Ngai hugawng Mac hte Ipad2,iphone ni hpe grai nan ra sharawng ai majaw shata 6 kolili nna shakut shakat hte lu mari lang ni ai,Kaja wa ndai gyin shalat ai Steve Job prat hkrun lam mung dwi ai hkri ai,nloi ai lam hku shakut laiwa sai lam mu lu nga ai,shi labau hpe yu yang mung grai myit lawm hpa rai nga ai.Dai majaw ndai shi alam hpe garan dat lu nngai.yu yu ga.
Steve Jobs: Nang Nsi Shi Yang Gara hku Asak Hkrung Na???
Ngwi pyaw ai shaning ning nan rai u ga ngu yawng hpe shakram dat ai. 2012 ning hta shim lam (peace) hte kabu awng sharawng hpa lam (Happiness) ni hkam la lu u ga ngu akyu hpyi dat nngai.
Lawu na mungga gaw, Apple company a uphkang daju wa (Chief Executive) Steve Jobs hku nna June shata 14 ya 2005 ning hta Stanford dakkasu jawng yu poi kaw jawngma ni hpe hkaw tsun ai mungga re.
Dai ni, mungkan ntsa kaja dik htum ai dakkasu ni kaw na langai re nga ai, ndai Stanford dakkasu a jawng yu poi hta nanhte hte arau shang lawm lu ai majaw ngai grai arawng la nngai. Ngai gaw dakkasu n ngut ai wa re. Jaw ai hpe tsun ga nga yang, ndai jawng yu poi gaw nye prat hta shawng ningnan du ga yu ai jawng yu poi re. Dai ni nanhte hpe nye prat a mau byin kadun masum hpe tsun ginlen dan mayu ai. Grai lak lai ai lam nre, nye prat hta kaja wa byin lai wa ai mau byin masum sha re.
Shawng ningnan tsun na mau byin gaw hkrang shachyaw ai lam re.
Ngai Reed college hpe shata 6 sha lung nna jawng pru mat ai, raitim jawng kaw na kaja wa npru shi yang jawng kaw shata 18 ram du hkra jawng kaw ngai hkaja mayu ai ni hpe naw hkaja hkawm ai. Shing nga yang ngai hpa na jawng kaw na pru mat ai ta???
Ndai ga san a mahtai hpe tsun ga nga yang ngai galai n shangai shi ai kaw na tsun hpang ra na re. Ngai hpe shangai ai Kanu gaw asak naw kaji n na, hpung jat madang sharin nga nna, dinghku nshang shi ai jawng num shayi sha re. Shi gaw ngai hpe masha ni hpe bau na matu, jaw kau na ngu (adopt galaw na matu) dawdan da ai. Raitim, hpaji chye ai ni a dinghku kaw sha ngai hpe bau shangun na ngu mung ja ja dawdan da ai wa re. Dai majaw, ngai hpe hpaji chye ai tara kasa (lawyer) yan la hpe bau shangun na matu hkyen lajang tawn ai. Raitim ngai shangai hkyen hkyen re ai aten kaw she, dai yan la gaw num kasha she bau la na matu ra sharawng ai nga nna tsun wa ai. Dai majaw ma bau la na matu la taw nga ai ya na nye Nu yan Wa gaw lana mi na yup tung kaw “Anhte nmyit mada ai sha ma la kasha langai mi lu da saga ai, nanhte bau la na i?” ngu ai ga san san hpe phone kaw na san hkrum ai. Nye Nu hte Wa mung kalang ta, “She bau law” nga nna bai htai wu ai.
Raitim ngai hpe shangai ai Nu gaw ngai hpe bau na ni hpang de ngai hpe galai njaw kau shi yang ngai hpe bau na nye Nu gaw dakkasu galoi n ngut nhtawm nye Wa gaw lahta tsang pyi n awng ai lam hpe chye kau ai. Dai majaw nye shangai Nu gaw ma bau shangun na laika pa(adoption paper) kaw ta masat htu na matu nhkraw mat ai. Shata loi mi na ai hpang nye Nu hte Wa gaw, ngai kaba wa yang dakkasu du hkra sa ya na nga nna, nye shangai Nu hpe ga sadi jaw yang she ngai hpe bau shangun na matu tsam mari myit hkrum kau dat ai. Ndai gaw nye prat hta dakkasu hte seng nna hpang wa ai re.
17 ning na ai hpang, ngai kaja wa dakkasu du wa ai. Raitim ngai gaw Stanford dakkasu zawn manu hpu dik ai Reed dakkasu hpe lata la hkrup ai majaw, lawu tsang madang bungli galaw sha ai nye Nu yan Wa a prat tup mahkawng da ai gumhpraw yawng ngai na tuition manu re mat ai. Ngai shata kru jawng lung yu ai. Raitim ngai dai kaw mahtai hpe nmu ai. Ngai nye prat kaw hpa galaw mayu ai ngu ai hpe atsawm nchye ai zawn dakkasu ngu ai gaw ndai hpe hkrang shapraw ya lu na re ngu ai hpe mung ngai nshadu ai. Maga mi kaw, nye nu hte wa prat tup mahkawng da ai gumhpraw hpe dakkasu kaw wa jai taw ai zawn ngai hkam sha ai. Dai majaw ngai jawng pru na ngu dawdan kau ai. Bai nna jawng pru kau ai gaw, kaja wa nan jaw na re ngu ngai kam ai. Dai shaloi gaw ram ram hkrit tsang nna daw dan ai re. Raitim bai nhtang sumru yu dat yang ndai dawdan lam gaw, nye prat hta kaja dik htum ai dawdan lam ni kaw na langai re.
Ngai jawng kaw na pru ai aten hte, ngai myit nshang sha ai laika ni, hpaji ni hpe ngai matut n sharin ra mat ai sha, ngai grau n na myit shang sha na zawn re ai laika ni hpe ma lu sharin la wa ai.
Ngai na mabyin yawng gaw pyaw ai hpan chyu n re. Ngai jawng na pru mat sai majaw yup shara n nga mat ai. Dai majaw manang ni na yup gawk n dun kaw yup ai. Coke bu dingsa ni hpe lu sha mari sha na matu gumhpraw cent 5 the, seng hkan bai nhtang ya ra ai. Bai nna bat mi kalang lu sha kaja lu sha na matu deng 7 tsan ai, Hare Krishna gala hpunggyi jawng de Laban shani shagu lam hkawm sa ai. Dai lu sha hpe ngai grai ra sha lai wa ai. Ndai zawn re nna ngai myit ra ai hpang sha, hkan let sak hkrung ai lam ni gaw nye prat hta manu pyi nmai masat na daram manu dan wa ai.
Ga shadawn langai mi tsun dan na: Ngai jawng na pru ai shaloi Reed kawlik gaw mungkan hta kaja dik htum ai ta maka (calligraphy) hpaji hpe lu sharin ya ai aten re. Jawng wang shara shagu poster ni, ndau shabra laika ni, sumla ni yawng hpe grai tsawm htap ai hku ta hte ka ai ta maka hte hkrang shala tawn ai. Jawng pru mat sai majaw kaga class ni n shang ra mat sai ngai gaw, dai ta maka (calligraphy) hpaji hpe shang sharin hkaja la ai. Dai kaw Serif, Son Serif laika hkrang ni, laika ga si langai hte langai na lapran kade gang nna ka ra na lam ni, ta maka hte laika hkrang hpe hpa baw gaw tsawm htap shangun ai lam ni hpe chye la wa ai. Ndai ta maka hte laika hkrang hpaji kaw hpung tang hpaji hta nmu lu ai tsawm htap ai lam ni, labau shang ai lam ni hte shingni ni hpe mu mada lu ai. Ndai hpaji hpe ngai grai ra dik ai re.
Ndai zawn sharin hkaja da ai gaw, nye prat hta kaja wa akyu rawng wa na re ngu dai shaloi kachyi mi mung nmyit mada ai. Raitim 10 ning na ai hpang, shawng ningnan na Macintosh computer hpe jawm gawgap ai shaloi, ndai hpaji hpe kaja wa nan akyu jashawn lu wa ai. Ndai Macintosh gaw tsawm htap ai laika hkrang (font) lawm ai shawng ningnan na computer re. Ngai dakkasu lung ai shaloi ndai ta maka laika hkrang (calligraphy) hpaji hpe nlu sharin hkamla wa ai rai yang, ndai computer kaw tsawm htap ai ta maka laika hkrang (font) hpe lu bang na nre. Windows company ni mung, ndai Macintosh a hkrang hpe la (copy) da ai re majaw Windows company a computer ni hkan mung tsawm htap ai ta maka laika hkrang (font) ni lawm wa ai re. Ngai jawng lama npru mat yang, dai ta maka laika hkrang hpaji hpe lu sharin la na nre. Ngai lama ta maka laika hkrang hpaji hpe nlu sharin la ai rai yang, Macintosh computer kaw mung, Macintosh a hkrang hpe la ai Windows company a gara personal computer kaw mung, tsawm htap ai ta maka laika hkrang ni lawm wa na nre.
Re, ngai dakkasu lung ai aten hta nye prat hpe shawng de yu nna gara hku mung nlu hkrang shachyaw lu ai. Raitim 10 ning na ai hpang nye prat hpe nhtang sumru yu yang gara hte gara gaw matut nga ai lam hpe asan sha mu lu nga ai. Kalang bai tsun ga nga yang, na prat hpe shawng de myit mada nna hkrang shachyaw yu nmai ai. Na prat hpe n htang yu yang sha, hkrang shachyaw mu lu mai ai. Dai majaw nang na prat hta htawm hpang e langai hte langai lama mi hku matut mahkai nga na re ngu ai hpe kam u. Nang lama mi kaw gaw kam nga ra na re. Nang na Karai Kasang, nang na myit marai, nang na pan dung, nang na prat, nang na gam maka, lama mi nre yang, lama mi kaw gaw kam ra ai. Ndai zawn kam ai majaw, hkrat sum ai ngu ai gaw nnga ai. Nye prat hpe nhtan shai mat shangun ai mung, ndai zawn kam sham ai myit a majaw re.
No. 2 hku nna tsun dan mayu ai ngai na mau byin gaw tsawra myit ngu ai hte sum ai lam ngu ai rai nga ai. Ngai gam kaja lai wa ai. Hpa majaw nga yang, ngai hpa hpe galaw mayu ai ngu ai hpe, nye prat hta jau jau chye la lu ai. Nye asak 20 ning kaw, Woz hte ngai hte Apple company hpe nye nta a mawdaw nta(garage) kaw galaw hpang wa ai. Anhkawng bungli grai shakut shaja lai wa ai majaw shi ning laman, mawdaw nta (garage) kaw marai lahkawng hte hpang ai Apple Company gaw, dollar billion 2 dan nna, masha marai hkying mali (4,000) ram bungli galaw ai company kaba byin tai wa ai. Anhte Apple Company kaw na hpang jahtum galaw shapraw ai Macintosh computer hpe dut shabra ai laning mi na ai hpang ngai asak 30 hpring wa sai. Dai hpang, ngai Apple Company kaw na shapraw katut ai. Nang nan hpaw hpang tawn ai company kaw na nang gara hku shapraw katut ai i???
Mabyin gaw ndai hku re…, anhte na Apple company kaba wa ai hte rau, ngai manu mana atsawm rawng dum ai masha langai mi hpe, ngai hte bungli rau galaw na matu, bungli jaw lai wa ai. Laning mi ram gaw bungli galaw grai pyaw ai. Raitim, dai hpang htawm hpang a matu myit mada ai lam ni, shingran ai lam ni, nhtan shai hpang wa ai. Lani mi gaw, an hkawng ga law hkat ai. Ndai zawn ga law hkat ai shaloi anhte company a masha kaba gaw shi maga de lawm mat ai. Dai hku nna shawa daw tsa yawng chye hkra nan asak 30 hta ngai bungli kaw na shapraw katut ai. Ngai nye prat ting hpe apnawng nna, shakut shaja tawn ai lam ni hpe tat sum kau ai. Ndai hku byin ai lam gaw ngai hpe grai yawn madai shangun ai re.
Shata loi mi na hkra ngai hpa galaw ra na re nchye na shalai kau ai. Anhte a hpu shawng hpu ba hpung tang hpaji ninghkrin ni jaw da ai magam bungli hpe hprai kau ai zawn hkam sha lai wa ai. Langai ngut ai hpang langai lagat ai shingjawng poi kaw ngai na majaw sum mat ai zawn mung hkam sha ai. David Packard hte Bob Noyce ni hte sa hkrum nna ngai shut wa ai lam ni hpe mara raw ya na matu sa hpyi nem ai. Ngai gaw shawa dawtsa chye hkra nan hkrat sum mat ai wa re mat ai majaw Silicon Valley kaw na hprawng mat na matu pyi myit lai wa sai. Raitim grai ahkyak ai lama mi hpe ngai gau ngwi ngwi chye wa ai, dai gaw “ Ngai galaw ai hpe ngai ra sharawng ai lam” re.
Ngai Apple Company kaw na shapraw kau hkrum ai lam gaw, ngai galaw ai bungli ntsa tsawra ai myit hpe nlu galai shai kau ya ai. Dai majaw ngai ning nan kaw na bai galaw hpang wa ai. Manu mana awngdang ai ngu ai li la ai lit hpe, ning nan kaw na bai shakut hpang ai ngu ai tsang la ai lit hte galai kau nna, hpa mung hkrak byin ai lam (sure) nnga ai. Raitim ndai zawn byin ai mabyin ni gaw ngai hpe nye prat hta kaja dik htum ai, gin shalat ai prat hpe du mat shangun ai.
Dai hpang 5 ning laman, ngai TeXT ngu ai company langai mi hte Pixar ngu ai company hpe hpaw la nna nye na ningrum ningtau jan tai wa na, num sha hte tsawra myit adawt hkrup ai. Pixar company gaw mungkan ntsa shawng ningnan na computer hte hkrang shala tawn ai “Toy Story” ngu ai sumla hkrung hpe lu gin shalat sai re. Ya Pixar company gaw mungkan ntsa kaja dik ai computer hkrang shala (computer animation) galaw ai studio langai mi byin tai taw sai.
Dai hpang mau hpa galai shai ai mabyin gaw, Apple company gaw anhte a NeXT company hpe mari la kau ai majaw ngai Apple Company de bai du wa ai. Anhte NeXT company kaw gin shalat tawn ai zai ladat (technology) ni gaw ya dai ni Apple a salum kata hkridun nga sai. Hta n ga, Laurene hte ngai gaw, tsawm htap pyaw ngawn ai dinghku langai hpe lu la tawn sai re.
Ngai teng teng sha lu tsun ai gaw, ndai zawn re ai mau hpa mabyin ni gaw ngai lama na Apple Company kaw na n shapraw hkrum ai rai yang, galoi mung byin tai wa na nre. Apple company kaw na shapraw hkrum ai mabyin gaw nmu dik ai tsi zawn re, raitim ngai shadu ai gaw machyi masha sha nan sha ra ai tsi bai re taw ai.
Kalang lang rai yang anhte na prat hta wut hte baw kaw gayet ya ai zawn re ai mabyin ni nga ai. Raitim nang kam ai hpe hkum tat kau…Ngai teng teng lu tsun ai gaw, ngai dai ni du hkra galu kaba awng dang nga ai lam gaw ngai galaw ai hpe ngai ra ai lam a majaw re.
Nang hpa hpe ra sharawng ai ngu ai hpe mu hkra tam ra na re. Ndai gaw nang tsawra ai num kasha hpe nang tam na matu ahkyak ai zawn, nang hpa hpe galaw sharawng ai ngu ai hpe tam na matu ahkyak nga mali ai. Nang galaw mayu ai hpe galaw taw ai lam sha nang hpe teng teng myit pyaw lam lu jaw nna, dai gaw bungli kaba nan re. Dai majaw bungli kaba hpe galaw mayu yang gaw, nang galaw ai lam hpe nang tsawra ra na re. Nang tsawra ai, nang galaw mayu ai hpe mu hkra tam u… nang mu sai rai yang aten na wa magang nang galaw ai gaw, tang du magang awng dang magang rai wa na re. Dai majaw galaw mayu ai hpe nang chye sai i??? N mu shi yang matut tam nga u, lu ai daram hte hkum myit dik nga u…
Ngai na 3 ngu na mau byin gaw si ai lam re.
Asak 17 shaloi, ga malai langai mi hpe hti hkrup ai, dai gaw “nang lani mi asak hkrung ai hpe nang na hpang jahtum asak hkrung ai n’htoi ngu myit yang, lani mi teng na ra ai” da. Ndai gaw ngai hpe grai myit sawn shangun n htawm, dai hpe hti hkrup ai kaw nna lai wa sai 33 ning du hkra jahpawt yup rawt ai hte, pat kaw yu let “ dai ni gaw ngai ask hkrung ai hpang jahtum n’htoi rai yang, dai ni nang galaw ai magam bungli hpe nang galaw mayu na kun?” ngu nna galoi shagu san ai. Galoi shagu mahtai mung “Nkam galaw ai” sha re taw ai majaw, ngai lama mi hpe gaw galai shai ra sai ngu ngai myit hkawn wa ai.
“Si ai lam” hte ani sha nga nga ai ngu ai hpe hkawn hkrang ai myit gaw, nye prat hta kaba dik ai dawdan lam ni hpe galaw ai shaloi manu mana karum ningtum byin tai lai wa ai. Hpa majaw nga yang, yawng ngu na daram- myit mada ai lam yawng, sari sadang yawng, gaya hkrum na shing nrai, hkrat sum mat na hpe hkrit ai myit ni yawng gaw “si ai” ngu ai hte shingdaw dat yang hpa mung nrai mat nna, dai “si sana” ngu ai gaw kaja wa teng teng ahkyak dum ai hpe sha galaw na matu kanawng ya taw ai. Ndai “ngai si sana” ngu ai hpe myit dum dat ai lam gaw, “anhte lu da ai hpe tat sum kau sana” ngu ai hkrit myit hpe ningdang kau ya lu ai, kaja dik htum ai tsi langai mi re. Nang dai hpe myit dum dat yang, nang singu krin re mat ai. Nang kaw hpa mung n nga mat n na nang galaw mayu ai hpang n hkan gwi na lam hpa n nga mat sai.
Lai wa sai laning mi ram hta ngai kaw mawng ana (cancer) nga taw ai lam hpe mu sawk kau ai. Jahpawt hkying 7:30 hta, jak ni hte chyam yu ngut ai hpang ngai na pu dung (pancreas) kaw bum taw ai hpe mu sawk la ai. De shawng kaw pu dung (pancreas) gaw gara kaw re ai hpe pyi ngai nchye lai wa ai. Ngai hpe jep joi ya ai tsi sara ni ngai hpe tsun ai gaw, ndai ana hpan gaw tsi la nmai ai, ngai shata 6 daram sha mungkan ntsa lu nga sana nga nna tsun ma ai. Tsi sara ni gaw ngai hpe nta wa nna ra ai lam ni hkyen da na matu, shajin ra ai ni shajin da na matu ngai hpe tsun ai. Shi ndai zawn tsun ai gaw ngai hpe si na matu lek mat jaw dat ai lam re. Tsun mayu ai gaw, nye kasha ni hpe htet da mayu ai ni, du na shi ning ram hta tsun mayu ai ga ni hpe shata 6 laman tsun da na matu re. Bai nna, nye nta masha ni ngai nnga mat sana hpe hkyem sa ai hku lu tawt lai na matu mung re. Hta n ga, ngai hte kanawn mazum ai masha yawng hpe “good bye” galaw na matu mung re.
Ndai pu dung mawng ana (pancreas cancer) gaw nye myit hpe dai shani tup zingri nga ai. Dai shana maga de, ngai na du kaw nna shat kan hku, nye pu dung de du ai du hkra, samyit kasha shawn nna shan kachyi mi hpe shaw la ai. Ngai chyawm gaw malap tsi hte re taw na ndum ai, raitim nye nta masha ni bai tsun dan ai gaw, ngai na pu dung shan hpe jep joi yu ai hte ngai hpe tsi ya ai tsi sara ni gaw kabu jahtau nna marawn ma ai da, hpa majaw nga yang ngai na pu dung mawng ana (pancreas cancer) gaw grai nan taw nna, ga lajang yang mai wa ai hpan re ai da.
Ngai ga lajang kau nna ya ngai zeng re taw sai.
Ndai mabyin gaw “si ai” lam hte ni dik htum kaw du ga yu ai nye na mahkrum madup re. Matut nna shi-hkun ning daram du hkra mung “si ai” lam hte nhkrum lu sana re ngu myit mada lam lu ai mahkrum madup mung re. Ndai mahkrum madup hku nga lai wa yu ai majaw, “si ai” ngu ai gaw mai jai lang ai, akyu rawng ai ngu hta grau ai lam re ai hpe ngai dai ni nanhte hpe teng teng sha lu tsun dan ai.
Kadai mung nkam si ai. Sum sing mungdan de du mayu ai ni pyi dai de du na matu nkam si ma ai. Raitim “si ai” ngu ai gaw anhte yawng hta bung ai pandung langai mi re. Ndai pandung gaw ya na zawn nan nga ra ai. Hpa majaw nga yang “si ai” ngu ai gaw anhte shinggyim prat hta kaja dik htum ai gin shalat ai lam re. Ndai gaw prat hpe galai shai kau ya lu ai dat kasa langai mi re. Ndai dat kasa gaw, dingsa ni hpe ning nan bai tai shangun ai. Ya ning nan gaw nanhte re sai, raitim ya kaw nna nau nna ai aten du ai shaloi nanhte gaw gau ngwi ngwi dingsa ni bai tai mat nna yawng atsai awai rai mat na ra ai. Myit npyaw hpa hpe tsun ai zawn nga na ra ai, raitim grai teng ai lam re.
Nang na aten gaw kachyi mi sha re, dai majaw masha na prat kaw hkum asak hkrung nga u. Masha ni nang hpe nga shangun mayu ai zawn hkum nga u. Masha ni myit sawn da ai kaw na pru wa ai mahtai kaw tinang hkum tinang pat nna hkum sak hkrung u. Tinang na kraw kata kaw nna pru ai nsen hpe masha ni a ningmu hte hkum ka up hkam u. Ahkyak dik htum langai gaw, nang galaw mayu ai lam, nang ra sharawng ai lam hpe gwi gwi hkan nang u, gwi gwi galaw u. Ndai gaw, nang hpa baw byin tai mayu ai hpe chye chyalu rai taw nna, ngam ai yawng gaw de a hpang de du mat na ra ai.
Ngai asak naw kaji ai shaloi, “The Whold Earth Catalogue” ngu ai mau hpa laika buk langai mi hpe dip shapraw lai wa sai. Stewart Brand ngu ai la wa gin shalat tawn ai ndai laika buk gaw anhte prat na chyum laika ngu pyi mai tsun ai. Shi ndai laika buk hpe ndai shara kaw na nau ntsan ai Menlo Park kaw, shi a mau hpa tsawm htap ai ga shakawp hkrang hku nna gin shalat tawn ai. Ndai laika buk hpe galaw ai 1960 ning jan hta computer mung nnga shi ai aten rai nna laika buk yawng hpe laika dip jak (typewriter) ni, zen dau ni, camera kasha ni hte sha galaw ai rai mali ai. Ndai gaw Google galai nnga shi ai, lai wa sai 35 ning daram hta Google hpe laika buk ntsa mu lu ai lam mung re. Ndai laika buk kaw, tsawm htap hkra hkrang shala tawn nna lak lai ai idea ni mung law law lawm nga ai.
Stewart hte ndai “The Whole Earth Catalogue” ngu ai laika buk rau galaw ai shi manang ni gaw, laika buk issue law law shapraw ngut ai hpang, hpang jahtum laika buk issue langai mi hpe dip shapraw ma ai. Dai aten gaw 1970 ning jan hta rai nna, ngai nanhte ram asak aprat hta re. Ndai laika buk a hpang maga makawp kaw gaw jahpawt jan pru wa ai aten kaw gayet da ai nam kata na mawdaw lam sumla re. Lak lai ai mahkrum madup lu mayu nna, masha a mawdaw hpang hkan nang jawn ai ni mu nan mu yu mai ai baw lam re. Dai sumla a lawu kaw “ Hpang gara nga u, Angawk nga u” nga nna ka da nga ai. Ndai ga yan gaw ndai laika buk a shakram ai shiga mung rai nga ai. Ndai “Hpang gara nga u, Angawk nga u” ngu ai ga yan hpe nye hkum ngai galoi mung shadum nga ai. Ya gaw, jan mau ningnan gup ai nanhte yawng a matu ngai ndai ga yan hpe kum hpa jaw dat nngai,
“ Hpang gara nga u, Angawk nga u”
Translated by: Blogger Gintawng
