Sunday, January 5, 2025

Marip Amyu Lakung Rusai Labau

Ndai marip amyu ni matsun labau tsun hkai dan let hpaji jaw karum ai Uma bum na myitsu Du Salang ni gaw;-(1] Duwa htingnan kumja [ATH.Wunna Kyawhtin] Tawng Chok, Htingnan ga,

 [2] Duwa Htingnan Magwi La, Htingnan ga. Salang Sai La rip, Lanau Hkang ga. Salang Singnan Awng, Lungja Hpang ga[5] Salang Zau Ri, Hkindu Yang ga.

[6] Duwa Simwa Li, Nai Kaba ga. [7] Duwa Ningding Gam, Manam Hkang ga. [8] Duwa N gang Hkrap Naw, N-gang Uma ga, ni rai ma ai. Ndai myitsu nitsun hkai dan ai hpe laika buk langai hpra, ka da ngut jang, yawng hpe bai hpaw dingdaw yu nhtawm, laika buk langai mi san di nna bai ka shapraw da ai re.bai ka shapraw da ai re.

Chyurum Wunpawng Jinghpaw

Mungchying sha ni a matsun labau hpe, hkan sagwn yu ai shaloi mying gaw bung, amyu gaw n bung, re ai ni grai law ai majaw, yak hkak ai lam ram ram hkrum kadup nna, lakung lama mying gaw bai n bung shajang re ai majaw, ginhka la na loi mi yak nga ai. Ga shadawn;- Chyahkyi amyu ni hta, Marip Chyahkyi, Lahtaw Chyahkyi, Maran Chyahkyi, Nhkum Chyahkyi rai nna nga shajang nga ai.


Wahkyet Wa a kasha GAM, Dingla

Singgawng

Wahkyet Wa a kasha Dingla

Singgawng gaw, Ningran ga e kumran manau dum ngut ai hpang Ningran ga a dingda maga de sa nhtawm, kawng jinghkang langai mi kaw ninghtawn ga de wu ai. Dai kawng jinghkang hta lungja lunghkring kaba langai mi mung nga ai majaw, dai nlung a mying hpe lakap nna, Lungja Hpang ga ngu shamying ai rai ngaai.[Dingla Singgaw gaw, dai yang naw nga yang,dingla ugut gu mat wa sai majaw, shi a lup hpe Lungja Hpang Hkang ga e htu manu ai. dingla Singgawng a lup hpe shanhte a kumran ga ni a lam ka da ai hta hti yu lu na re.]

Dingla Singgawng gaw, asak ram wa wu yang, Lahtaw shayi Hpungtsin Katse hte Nhkum shayi Gailung Ginlawng hpe la wu ai.

Lahtaw shayi Hpungtsin katse gaw shadang sha marai lahkawng hpe shaprat wu ai.

Gam:N nga mat sai.

Naw:Hkrap Naw re ai. Ndai Hkrap Naw gaw ma kaji ten hta nau hkrap ai majaw shi hpe Hkrap Naw ngu nna shamying nan mat wa mu ai.

Nhkum shayi Gailawng gaw

shadang sha marai kru shaprat wu ai.

Gam: Magau Waga Gam - Magau, Wag a re ai Marip amyu lakung lama ni a kaji.

Naw: Umma Naw - Marip Umma amyu lakung ni yawng a kaji.

La:Darun Kumwawm La - Darun, Kumwawm re ai Marip lakung lama ni yawng a kaji.

Tu:Dingrin Tu - Marip Dingrin amyu lakung lama ni yawng a kaji.

Tang: Lamawng Tang - Marip Lamawng lakung lama ni yawng a kaji.

Yaw:Galung Yaw - Marip Galung amyu lakung lama ni yawng a kaji.Ndai ka lai wa ai amyu lakung lama ni gaw, dai hte sha nga ma ain rai; n ka lawm ai lakung lama ni mung law law naw nga shajang ma ai. Dai majaw kadai mung tinang a matsun labau pe bai ka shachyaw matut la mai ai rai.


Lahtaw shayi Hpungtsin Katse a kasha Hkrap Naw gaw, asak ram wa wu yang, kanu a kanam makyin rai nga ai Lahtaw shayi Hpungtsin Hkin-gam hpe bai

la wu ai. Shan gaw shadang sha marai masum hpe shaprat mu ai.

Gam: Shingdawng ga Gam Rureng lam hku yu hkrat wa ai Wunpawng Jinghpaw

sha ni yang a kaji tai wa sai.

Rureng lam ngu ai gaw, Mali hka sinna kran lam hku Hugawng ga de yu hkrat wa, nga hkrat wa re ai ni hpe ngu ai

Rureng lam hku yu hkrat wa ai

Chyurum Wunpawng sha ni gaw;- Ja tawng, Woi lang, Da lang, Jeng reng, Num nu, Lai sai, Nbu, Nbau, Sabye, Huha, Kalat, Lawa, man pang,Lamawng hte kaga ni mung law law naw nga shajang ma ai.


Naw: Juri Naw - Shi gaw asak ram wa ai shaloi Lahtaw shayi Kadaw kaw Tai hpe la wu ai. Shan gaw shadang sha marai mali pe shaprat wu ai.

Gam:Mana shi Hkam gam - Shi gaw Lungja Hpang Hkang ga e Uma ga sin nna nga nu ai.

Naw: Nawng Dawng- Marip Ndawng amyu lakung lama ni a kaji tai sai.

Ndai Ndawng amyu ni hta mung, Marip Ndawng, Pyen Tingsa amyu Ndawng rai nna amyu lakung lama lahkang nga ma ai.

La:Tsap Share La- Ndai wa gaw, Manmaw ga, Sinli ga, Miwa ga hkan nga hkrat wa ai Tsap Share Marip amyu ni rai ma ai.

Tu:Um Tu [Yu Kri] Marip Um amyu lakung lama ni yawng a kaji tai wa sai.

Um Tu, [Tu Kri] gaw asak ram wa wu yang, Lahtaw shayi Lawhkum Htu hte Lawkum Pri Htam hpe la

Lawhkum Htu gaw Htingnu Kum

Tai, ngu ai shadang sha marai langai mi hpe sha prat wu ai.

Lawhkum Pri Htam gaw shadang sha marai kru hpe shaprat wu ai.

Gam: N-pawn Gam n nga mat sai.

Naw: Saga Naw- Marip Saga amyu lakung lama ni yawng a kaji. Ndai shara hta mung Marip Saga, Lahtaw Saga ngu nna amyu lakung lama lahkawng nga ma ai.

La:N nga mat sai.

Htingbai Tu - Marip Htingbai amyu lakung lama ni yawng a kaji.

Tang: Mading Tang- Marip madding amyu ni yawng a kaji. Ndai shara hta Marip Mading, Lawngwaw Mading ngu nna amyu lakung lama lahkawng nga ma ai.

Yaw:Wan du Yaw- Marip Wan du

lakung lama ni yawng a kaji.

Hkrap Naw a kasha Hkyen La gaw asak ram wa wuayang, Mashu Tingmai sha shayi Hkanau Lu hpe la wu ai. Hkanau

Lu gaw shadang sha marai kru hpe shaprat wu ai.

Gam: Jin Wa Gam - Shi gaw asak ram wa wu yang Mashun Tingmai sha shayi kaw Tai hpe la wu ai. Ndai wa gaw Jin Bum ga e ninghtawn ga de na nga nu ai. Shan gaw matu mara rai n dap yang dingla ugut gu mat wa masai rai nna. shan hpe dai ni du hkra "Gum gunNat" shatai let jaw jau nga ma ai.

Kabat Naw- Shi gaw asak ram wa wu yang , Magawng shayi N-yep

Lu hpe la wu ai. Shi a amyu lakung lama ni gaw;- Kabat, Hting Yang re ai ni rai ma ai.

Nawpum La- Shi gaw asak ram wa ai shaloi, Tingmai sha shayi Tingmai Htu hpe la wu ai. Shia amyu ni gaw, - N-wang Hkang, Ningwang Hkang, Nawpum re ai amyu lakung lama ni rai ma ai


Nding tu - Shi gaw asak ram wa ai shaloi Lahpai shayi Lazu Roi Jawng hpe la wu ai. Shi a amyu lakung lama ni gaw;- Nding Uma, Wulaw bum, Wadat,Woisu, Dingsha re ai amyu ni rai ma ai.

Tang : Danghpang Tang - Ndai wa gaw kanu yan kawa grau nna tsawra myit kap ai kasha rai nga ga ai. Dai majaw shi hpe grau kaja ai num laya, grau kaja ai lamu ga madun rai na myit da ma ai.

Danghpang Tang a num la na matu kanu yan kawa gaw, Hpungmai krung gả,

Lawngwaw ga de "Nba pashan" sa tam shangun dat mu ai. Danghpang Tang gảw kanu yan kawa shangun ai hte maren nba pasham sa tam let bai wa wu yang.

Lawngwaw Kumgu Du kasha, shayi sha langai mi mung woi rim nna nta de bai du wa wu ai. Lawngwaw Kumgu shayi gaw shadang sha marai lahkawng shaprat wu ai.

Gam: Rummai Gam.

Naw: Zau Naw yan rai ma ai.

Danhpang Tang a kanu yan kawa gaw kasha Danghpang Tang woi wa ai Kumgu shayi hpe myit n dik ma yang, kanu a kanam makyin rai nga ai Mashun Tingmai sha shayi Hkanau Lu hpe bai la jat ya mu ai.

Danghpang Tang gaw num marai lahkawng lanna nga wu yang, madu jan yan shada da myit n hkrum hkat nna nga ma ai majaw, dinghku hta n ngwi n pyaw rai wa malu ai. Shaloi Kumgu shayi gaw shi a kasha Rummai Gam yan Zau Naw hpe woi nhtawm mayu ga rai nga ai Hpungmai krung ga de bai wa mat wu ai.

Ndai ma yan nau hta na Rummai Gam gaw Sumlut amyu ni yawng a kaji tai wa nna, kanau Zau Naw gaw lagang amyu lakung lama ni yawng a kaji tai wa sai.

Ndai lagang amyu lakung lama ni hta Kumgu shayi kaw na Zau Naw a amyu matu lakung lama Lagang amyu ni hte Tingmai sha shayi Hkanau Lu a hpang e bai la ai Tingmai sha shayi kaw na Lagang Zau a amyu lakung lama ni rai nga ai, Lagang amyu ni hta lakung lama myu lahkawng nga maai.

Danghpang Tang a madu jan

Tingmai sha shayi Hkanau Lu gaw, shadang sha marai lahkawng hpe shaprat wu ai. Raitim prat n gu mat masai rai nna, matu mara rai n dap yang si mat wa masai. Danghpang Tang dingla wa ai ten hta mayu rai nga ai Tingmai sha ni gaw

"Matu mara n dap yang gaw n mai na re" ngu nna shayi sha marai langai mi hpe bai ya kahtap jat mu ai. dai jan gaw shadang sha marai langai mi shaprat ya

wu ai. Dai ma hpe Lagang Zau ngu sha-mying mu ai. Ndai wa gaw Jinghpaw lam hku yu hkrat wa ai Lagang amyu lakung lama ni rai ma ai.

Lagang Zau a amyu lakung lama ni gaw; Lagang Daw Marawn, Lagang Ranghpang, Lagang Htingnu, Lagang Pat Tawng, Lagang N-yaw, Lagang Nbau tu, Lagang Kasan tu ,lagang hpalap tu hte kaga lagang amyu lakung lama ni rai nga ma ai. Ndai hta n ka lawm ai Lagang Lakung lama ni kadai rai tim sagawn shachyaw lamai ai.

Kumgu shayi hta na Rummai

Gamyan Zau Naw a amyu lakung lama ni gaw;- Sumlut, Htu bang, Hkyinawng, Zinghtung, Lang Ting, Lang Yaw, Namdaw, Labuk, Zahang, Bima re ai amyu lakung lama ni rai ma ai. Ndai hta mung n ka lawm ai lakung lama ni law law naw nga shajang nga ai majaw, tinang a matsun hpeka shachyaw la mai al.

Hkyen La a kasha [Yaw] N-gang

Yaw gaw asak ram wa ai shaloi, Lahtaw shayi Kadaw Lu Tsin hpe la wu ai. Shan a mayu lakung lama ni gaw,- N-gang Uma, N-gang nbu yang, N-gang ntawng, N-gang gumteng, N-gang Hkaba, N-gang Nhproi, N-gang Nhkai, N-gang Hka Lawn, N-gang Thing yang, N-gang Dingla, N-gang hpau hpu, N-gang Mawhik, N-gang Lung Swi, N-gang Kawng Hkam re ai ni rai ma ai. N ka lawm ai N-gang amyu lakung lama ni yawng ka shachyaw matut lamai ai.

Mali hka sinna hkran lam hku yu hkrat wa nna Hugawng ga hkan nga pra ngaai Chyurum Wunpawng Mungchying sha ni hpe, Rureng lam hku yu hkrat wa ai ni ngu shamying da ma ai.

Mali hka sinna hkran lam hku yu hkrat wanna nga pra nga ai Chyurum Wunpawng Mungchying sha ni gaw;-Wulaw bum, Woisau, Lawng hku, Lanan, Shapawm, Ningding, Nding, Galung,

Ningwang kang, Lahkru, Shingban, Malai, Htingnu, Htingnan, Dingsi, Lungja, Laisai, Jeng reng, Nbu, Nbau, Manpang, Sabye, Huha, La sa, Kabat, Num nu, Kalat, Lawa Nbang, Lajawn, Nbawn, Pyi sa, Ta ngai, Mai aw, Numbra, Ningru, Dalang, Sharaw ,lamawng hte kaga mying n ka lawm ai ni law law rai nga ma ai.

Ndai hta n ka lawm ai amyu lakung lama ni law law naw nga shajang nga ai majaw, kadai rai tim, tinang a matsun labau ni hpe ka shachyaw matut la mai ai.


MARIP AMYU LAKUNG LAMA

HTINGGAW MYING NI

Ndai Marip amyu lakung lama htinggaw mying ni hpe dep sagawn la lu ai made ka bang da ai re. N ka lawm ai Marip amyu lakung lama htinggaw mying ni mung, law law naw nga shajang nga ai majaw, kadai rai timsagawn shachyaw la

Sagawn la lu ai Marip amyu lakung lama htinggaw mying ni gaw;- Marip, Nau rai, Nja, Lai sai, Huha, Man pang, Ningrang, Nwawt,Nbu, Ndawng, N-gang, La-ung, Hpau de, Hpaite, Lagang, Wawn, Nawng hku, Galung, Nproi, Dingla, [Ndai dingla amyu ni hta Marip dingla, Lagang Dingla, N-gang Dingla, Sumlut Dingla reai amyu lakung lama ni mung nga ma ai.] Shingyau, Hka shawn, Lajau, Dingsi, Yi hku, Ja Tawng, Htingnu, Hka Mai, Kalat, Wulaw bum, Num bru, la sa, htingbai, Nwang hkang, Jaw a, Nde, Shapawm, Rummai, Nsha tu, N-gan, Hpau tung, Nhpai, Hkau ka, Nding, Dingrin, Gumtsen, Jahpang, Sumlut, Woi lang, Ningwang, Kum yang, Lawa, Wadat, [Ndai wadat amyu lakung lama ni hte Magawng

Layang chyang maja Wadat lakung lama ni mung nga ma ai.] Um, Thing-yang Singnan, Tsap, Hpau re, Lasi, Woisu, Shingban, Singben, Hkyi nawng, Nawt hkang, Uri, [Ndai Uri amyu lakung lama ni hta mung, Maran amyu lakung lama Uri amyu lakung lama ni mung nga ma ai.

Hka ba, Hka lawn, Suhpum, Zinghtung, Da lang, Chyang dingsi, kinsi, Lungja, NUm nu, Sabye, Bau, Nga baw, WA ndu, Ma mana, Kumtai, Hpau daw,Hpau roi, Nbau tu, Bat, malai, Magau, Kinsa, Gumsha, Gam sha, Sing yau, Lazum, Ung sau, Hkang sau, Numshang, lana [Ndai Lana amyu lakung lama ni hta mung, Maran amyu Lana lakung lama ni

Ja dup, Nai Gumtung, Shingnang, Kum nen, Sumlang, laja, laji, Lamawng, Kinji, Bum sin, Nai ding, Nsen [Ndai Nsen amyu lakung lama ni htamung Nhkum Nsen, Hka sha Nsen, Magawng Layang Nsen re ai amyu ni mung nga ma ai.]

Jum, manam [Ndai Manam amyu lakung lama ni hta mung, Maran Manam, Lahpai manam re ai lakung lama ni mung nga ma ai.

Nga su, Sa tu, ndu, Nden, Nhtang, Mawoi, Hpau mya, jaiwa, Hpau gun, Hpau hkyi, [ndai Hpau gun lakung lama ni hta, Jasen Hpau gun, Sumlut Hpau gun, mahkaw lakung hta na Hpau gun reai lakung lama ni mung nga ma ai.]

Sharu, Kum maw, Npau, Nlam, [Ndai amyu lakung lama ni hta Marip NIam, Magawng Layang chyang maja Nlam, Hprup Sumpra sha Nlam re ai amyu lakung lama ni mung nga ma ai.]

Kawng, NIang, Hkum, Hpau wai, Nga ndang pau hkum, Hpawp, Bwi hkyam, Nsau, Nwawn, Hpau tsen, N-gan, Kumhtat, [Ndai kumhtat lakung alma ni hta mung, Marip amyu Kumhtat, Lahtaw amyu Kumhtat re ai lakung lama ni mung nga ma ai.]

Hkrai nga, Um lang, Ginshang, Dau da, Nbu, Nbau, Gam sha, Gamhing, Mawhik, Mangga, Mung nun, Hka hkru, N-gang Miwa, Hapu hpu, Gali, Man lung, Sai man, myi shi re ai lakung lama amyu ni rai ma ai.

Ndai Marip amyu lakung lama htinggaw mying ni hta n ka lawm ai mung law law naw nga shajang nga ai. Dai majaw kadai rai tim, tinang a matsun labau hte htinggaw mying ni hpe sagawn ka

shachyaw la mai ai.


Ref:Wunpawng HtungHking Laika.

Kamazing ai ni.

Hpaji du Dashi Naw,

Sarausa Sumlut Gam,

Duwa Aura Tang ,Dujan Lawhkum Jadoi,Mahta ai laika family only book.Sinwa Lamawng (Uru hpakant)Bawm Wang Ja yaw (Myitkyina)Nwawt La Raw (Hukawng Nbawn)

The Kachins; religion and customs

by C. Gilhodes

Read more »