A.D 2012 Ning, May Shata 10 ya, 4:45 a.m aten hta KIA myu tsaw share shagan Hpyen Hpung ni gasat zing la lu ai Hka Garan Yang Mare na Myen Post gaw, lai wa sai 1966 ning December shata kaw nna kazut rawng hpang wa ai Myen ni rai ma ai. Ya ten du hkra rai yang 44 ning e, shata 5 tup ngu ai baw rai sai. Shaning dai daram laman hta Hka Garan Yang hte grupyin hkan na Jinghpaw Wunpawng mungchying shawa ni hpe lam magup hku zingri zingrat, nat sat, dip rip sai chyup sha lai wa sai re. Hka Garan Yang e shaning 40 jan Myen ni dung mat ai majaw, Shanglawt Asuya hpe mung ram ram dingbai dingna jaw lai wa sai re. Hka Garan Yang mare a labau hpe ntsa lam chye lu ai made lawu na hte maren tang madun dat lu nngai.Lamu Ga Ginra:—Hka Garan Yang mare gaw, Myitkyina-Sumprabum mawdaw lam ntsa, Sumprabum kaw na deng 32, Myitkyina kaw na deng 99 tsan ai shara; bum kawng marawn ni shinggrup tawn ai pa layang kahtawng rai nga ai. Sinpraw jan pru maga de gaw Loilam bum ngu ai gran da nga ai. Sumprabum Ginwang hte Hugawng Pa lapran madin kaba zawn gran nga ai Hkamung Shagawng hpe Daru Hkyet e lai di nna matut mahkai htinglet ai lam numshe kaba re majaw, mung masa, hpyen masa, sut masa, ginra masa mahkra hku nna ahkyak lareng shara kaba langai mung rai nga ai.
Mare De Hpang Ai Lam:— Masat (II) Mungkan Majan a shawng e dai shara hta nam maling rai nga ai. Mungkan Majan hkoi ai hpang grupyin hkan na Hkristan tai wa ai ni jawm de hpang ai mare rai nga ai. Hkristan kahtawng re majaw, laika hpaji jawng mung shawng hpaw hpang nna, laika hpaji chye ai masha ni shawng paw pru ai kahtawng rai nga ai.
Mungkan Majan Ten:— Masat (II) Mungkan Majan ten hta ndai shara e mare garai n nga tim, Japan hpe nhtang gasat ai ten 1944 ning hta, nbung li pa kaji galaw nhtawm, Myit Rum Hpung (Alliance) Inglik, Amerikan nbung li ni hpe ram ram akyu jaw lai wa sai shara rai nga ai. Dai zawn akyu jaw ai ngu ai hta lamu ga ginra hku akyu jaw ai zawn, buga ginra masha ni sadi dung kangka ai, magrau grang share shagan ai majaw mung Japan hpe dang manga kau saga ai.
Munghpawm Asuya Prat:— Munghpawm Asuya prat hta Hka Garan Yang gaw, grupyin kahtawng ni mahkra hta grau dan dawng ai mare langai byin tai wa sai. Dai ten na Hka Garan Yang a mare kanu kawa ngu na gaw, Salang Langnaw Uma Tu ngu ai wa rai nga ai. Myi hpaw chye chyang ai ramma ni law law paw pru sai.
KIA Rawt Malan Prat Nnan Daw:— KIA Rawt Malan hpang ai gaw, 1961 ning hta rai tim, Hkahku mung Sumprabum Ginwang, Hka Garan Yang grupyin de KIA hpyen hpung ni du pru ai gaw, 1963 ning hta she rai nga ai. 1963 ning July shata hta Duwa Labang Brang Awng (Du Up Lat Gaw Dan) woi awn ai majen je KIA hpyen hpung langai gaw, Sumprabum mare kaba de shang nhtawm, Sumprabum Asuya Lahta Tsang Jawng kaba e, mungshawa daw tsa a man hta Rawt Malan Masa tara hkaw dan lai wa sai. Dai ten na Sumprabum Jawng Up gaw, Sara Kaba Maran Zau Tawng rai nhtawm, ya ten na KIO Ningbaw Kaba Lanyaw Zawng Hra gaw Asuya Bumdu rai nga ai. Ningbaw Kaba Lanyaw Zawng Hra a Rawt Malan Dap de rawt sa hpang ai shani mung rai nga sai.
1963 ning lanam ten kaw nna Sumprabum-Myitkyina lam hta mawdaw n lai mat sai. Hka Garan yang grupyin hkan e mawdaw lam ntsa mahtang hpun ni pyi labawp daram ram re ai tu pru wa rau sai. Hkaran Yang Jawng mung Shanglawt Asuya Lawu Tsang Jawng hku nna byin tai wa sai. Jawng Up gaw, buga ginra masha Sara Lamyit Yaw (Du Up Lamyit Sinwa a kawa) rai nga ai.
Hka Garan Yang a sinna maga Hkamung Shagawng hte Sumprabum mawdaw lam lapran hpe Daru Mahka Hkawng ngu nna shamying ai. Hka Garan Yang kaw nna sinna dingdung maga deng 10 daram tsan ai Durip mare gaw, shawng de shanhpraw Jau ni dung ai shara rai nhtawm, Shanglawt prat hpang wa ai ten hta Mawhke hka Manau dum ai shara rai nga ai. Shanglawt prat du pru wa yang na Durip Jawng Up gaw, (Salang Kaba) Sara Lazum Kum Htoi (Dr. Lazum Yawhan hte Wa Jau Lazum Naw Din a kawa) rai nga ai. Mali-Nmai Zup Tanghpre kaw nna Mali hka a sinna hkran, Putao lawu Lungsha Yang du hkra gaw, KIA Dapdung (4) npu na 3 Column majan ginra rai nhtawm, Column Commander gaw Duwa Bawk Di rai nga ai.
1966 ning gaw, Hka Garan Yang mare e Shanglawt Asuya Lapran Tsang Jawng hpaw hpang sai. Jawng Up gaw Sara Kaba Byitlau Dai Hka rai nga ai. Dai shaning hta Hugawng-Majibum, Dapdung (6) ginra na ramma ni law law mung, jawng sa lung shajang ma ai. Hpa majaw nga yang, dai ten Ledo lam mayan Dap (6) ginra mahkra hpyen masa n simsa nga ai. Dai aten na 4th. Battalion (Dapdung), 3 Column Commander gaw Duwa Mashaw Zau Nan rai nga sai.
Hka Garan Yang e wu wu di di rai nna 1966 ning lanam ten ting grai pyaw ai hku tawt lai wa lu sai. December shata du wa yang, jawngma ni hte sara ni, mare na ramma ni Hkrismat a matu yungwi mahkawn, hkrang shala amyu myu shaman shakyang let n rau n htau rai kyin bu nga ai December lani mi na jan du wa ten hta Myitkyina kaw na lung wa ai Myen Hpyen Hpung kaba langai gaw, Kawa Pang mare e du nga ai pyi lahkawng ya rai sai shiga na lu ai. Kawa Pang ngu ai gaw, Hka Garan Yang kaw nna deng (9) sha tsan ai shara rai nga ai. Ya prat na zawn, telephone n nga, talkie walkie n nga, wireless n nga ai re majaw, hpyen ni ani sha du nga tim shiga na lu na yak nga ai.
Dai Myen ni gaw, India de na Hkang Naga Rawt Malan Hpyen Hpung ni shawng nnan lang ngu na Hugawng pa hte Hkamung Shagawng hpe lai di nhtawm, Miwa mung de rawt sa wa ai hpe hkan hkrau shachyut ai ni rai nga ma ai. Hka Garan Yang bu ni chyawm gaw, Hkang Naga mi du pru sa wa ai mung n dum n chye rai nga ma ai. Myen ni chyawm gaw, ntsa na aming hte maren, hkan hkrau lung wa ai raitim, gaja wa hkrum katut gasat na n gwi ai majaw, Kawa Pang e lahkawng ya gan hkring nga kau ai laman, Hka Garan Yang bu ni shiga na chye rau, hprawng lawt rau mat ai lam rai nga sai.
Myen Kazut Mat Ai Hka Garan Yang:— Kawa Pang mare e Myen du nga sai shiga na ai hte rau, hkying hkum mi laman Hka Garan Yang bu ni yawng nam de rut hprawng bra mat sai. Sumtsan na sa lung ai jawngma ni yawng tinang nang a buga de nsin nmun e hprawng bra mat sai. Hugawng maga na Jawngma ni mung, Daru Mahka Hkawng hpe lai di nhtawm, Daru Bum hpe shingkawt nna Hugawng-Majibum-Tingkawk tinang nang a dum nta de hprawng bra mat sai. Hka Garan Yang bu ni gaw, malawng maga Loilam bum a sinpraw maga, Hpalap Kawng, Hkachyang Yang, Wa Kahtam Kawng, Maga Kawng mying ai hprawng camp dabang ni de makoi rawng mat nna, kau mi gaw, Hka Garan Yang a sinna maga Jun hka krung de makoi rawng mat masai.
Myen ni chyawm gaw, lahkawng ya a hpang she Hka Garan Yang de du shang wa mara ai. Shanhte tam ai Hkang Naga Hpyen Luksuk ni chyawm gaw, jau jau lai mat wa rau nna, Punlumbum (Mali hka kau) maga de pyi du rau mat masai. Hka Garan Yang mare gaw, ga lasa htuk manu ai mare htinghput kaja, lam ningmaw shagyit kaja rai nga ai majaw, Myen ni dap jung nna nga mat masai. Grupyin mare masha ni hpe hkan tam abram nna kahkyin la masai. N hkan nang wa jang mung nat na, sat na nga nna sharim shama ai. Mare masha ni makoi da ai nam na "Secret camp" ni hkan ahkrawk nhtawm, manu dan ai sutgan ja rai ni yawng mya la ma ai. Loilam bum tingpa htat dik ai maling kata e makoi bang tawn ai Langnaw Uma Tu a shi hkam bau la 40 jan hpe mung adup agrawp nna krung de taleng shachyai kau ya masai. {Lai wa sai masum ning daram hta n nga mat ai Maija Yang Mungshawa Tsi Rung na Du Kaba Langnaw Dau Gyung gaw, dai ten asak 12 ning daram sha naw re ai Hka Garan Yang bu ma kaji naw rai nga ai.}
Matut nna Hka Gara Yang Post na Myen ni gaw, mungshawa hpe kaduk shatai nhtawm, shanhte a tsip shangang let, lam magup hku zingri sha bang wa masai. Dik nna Hka Garan Yang na Hpung Up Sara Rev. Bawk Mai hpe du hkra htawng rim rawng ai madang du mat wa sai. (Ya ten Rev. Bawk Mai Myitkyina-shatapru e nga ai) Hka Garan Yang hte grupyin mungshawa ni gaw, shani shana n sim n sa, shaning shi ban (Decade) mali jan ting Myen hpyen ni a mayam tai, sat mayu ai ten hta sat, nat mayu ai ten hta nat, kam ai hku shangun sha; num ma roi rip, porter rim shatsang nna nga lai wa masai. Asak sum mat ai mare masha ni ram ram law sai. Num ma roi rip hkrum ai mung hti n dang sai.
Kahpu n dang yang karat sat; nlung hta n dai, langa hta ze, nga ai ga malai hpa, Shanglawt hpe hpa n lu di jang, mare masha hpe zingri nna nga lai wa ai gaw, 1966 ning December shata kaw nna, 2012 ning May shata (10) ya jahpawt, 4:45 a.m ten du hkra rai nga sai rai. Ya kaw nna gaw Hka Garan Yang e Myen ngu ai minla pyi hkum ganip manu ga; Myu tsaw share shagan ni matut nna makawp maga da ya mi. Mungshawa ni yawng mung jawm madi shadaw let, jawm makawp maga la saga law.
Hka Garan Yang na Hka Lam La
