Kachin Politics Watch and Research Network
By: Sut Gun (Myitkyina)
Federal Constitution ngu ai hta hpan lahkawng nga mai ai, (1) Myen a kata de woi ganaw na Federal Constitution hte (2) Myen up hkang ai kata hta n-nga ai Federal Constitution ngu ai lam rai nga mali ai. No. (1) hkrang gaw Myen ra sharawng ai “Hkingjawng” agyi tai ya ai lam sha byin mat chye ai. Dai majaw Myen a mahkam hpe madi shadaw ya lu ai “Hkinjawng agyi” tai hkam na Wunpawng sha kaji kaba gadai rai tim, tinang a labau n kaja ai hkring htawng hpe gaw gap let Wunpawng myu sha ni hpe lam woi shadam ai hkrang masa hpe shabyin kau ai hkrun lam hta tsap hkrup na lam hpe sadi maja na matu gaw, tau hkrau nna sadi jaw ai lam lu galaw yang she mai na masa nga ai nga nna “ Wunpawng mungdan” mung masa labau kungkyang ai salang ni kaw nna hpaji jaw wa ai lam hpe bai shalai dat ai rai mali ai.
No. (2) hkrang gaw mungdan hkye hte mung hkye masing rai nna, Wunpawng sha ni a mung masa hte myu sha lam yan madang hpe grau nna shatsaw ya lu ai hkrang rai nga ai. Dai hkrang hpe jai lang lu hkra shakut ai, lam tam ai hpe daini na myu tsaw mung tsaw myitsu salang ni myit hpang na matu grai ahkyak nga ai. Ndai hkrang gaw Asia dan ni hta htingbu mungdan ni rai nga ai, mungdaw mungdan ni a lapran e anhte Wunpawng sha ni a mung masa gam maka, myu sha lam masa hte seng ai gam maka, kaga sinna mungdan ni hte ganawn mazum ai mungdan hte myu sha gam maka hpe grau nna madang shatsaw ya lu ai hkrang mung rai nga ai.
Grau nna ahkyak kaba rai nga ai lam gaw, ndai zawn mungdan a ningpawt ninghpang gaw da tara galaw sa wa ai lam hta “Political Bargaining for Organization” Mung masa wuhpung wuhpawng langai ngai a mung masa manu dara la lu na matu sha myit mang ai rai yang, tinang mung chying mung masha ni manu ndan ai gaman li la si hkam ra na rai nna, jet ai mungdan lawt lam hte myu sha lawt lam hpe shabyin lu ai lam n-nga mat chye nga ai. Dai majaw No. (2) hkrang gaw ndai lam ni hpe koiyen kau lu na matu hte mungdan lawt lam, myu sha lawt lam hpe madung tawn ai hkrang mung rai nga mali ai.
“Political Bargaining for Organization” Mung masa wuhpung wuhpawng langai ngai a mung masa manu dara la lu na matu sha galaw ai hkrang hpe sadi ra ai ngu ai hta, hpa majaw sadi ra ga ta?
Mahtai: Anhte Wunpawng myu sha kaji kaba yawng sadi ra ai gaw, anhte myu ni hta “Mung masa” “Politics” hpe teng teng hkawn hkrang nna, asan pra chyena ai masha gaw 100% kaw nna 30 % pyi n-nga ai hpe dum chye ra na rai nga ai. Ngam ai 100% kaw na 40 % gaw mung masa lam hpe tsep kawp n-chye na dam ai ni rai nna, 100% kaw nna 30 % gaw loili chyena tim, myit nan nshang sha ai majaw n-bung gara de ja wa yang gara de poi nang hkawm mat ai ni rai nga ai. Dai re majaw “ Mung masa” hpung shing nrai mung masa “Pati” ni ginsup dat jang “Hka” hkanu yang “Nga” manya mat ai zawn byin na aloi sha rai nga ai.
Dai re majaw nkau “Mung masa hpung” (“Political Organization”) ni gaw “ Political Bargaining” lu na matu shakut ai gaw hpa rai ta? Ngu yu dat ai shaloi lawu na hte maren n-byin byin wa chye ai hpe mu mada lu na rai nga ai.
- N-hprang sut hpe garan akyu jai lang lu na hpe tau nna mu mada tawn ai majaw
- Tinang a Ahna grin nga lu na matu hte “Wuhpung Wuhpawng” grin nga lu na matu
- Wuhpung Wuhpawng grin nga lu jang, tinang a ahna mung gring nga lu na, tinang a ahna grin nga lu jang, Asuya langai ngai shing nrai mung masa wuhpung langai ngai hte akyu ara garan hkat lu na matu grau nna prinem ai majaw
- N-kau mung masa hpung ni gaw tinang a Wuhpung grin nga lu na matu NGOs zawn re hpe tek jum ai madang du hkra pyi galaw chye ma ai, nkau mi gaw “Makam masham” “Religion” hte Nawku hpung hpe du hkra akyu jashawn wa chye ma ai.
- Tinang a hpaga yungga nhkrat sum mat hkra makawp maga na matu
- Tinang “Mung masa” hpung hte Asuya langai ngai shing nrai kaga mung masa wuhpung ni a lapran hta mayun mayoi akyu ara galai kachyai hkat lu na matu
- Matu ni a matu a matuNdai lahta na lam ni gaw Mung masa wuhpung wuhpawng ni galaw chye ai lam amyu myu kaw nna kachyi mi sha tang madun ai lam rai nga ai.
Mungchying mung shawa masha ni tsep kawp chye na hkawn hkrang lu na matu gaw, mungchying mung shawa daw dan let shang lawm lu ai ningpawt ninghpang gaw da tara hkrang hpe shabyin shatai lu hkra myit sadi maja let galaw lu na matu myit lawm hkumlawm hte shang lawm ra nga ai. Dai nrai yang mung masa hpung “Political Organization” ni a “Political Bargaining” Mung masa manu dara hkat lu na matu gaw ai ningpawt ninghpang gaw da tara rai mat jang, dai mung masa hpung or “Political Organization” a akyu ara a matu shamu shamawt ai hkrang shing nrai policy “Pawlasi” sha rai mat na ra ai.
Demokresi “Democracy” lai masa hta kaga wa woi awn ai Demokresi lai masa hte tinang amyu sha ni nan woi awn ai Demokresi hkrang n-bung na rai nga ai, kaga wa woi awn ai Demokresi hkrang gaw ndum shani tinang myu ting hpe myu kaba langai ngai a mayu kau ai kata de shang bang mat wa na lai masa rai nga ai. Ndai masa hpe grai hkrit ra na rai nga ai, hpa majaw nga yang masha law malawng gaw tinang a man na tinggyeng akyu hpe yu chye ai ni ndai zawn re kaw shang lawm taw nga jang, tinang myu ni gade ram hkra machyi wa na hpe sadi maja na malai tinang a akyu ara hpe grau nna tsawra makawp maga chye wa ai majaw rai nga ai.
Dakasu Jawng (2) kaw na Professor ni hte hkrum shaga yu ai shaloi, “If you have a-mouth, you should speak out” If you don’t say anything they will do what they want to do, [Nang n-gup tup ai rai yang, shaga shapraw ra na ndai, nang n-shaga shapraw ai rai yang, shanhte ra ai hku sha galaw na ra ai] ngu ai ga hpe maram dat yu yang, daini anhte Myu sha ni hta, gadai mung gadai chye dum ai akyang hpe dagraw nna “ Ngai hte nye a Wuhpung wuhpawng lawt jang rai sai, ngai na ahna grin nga lu jang rai sai, ngai shangai da ai ma ni a sak hkrung shimlam lu jang rai sai ngu ai hpe mahtang grau myit nna, mungdan lawt lu lam hte myu sha lawt lu lam hpe gaw nau nmyit na masa nga ai. Dai majaw rawt malan hkrun lam shaning (60) ning du wa hkyen ai rai sam sai.
