မန္းဟန္ဒူဝါေနာ္ဆိုင္ ႏွင့္ အဂၤလိပ္မ်က္ႏွာျဖဴ တိုက္ပြဲ (ကခ်င္-အဂၤလိပ္တိုက္ပြဲ)

Jlh Dakkasu Ni Mandale 

 

Original Uploder - Jlh Dakkasu Ni Mandale
×××××××××××××××××××××××××
၁၈၈၅ခုႏွစ္ ႏိုဝင္ဘာလ (၂၈) ရက္ေန႔တြင္ ဗမာဘုရင္သီေပါမင္း၏ထီးနန္းအား အဂၤလိပ္တို႔က လံုးဝ သိမ္းပိုက္လိုက္ၿပီျဖစ္သည္။ ထို႔ေနာက္ အဂၤလိပ္စစ္ဗိုလ္ Colonel E Stedman ဦးစီးေသာ Third Gorkha Regiment တပ္သည္ ၁၈၈၆ ခုႏွစ္၊ ဒီဇင္ဘာလတြင္ မႏၲေလးမွထြက္ခြာလာၿပီး ရွမ္းျပည္ကို စတင္သိမ္းပိုက္လာသည့္အခါ မည္သည့္ရွမ္းေစာ္ဘြားမွခုခံတိုက္ခိုက္ျခင္းမရွိသည့္အျပင္ အသာတၾကည္ လက္ခံႀကိဳဆိုၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အဂၤလိပ္တို႔သည္ ၁၈၈၇ ခုႏွစ္တြင္ ရွမ္းျပည္တစ္ခုလံုးကို ခုခံမႈလံုးဝမရွိဘဲ သိမ္းပိုက္ရရွိၿပီးျဖစ္ေၾကာင္း ၾကံဳးဝါးေၾကညာလိုက္သည္။ သို႔ေသာ္ ဆင္လီနယ္ႏွင့္ မံုးၿမိတ္နယ္သို႔ဝင္ေရာက္လာခ်ိန္တြင္မူ ကခ်င္တို႔၏ ျပင္းထန္စြာ ခုခံတိုက္ခိုက္မႈကို စတင္ခံရၿပီျဖစ္သည္။ လက္တစ္ဆုပ္စာသာရွိေသာ ကခ်င္လူမ်ိဳးတို႔သည္ ေနမဝင္အင္ပါယာအရွင္သခင္ နယ္ခ်ဲ့အဂၤလိပ္တို႔ကို ရရာလက္နက္၊ လူသူအင္အားျဖင့္ တန္ျပန္ခုခံတိုက္ခိုက္ခဲ့ၾကသည္။ မံုးၿမိတ္ ဆင္လီနယ္သို႔ ဗမာဘုရင္အစား အုပ္ခ်ဳပ္ရန္ ေရာက္လာသည္ကို ကခ်င္မ်ား ခုခံတိုက္ခိုက္ျခင္းကိုၾကည့္လၽွင္ ကခ်င္တို႔သည္ ဗမာဘုရင္၏ လက္ေအာက္ခံနယ္ေျမတြင္ ေနထိုင္ေနျခင္းမဟုတ္သည္ကို အဂၤလိပ္တို႔ သိရွိခဲ့ၾကၿပီျဖစ္သည္။ ထိုကဲ့သို႔ ေနရာေဒသတစ္ေလၽွာက္ ခုခံတိုက္ခိုက္ၾကရာတြင္ မန္းဟန္ဒူဝါေနာ္ဆိုင္ ႏွင့္ အဂၤလိပ္မ်က္ႏွာျဖဴ တိုက္ပြဲသည္လည္း ထင္ရွားေသာတိုက္ပြဲတစ္ပြဲျဖစ္ခဲ့သည္။

မန္းဟန္ဒူဝါေနာ္ဆိုင္သည္ ဩဇာအာဏာအရွိန္အဝါ ႀကီးမားသူျဖစ္ၿပီး အျခားကခ်င္ဒူဝါမ်ားႏွင့္မတူေပ။ သိန္းနီရွမ္းေစာ္ဘြားႏွင့္ အဆင့္အတန္းတူညီေသာ ကခ်င္ဒူဝါႀကီးတစ္ဦးလည္းျဖစ္သည္။ ၁၈၉၃ခုႏွစ္တြင္ ဗန္းေမာ္တြင္တပ္စြဲထားေသာ Captain Marrett သည္ မန္းဟန္ဒူဝါတပ္ဖြဲ႕အား တိုက္ခိုက္ရန္ စစ္သည္အင္အား (၅၀) အား ဗန္းေမာ္မွ နမ့္ခမ္းသို႔ ေစလႊတ္လိုက္သည္။ ထိုစစ္ေၾကာင္းကို နမ့္ခမ္းမွ ၁၃မိုင္ေဝးေသာ စယ္လန္႔တြင္ တပ္စြဲထားၿပီး စစ္သာ္အင္အား (၃၅) ေယာက္ကို မူဆယ္သို႔ ေစလႊတ္လိုက္ရာ မန္းဟန္ဒူဝါ တပ္ဖြဲ႕ႏွင့္ တိုက္ပြဲစတင္ျဖစ္ပြားၿပီျဖစ္သည္။ ထိုစစ္ပြဲတြင္ ၿဗိတိသၽွစစ္သား (၁၃) ေယာက္က်ဆံးၿပီး စယ္လန္႔သို႔ျပန္လာ္ဆုတ္ခြာခဲ့ရသည္။ ထို႔ေနာင္ မန္းဟန္ကို ေခ်မႈန္းရန္ တပ္သား ၇၅ ေယာက္ျဖင့္ ၇.၂.၁၈၉၃ တြင္ခ်ီတက္သြားရာ မၾကာမီပင္ အဂၤလိပ္စစ္ဗိုလ္ Liuet. William က်ဆံုးသြားၿပီး စစ္ေၾကာင္းလည္း နမ့္ခမ္းသို႔ ျပန္လည္ဆုတ္ခြာခဲ့သည္။ မန္းဟန္နယ္ကို တိုက္ခိုက္ေျခမႈန္းေသာစစ္တြင္ ၿဗိတိသၽွတပ္မႉး Lt. William ႏွင့္ အျခားတပ္သားမ်ားစြား ထိခိုက္က်ဆံုးခဲ့ရသည္။

ေနာက္ပိုင္းတြင္ အဂၤလိပ္တို႔သည္ လူသူလက္နက္အင္အားအေျမာက္အမ်ားျဖင့္ ျပန္လည္ထိုးစစ္ဆင္တိုက္ခိုက္လာျပန္သည္။ လူသူလက္နက္အင္အား မမၽွေသာေၾကာင့္ ဒူဝါႏွင့္ ေနာက္လိုက္မ်ားသည္ လူသူလက္နက္အင္အားျပန္လည္စုေဆာင္းရန္ ေခတၱ တိမ္းေရွာင္သြားခဲ့သည္။ ယခုလက္ရွိ တရုတ္ျပည္၊ ယခင္ေဇာ္ဘံုဘန္ဒပ္ကခ်င္နယ္တြင္ ခိုလွံုေနစဥ္ အဂၤလိပ္တပ္ဖြဲ႕မ်ားလိုက္လာၿပီး ရြာကိုလည္း မီးရွို႔လိုက္သည့္အတြက္ ဆက္လက္တိမ္းေရွာင္ရင္း ဟိုဖ်က္မန္ဘံုႏွင့္ လြမ္ခမ္းရြာၾကားရွိ ေတာင္ၾကားလၽွိဳတြင္နားေနစဥ္ နာမက်န္းျဖစ္၍ ကြယ္လြန္သြားခဲ့သည္။ ထ်ဳလၽွိဳကို ယေန႔ခ်ိန္ထိ မန္းဟန္ေတာင္ၾကားဟု အမည္တြင္လ်က္ရွိသည္။

ဤမန္းဟန္ဒူဝါေနာ္ဆိုင္ ႏွင့္ အဂၤလိပ္မ်က္ႏွာျဖဴ တိုက္ပြဲ (ကခ်င္-အဂၤလိပ္တိုက္ပြဲ)တြင္ ကခ်င္တို႔၏စိတ္ဓာတ္သည္ ကိုယ့္နယ္ေျမကို မတရားက်ဴးေက်ာ္လာသူမွန္သမၽွကို ရြမ္းရြမ္းခြံခြံ ခုခံတိုက္ခိုက္ခဲ့ေသာ မ်ိဳးခ်စ္စိတ္ဓာတ္ကို ေနာင္လာေနာင္သားမ်ား သိရွိေစရန္ ဤသမိုင္းကို အႏွစ္ခ်ဳပ္ မွတ္တမ္းတင္
ဂုဏ္ျပဳတင္ျပအပ္ပါသည္။
By/-
Pin-yawn Sinwa
‪#‎Jlh_Dakkasu_Ni_Mandale‬

References;
- The Making of Burma
- Gazzetteer of Burma
- ရွမ္းျပည္ ကခ်င္သမိုင္းစာအုပ္

Comments

Naw Lett Lahpai အဂၤလိပ္ေခတ္ ဗမာျပည္ဆိုသည္မွာ မဲဇာေခ်ာင္းဆုံေအာက္ပိုင္း ယခုဗမာျပည္ အလယ္ပိုင္းမွ ေအာက္ပုိင္းသာျဖစ္သည္။
Ref: kachin substate history.