Makam Masham Nawku Htung Ngu Ai Hpa Wa Ta? (What is Religion)?

Nawku htung ngu ai gaw, shinggyim masha a sak hkrung lam hta ahkyak ai daw ni hpe hparan dawdan let mahtai jaw ya lu na matu, htunghkring hta jung noi nna lam tam nga ai. Ru yak tsin yam (harsh) hte hpring ai ndai mungkan hta sak hkrung nga pra lu na lam, shinggyim wuhpawng hta ngwi ngawn ai hku shada kanawn mazum nga pra lu na ginjang (moral and social rules), machyi makaw ana ahkya hpe dang kau na hte nchye na lu ai asak sumri sumdan lam (overcome decease and mysteries life), si ai hpang hkrung nga lu na lam ni hpe du hkra myit shalawm da nga ai.

Nawku htung law law hta Sagya wa nga ai lam hpe hkam la ma ai. Dai wa gaw, asak hkrung lam ma hkra hpe hpajang kaman ai wa re ngu nna mung yin la da nga ma ai. Dai majaw, nawku htung shagu hta nawku dawjau hkungga nawng ai lam gaw, Sagya wa kaw nna tsawra matsan dum la nhtawm, ru yak nlang kaw na mung makawp maga la na lam hpyi nem ai rai nga ai. Dai Sagya wa gaw, masha a myit masin wenyi hpe mung simsa ngwi pyaw lam shabyin ya lu ai ngu hkam la ma ai.

Mayak tsin yam mungkan e sak hkrung nga pra lu na lam (Survival in a cruel environment)

Nlung prat (ancient time) hta sak hkrung lai wa sai ni gaw, galoi mung ngwi ai sak hkrung lam hpe nlu madu yu ma ai sha n ga, shingra tara hta machyu nna chyu sha nga pra ra ma ai. Dai prat ladaw hta nga pra ai ni yawng gaw, shingra tara a makawp maga ai hpe sha myit mada ra ma ai. Dai majaw, mungkan hta ring chying hpang ai Egutu (Egypt) mungdan gaw Jan hpara (Sun of god-Ra) chyu sha asak hkrung lu na lam hte, shinggyim mashs a ra mara lam yawng hpe Ra hpara chyu sha shaman ya lu ai ngu kam sham nna nawku masai. American Indian (Red Indian) ni mung hkai nu kaja na matu nga (fish) ni hpe nawng jau ai lam galaw chye ma ai. Masha gaw galoi mung mayak mahkak law law hte nga pra nga rai nna, dai lam ni kaw na lawt wa lu na matu kam sham ai lam hta jung noi chye ma ai. Ga shadawn: marang htu na matu, laru marang maw ru maw gang kaw na lawt kawt lu na matu zawn re ai hpe mung, makam masham hte kapyawn nna myit mada chye ma ai.

Machi makaw hte ana ahkya (Illness and disease)

Marai langai ngai ana ahkya zinli a majaw machyi makaw byin yang, mai tsai wa lu na matu tinang nawku ai makam masham lam de (or) kaga makam masham hpung de gayin du wa chye ma ai. Nawku htung law law wa akyu hpyi ai, tara shadik ai (meditation), hte ap nawng jaw jau ai htung (ritual) ni hpe hkan galaw chye ma ai. Machyi makaw lam gaw, galaw shut ai yu bak a majaw mung, nawku htung ara ni hpe tawt lai lale ai majaw mung byin wa chye nna, asak hpe sum kau na lam gin jang re ngu hkam la ai nawku htung law law nga nga ai.

Kyang lailen hte kanawn mazum lam (Moral and social rules)

Shinggyim wuhpawng ngu ai gaw, simsa nna ngwi pyaw nga na ahkyak nga ai. Nawku htung law law hta shinggyim wuhpawng kata kaning rai nna jaw hkrak ai hku sak hkrung nga pra ra ai lam hpe sharin achyin lam madun ya nga ma ai. Gara hku bu hpun ra ai, baw kara hpe gara hku tawn ra ai, baw hpe magap ra ai, ngu ai hte gara hku malu masha hpe sha ra ai lam ni sharin ya nga ai. Nawku htung a shrin lam madun ai hpe hkan sa ai hku nna sha, shinggyim wuhpawng hpe hkungga la ra hte sak hkrung nga pra lu ai ngu hkam la ma ai. Nkau nawku htung ni hta gaw, myit masin a ngwi pyaw simsa lam hpe mung, sut gan lu lawm lam ni hpe mung, nawku htung a sharin matsun ai hku hkan yang lu la ai ngu kam ma ai. Nawku htung a matsun ai tara ni hpe hkan sa yang, hkye hkrang la ai de du wa lu ai sha n ga, si ai hpang mung naw hkrung nga lu ai hte, tsaw dik htum ai asak nga pra myit mada shara de du wa lu ai lam hkam la kam sham ma ai.

Asak sumri sumdan lam (Mysteries of life)

Shangai wa ai lam, sak hkrung ai lam hte si mat ai lam ni gaw htai shaleng dan yak ai sumri sumdan lam (mysteries) ni rai nga ai. Masha law law wa, anhte a myi hte mu lu, na hte mung na lu ai hta jan nna, lama ma naw nga ai lam hpe hkam la da ma ai. Myi hte nmu lu, na hte nna lu ai hpe, makam masham hku nna wenyi hte ahtawk hkam sha lu ai nga ma ai. Ndai zawn re ai yak la ai sumru sumrawn sumri sumdan lam (mysteries) ni hpe nawku makam masham hkan ai ni hku nna mahtai jaw lu ai nga ma ai. Ndai lam gaw, sak hkrung lam ngu ai hpe simsa shim lum shangun ai de woi wa ai lam mung rai nga ai. Karai lam hta nhkan ai (atheists, agnostics, freethinkers) ni mung, nawku htung lu ma ai. Shanhte a nawku htung gaw, (science, logic or measurable facts) ni hta npawt jung nga ai.

Si ai hpang na sak hkrung lam (life after death)

Asak naw kaji ai ni, si ai lam hpe hkrit chye ma ai. Raitim, asak kung kaba sai ni gaw, ndai mungkan e nga lu na nhtoi ladaw hpe maram lu masai. Nawku htung hpe mada dat yang, si mat ai hpang hkrung nga lu na lam kajai nga ma ai. Dai majaw, nawku htung hta shanglawm yang chyu sha si ai hpang na lam hpe myit mada na lam ang nga ai. Sak kung ai ten ladaw du wa magang, akyu hpyi ai, nawku daw jau ai, hpung hte seng ai lam ni hta shamu shamawt shang lawm alu bang akyu tam ai lam ni grau galaw wa ma ai. Dai lam ni yawng gaw, si ai hpang byin wa na mahtai hpe myit mada nna hkan nang ai ni rai ma ai. Nawku htung nkau mi hta, si ai hpang bai hkrung nga lu na matu gaw bai paw bai pra ai gun paw (reincarnation), sumsing mungdan e ning ngai nga lu na (or) nga rai de du na lam (heaven or hell) langai ngai de du wa na (or) mungkan nnan langai ngai hta bai pra lu na re ngu nna kam sham ma ai rai.
By:http://bumsinwakachin.blogspot.com