya ra ai. Shanhte a lusha hpe n mai matsat ai. Shanhte hpe tinang a ga sharin ya na malai shanhte a ga hpe mahtang anhte sharin la nna shaga ra ai.  Shanhte daw jau ai malu masha ni he sha ya ra ai.  Shanhte a yu ngwi nsen hte hpun palawng hpe shagrau masat chye ra ai.Shanhte a shachyen shaga lai ladat, shanahte a htung hking bu hpun palawng ni hpe hkungga la ra mawn sumli chye ra ai.  Dai n rai yang dai amyu masha ni hku nna nang hkaw tsun  ai kabu gara shiga hpe n hkap la mayu na rai nga ai.
 Lang mi na sasana sara langai mi gaw bu hpun palawng atsawm n bu hpun ai masha amyu mi hpang de sasana shang na matu ap nawng ai da.  Dai amyu masha ni bu hpun palawng kachyi chyi sha bu hpun ai lam sharin la nna  shi a prat dep bu hpun palawng ni hpe raw kau sai da. Dai hpang shi sasana shang na amyu masha ni a bu hpung ngu na sumpan pa kachyi mi sha dagap bu nna sa sai dai. Dai nam kahtawng na amyu masha ni mung sasana sara du na lam na ai majaw kahtawng masha yawng tsawm htap ai bu hpun palawng hkum hkum bu hpun nna hkap tau la na pru sa wa masai da.  Kahtawng masha ni hte sasana ara hkrum ai shaloi, bu hpun palawng n bu hpun ai sasana sara shi hkrai sha rai taw nga ai hpe mu lu ma ai da.

YESU A LAKLAI SHAI AI LAM(The Uniqueness of Jesus)
Dr KhaLum
 Mungkan ntsa e makam masham ningbaw ningla ni law law nga ai kaw na Madu Yesu gaw Hkristan makam masham a ahkyak npawt ningbaw key person rai nga ai.  Madu Yesu hta kaga makam masham ningbaw ni hte shai hkat ai laklai ai atsam ningja ni nga ai.

(1)  Madu Yesu gaw shinggyim masha kanu hte kawa kanawn nna shangai wa ai n re ai lam Mahte laika hta ka da ai.
(2)  Madu Yesu gaw shinggyim masha sa tai tim npawt nhpang yubak original sin n rawng ai.
(3)  Madu Yesu gaw asak 33 ning hkrung ai laman hta machyi makaw ana ahkya n kap ai.
(4)  Madu Yesu gaw dinghku n de ai.
(5)  Madu Yesu gaw kashu kasha aru arat n nga ai.
(6)  Madu Yesu gaw kaja ai hpa n pru ai Nazaret mare hta kaba wa tim yubak n galaw ai.
(7)  Madu Yesu shangai wa ai gaw shaning 600 tau hkrau myihtoi htaoi da ai hte maren hkrak shangai wa ai(Esaia laika).
(8)  Madu Yesu gaw Mihka 5:2 hta myihtoi htoi da ai hte maren Bethlehem mare e shangai wa ai.
(9)  Madu Yesu gaw shinggyim masha ni a yubak mara hpe gun kau ya nna wudang ntsa e gawng malai hkungga tai let si hkam ya sai.
(10) Madu Yesu shangai ai shaloi sinpraw mung de na hpaji rawng ni (hkawhkam ni re ai mung nga ma ai)shagan kaba dan pru ai  hpe mu mada nna tam sa wa ma ai.  Ma Yesu hpe mu tam ai shaloi nawku nna kumhpa sak jaw ma ai.
(11) Ma Yesu hpe amying shingteng jaw dai daw ai shaloi Yerusalem nawku htingnu de Simun dingla hte Anna gaida gumgai sa mu nna ma a lam myihtoi htoi ma ai.
(12) Madu Yesu gaw sumsing lamu mungdan a lam ga shadawn amyu myu hte hkaw tsun dan ai.
(13) Madu Yesu gaw hpan madu Karai Kasang a lam azin ayang tsun sharin ya ai.
(14) Madu Yesu gaw  matsan mayan grit nem ai dinghku hta shangai wa nna yu maya masha langai mi hku kung hpan kaba wa tim, masha a man, Karai Kasang a man hta e myi man pa nga ai.
(15) Madu Yesu gaw Yuda amyu masha hta shangai wa tim moi chyaaloi nhkoi kaw na nga nga sai lam tsun ai.
(16) Muk  manga hte nga lahkawng hpe shaman nna masha 5,000 hpe kalang, muk sanit hte nga kaji loi mi hpe masha 4,000 hpe kalang lu sha daw ai.
(17) Galile nawng panglai hka ntsa e hkawm ai.
(18) Nbung laru hte Galile nawng na hkaleng hpe daru nna jasim kau ai.
(19) Myi n mu ai ni, na n na ai ni, manggang kap ai ni, namling ling ai ni, katsing si ai ni, ma mu mu ai ni, sai htaw ai ni, mashi htingkung ai masha, hkali machyi hkrum ai Petru a kani, hte machyi ana amyu myu hkrum ai ni h pe shamai ya ai.
(20) Nat shung ai ni hpe nat shachyut kau ya ai.
(21) Si mat ai masha ni hpe bai jahkrung ya ai,(Ya-i--ru a shayi sha asak 12 ning numsha ma, Na-in mare na gaida kasha shabrang, Behtani kahtawng na Martha yan Mari a kayung Lazaru).
(22) Wudang ntsa e ntsa e jen da hkrum yang shi hpe jahpoi asawng ai ni a mara hpe dat kau ya nna Kawa Karai Kasang kaw mara raw akyu hpyi nem ya ai,(Father, forgive them for they know not what they do).
(23) Yubak kap ai ni a mara hpe shi na raw dat kau ya ai.
(24) Madu Yesu wudang ntsa e nsa hti ai shaloi hkying hkum masum(12:00 noon -3:00 p.m.) mungkan ting nsin chyip rai mat ai. Yesurassalem amre nawku htingnu kata na nba grang ga je mat ai.
(25) Madu Yesu si hkam nna masum ya rai yang shi tau hkrau tsun da sai hte maren bai hkrung rawt wa sai.
(26) Si ai ni kaw na bai hkrung rawt wa ai Madu Yesu hpe sape 10(Htawma hte Yuda Isakarut n lawm), sape 11( Htawm lawm, Yuda Isakarut n lawm), Yaku, lamu de lung wa ai shaloi sape marai 120 hkan mu dat ai, dai hpang sape 500, dai hpang Petru, dai hpang Pawlu Damasku mare du mahka na lam ntsa , hpang jahtum Yawhan shingran mu ai.
(27) Yerusalem makau na Tsanlun bum Bethpage kahtawng shara mi hta Madu Yesu lamu de lung wa ai hpe Galile masha ni hkan mu dat ai zawn lani mi bai yu sa na lam tsun da ai.
(28) Madu Yesu sumsing lamu mungdan hta nga shara wa lajang da nna bai du sa wa ai shaloi shi hpe kam sham ai sape hpung masha ni hpe shi hte htani htana rau nga na matu sumsing lamu mungdan de woi la na ga sadi jaw da ai.
(29) Hpang jahtum nhtoi a lam, tara dara hkrum na lam, ngarai mung a lam azin ayang tsun dan ai.
(30) Madu Yesu gaw shi hpe hkap la kam sham ai ni yawng Karai Kasang a kasha ni tai nna tara dara ai kaw na lawt lu na lam tsun da sai.
(31) Madu Yesu gaw shi hpe mu ai wa Karai Kasang hpe mu sai ngu tsun ai.
(32) Madu Yesu shangai wa ai majaw mungkan hta AD(Anono Domini=Madu a shaning) hte BC(Before Christ=Hkristu a shawng) ngu ai ladaw shanan hpe mungkan ting jai lang wa sai.
(33) Madu Yesu paw pru ai gaw shaning 2,000 ning sha naw rai tim dai ni mungkan masha wan 6,000 jan hta na kaang hkup daram Hkristan masha ni rai nga ai.
(34) Mungkan ntsa na makam masham amyu yawng hta Hkristan makam masham hpe hkap la ai masha  law dik rai nga ai.  Muslim ni wan 700 jan hte Hkristan a lawu hprut (second largest group) hku hkan nang nga ai.
(35) Hkristan sasana nshang ai mungdan n nga sai.
(36) Hkristan sasan n shang ai masha  amyu n nga sai.
(37) Madu Yesu a lam ka da ai Chyoi pora ai Chyum laika buk(Holy Bible) gaw muingkan ntsa e ga amyu law dik hku gale da ai laika buk byin nna record shadang  du nga ai.
(38) Chyoi pra ai Chyum laika gaw dip shapraw dik(most published) hte dut gyawm dik(best-seller) laika buk tai nga ai.
(39) Madu Yesu hpe hkap la kam sham ai wan wan sen sen hti ndang ai yubak masha ni  n  hkru n shawp ai kaw na mungkan masha ni hpe woi awng ai ni  tai wa ma ai.
(40) Madu Yesu hpe kam sham ai Hkristan mungdan ni mungkan hta chye chyang kung hpan lu su nga mu nga mai nhpaw n ya asak hkrung lam lu la nna mungkan masha ni hpe lam woi ai ningbaw ningla hpu shawng hpu ba ni tai nga ma ai.

Nawku htung yawng hta masha hkum sat, masha arai hkum lagu, masha num hkum shaw, manawn masham hkum rai, taw ra matsan dum nna shada karum hkat mu, kaja ai amu galaw mu, tinang a kanu kawa hpe hkungga lara di mu, ngu ai lam ni bung ai majaw sha Hkristan makam masham hte kaga makam masham maren sha re ai ngu naw tsun lu na rai kun?


HKAWHKAM LU AI AMYU
Dr KhaLum

Mungkan ntsa e hkawhkam lu ai mungdan ni hpe Kingdom ngu shamying ma ai.  Ga shadawn   Kingdom of Thailand, Kingdom of Cambodia, Kingdom of Sweden, Kingdom of Nepal, United Kingdom etc. rai nga ai.  Hkawhkam lu ai amyu ni nga ai hte maren hkawhkam n lu ai amyu ni mung nga nga ai.  Nkau mungdan ni gaw maigan mungdan na amyu masha ni  sa gasat dang la kau ai majaw hkawhkam shamat kau ma ai.  Anhte Jinghpaw Wunpawng sha ni hte moi hkawhkam lu yu sai kun? n lu yu ai kun? hkrak n chye lu ga ai.  Rai tim, Gumchying Gumsa du ni up hkang ai duwa prat ngu ai nga lai wa sai.  Masha nkau  mi gaw  Jinghpaw Wunpawng sha ni hpe hkawhkam n lu ai amyu ni ngu nna yu kaji ake kabye chye ma ai.  Jinghpaw Wunpawng amyu masha hta na mung nkau mi gaw tinang amyu hpe yu kaji nna masha ni e Kachin ngu mu chye kau na pyi hkrit tsang ai majaw maigan amyu masha ni a lapran e du ai shaloi Roma du yang Roma ni zawn nga, bu hkawt kaw buhkawt, bu ren kaw  bu ren nga nna gayau gaya makoi rawng mat chye ma ai.  Ndai zawn re ai masha ni tinang a amyu masha ni a matu gade daram woi awn lu na ma ai kun?

Kabu hpa shiga gaw ndai Hkrismat shata hta mungkan masha ni a matu si hkam nna hkye la na shangai chyinghkai wa sai Madu Yesu hpe  hkap la kam sham ai masha ni yawng Karai Kasang a kasha ni tai lu ai ahkang lu la ai lam rai nga ai.  Chyum laika hta Karai Kasang gaw nga  yawng nga pra hpe hpan tawn da ai nna up hkang nga ai hkawhkam rai nga ai lam tsun da ai.  Madu Yesu hpe hkawhkam rai , n rai Pilat san ai shaloi, Madu Yesu gaw hkawhkam re ai lam htai sai(Yawhan 18:37).  Hpang jahtum Madu Yesu gaw hkawhkam ni a Hkawhkam, madu ni a Madu  tai na  lam tsun da ai(Shingran 19:16).  Dai majaw Madu Yesu hpe hkap la kam sham ai Jinghpaw Wunpawng sha ni gaw  hkawhkam ni a Hkawhkam Madu Yesu a amyu tai wa sai.  Dingla ugut gu nna n-gun lagaw yawm wa n chye ai, si mat n chye ai, maigan amyu masha ni e rim la nna daru magam aya n kashun la  kau ya lu ai htani htana a hkrung nga ai Hkawhkam Karai Kasang a kasha ni tai lu sai. Myi man kaji na lam naw nga a  ni?  "Nanhte chyawm gaw, nsin kata de nna shi a mauhpa nhtoi de nanhte hpe shaga   bang wa ai wa a dan hkung ai magam  hpe shabrawg dat ya myit ga, lata la ai amyu, hkawhkam hkinjawng ni,chyoi pra ai amyu baw hte, Karai Kasang a lahku ang ai masha ni rai nga myit dai.  Nanhte mung shawng e amyu rai nga myit dai n rai; ya chyawm gaw Karai Kasang a amyu rai wa manit dai;  shawng e chyeju  hkam la  manit dai n rai, ya chyawm gaw , chyeju hkam la manit dai,"(I Petru 2:9-10).

Hkawhkam a shayi shadang sha ni hte hkawhkam a dinghku masha ni (Royal Family) tsun shaga ai ga gaw  yu maya masha darat daroi ni tsun shaga ai ga hte shai nga ma ai. Ga shadawn: Myen hkawhkam ni gaw kawa hpe aba shing n rai ahpe n  ngu ai sha hkami daw, kanu hpe mung ame, shing n rai me me n ngu ai sha,  me daw, kahpu hpe ako shing n rai ko ko n ngu ai sha  naung daw, kanau hpe mung nyi le n  ngu ai sha   nyi daw, kajan hpe mung nyima n ngu ai sha  hnama daw, ngu nna shamying shaga  ai lam mu lu ga ai.  Hkawhkam wa shat sha ai hpe mung htamin tsa de n ngu ai sha tsa daw hkaw de ngu tsun ma ai. Hkawhkam wa yup ai  hpe mung eik de n ngu ai sha tset daw hkaw de ngu shag ma ai. Hkawhkam wa si ai hpe the de n ngu ai sha, nat ywa  tsan de ngu ma ai.Dai hte maren shanhte a shamu shamawt ai sat lawat  ni mung yu maya mung masha ni a shamau shamawt ai sat lawat hte shai nga ma ai.  Hkawhkam wa hte hkawhk a dinghku masha ni bu hpun sumraw ai bu  hpun palawng ni mung yu maya mung masha ni bu hpun ai labu palawng hte shai nga ma ai.  Dai hte maren hkawhkam ni a Hkawhkam Madu Yesu hpe lu la sai Jinghpaw Wunpawng sha ni mung Hkristan ni a tsun shaga,  shamu shamawt ai sat lawat arawn alai ni hpe shani shagu na  asak hkrung lam hta dan dawng shangu n ra nga ai.  Jinghpaw ga sha rai tim wenyi hte seng ai Hkristan Jinghpaw ga rai ra nga ai.  Shani shagu sha ai lu sha mung Hkristan makam masham hte nhtan n shai ai lusha hpe sha ra na rai nga ai.  Bu hpun ai sumpan maren sha rai tim chywi hpun ai design gaw Hkristan makam masham hte  bung pre ai design maka rai ra na rai nga ai.  Dai hku n re ai sha, bu  hkawt kaw bu hkawt, bu ren hta bu ren ngu nna n kam n sham ai amyu masha ni hte maren lu sha, bu hpun, tsun shaga, shamu shamawt yang hkawhkam n lu ai amyu  zawn mu mada ai hkrum na rai nga ai.  Dai zawn mu mada hkrum yang Madu Yesu a sakse kaja ntai lu nga ai. Kade a mara ngu na kun?


SAGU TAI AI
(Dr KhaLum)

Moi shawng de Hpung masha dinghku langai mi kaw na la sha ma langai mi gaw Hkrismat shata December praw langai ya kaw na shana shagu nawku jawng de Hkrismat pyazat (Christmas Pageant) man man sa shaman ai da.
 Hkrismat du na shawng shana (Christmas Eve) December 24 ya shana HKrismat pyazat madun ai shaloi kanu kawa hte nta masha yawng sa yu ma ai da.  Rai tim, Hkrismat pyazat ngut hkra shanhte a nta na la sha ma hpe pyazat kaw n mu lu ma ai da.
 Nta de du wa yang kawa gaw kasha hpe san ai da.
 Kawa:  Ma Brang, nang ya hte tup Hklrismat pyazat sa shanman ai nga nna shana shagu nawku jawng de sa mat mat re ai.  Dai na Hkrimat pyazat kaw n mu ai.
 Kasha: Awa, ngai sagu tai ai.
 Nawku hpung sasana magam hta Karai Kasang hta lai nna kadai n mu n chye ya ai magam gun ni grai nga ai.

 NAWKU JAWNG KAW HKRAK AI
Dr KhaLum

Chyum jawng sarama kaba langai mi gaw shi a shayi sha hpe nta e galu galang sharin sahga ai da.
Shaloi kasha numsha gaw ndai hku bai tsun sai da.
Kasha:  Anu nang nawku jwng kaw tara hkaw ai  grai hkrak ai,  Nta kaw hkaw ai n hkak ai, ngu ai da.