Sunday, December 3, 2023

Kachin Sub-State Wunpawng Amyu Sha Labau

Sam Mung Jinghpaw Wunpawng Kawngsi Hpung

Kutkai Myo-ne Amu lamang gun Komiti ni. (22-1-1958)

Lahta Sam Mung, Mungmyit Sinli ga (snr) Kachin Sub State Wunpawng myusha labau ahkyak daw ni hpe No.I lang na Ram Padang Journal hta moi ginru ginsa yu hkrat wa ai shani kaw nna Kachin Sub-State byin pru wa ai kaw du hkra na anhte a jiwoi jiwa ni gara hku shakut shaja lai wa sai lam ni a ahkyak ai labau daw mabyin ni hpe tam sawk ka madun lai wa sai. Ndai lang matut nna Kutkai Kachin Sub-State Council du salang komiti ni woi awn galaw gunhpai lai wa sai magam bungli nkau mi hpe bai tam sawk ka madun dat ai.
1. Mungmyit Sinli ga na amyu Wunpawng sha ni gaw Japan majan ngut mat wa ai hpang (1945) February shata praw kaw nna, Tamungnye Mare kaw mare buga shagu de na Nebyeng du salang ni, mung shawa myitsu ni hpe shaga kahkyin let, du salang zuphpawng alang lang hpawng nna, Mungmyit Sinli ga hta amyu Wunpawng sha ni ban prat shagu asak sai salu salat law law hpe ap nawng shakut shaja htam lai wa yu sai lam ni hpe bai myit sawn sumru yu let, daini na aten hta anhte mung labau nga ai hte maren, ram ging ai ahkaw ahkang gaw masat daidaw da ra sai nga nna, Sinli, Mungmyit, Kodawng, Loilung hte Tawngbeng ga na Wunpawng sha ni law nga ai shara ni hpe kahkyin la nhtawm, Jinghpaw Wunpawng State masat ya na matu myithkrum dawdan sai hte Sinli Mungmyit Du salang Council hpung hpe mung shangai daidaw dat sai.
2. Shawng ningnan na Sinli Mungmyit Du salang Council hpung a mu lamang jum ai ni gaw;-
(1) Howa Duwa Maran Hkun Hpung – Ningbaw
(2) Sara kaba Ebbyu – Ningtau Ningbaw
(3) Kapna Duwa Lahpai Zau Lawn – Amu madu
(4) Sara Kaaba Zau Yaw(Kutkai) – Ningtau Amu madu
(5) Duwa Maran Naw Seng (Namhkyek)-Bawng manang
(6) Duwa Zau Tang (Munggu) – Bawng manang
(7) Duwa Lum Hkawng (Nahkyem) – Bawng manang
(😎 Duwa Hkun Seng (Mungmaw) – Bawng manang
(9) Salang Lashi Gam (Namhkyek) – Bawng manang
(10) Subeda Zau Bawk – Bawng manang
(11) Myo Ok Tu Lum – Bawng manang
(12) Tawng Ok Zau La – Bawng manang
(13) Tawng Ok Kareng Hkam – Bawng Manang
(14) Myo Ok Tang Gun – Bawng manang ni rai ma ai.
3. Ndai Sinli Mungmyit Du salang Council hpung kaw nna woi awn let Sinli Mungmyit ga hta Wunpawng sha ni a dailup dai hpang mungdaw lamuga labau nga ai hte maren masat da lu na matu nhtoi (3.3.1945) ya shani hta C.A.S (B) (Civil Affair Service,Burma) rung de du salang marai (25) ta masat ka nna, laika shawn sai. Dai hpang nhtoi (1.6.1945) ya shani kalang mi bai du salang marai (45) ta masat ka nna bai kahtap tang shawn sai. Shingrai nhtoi (4.7.1945) ya shani du salang komiti zuphpawng kalang bai galaw nna nhtoi (13.7.1945) shani Sinli Hall de dingtawng sa nna, Sinli mung na Wunpawng sha ni hpe Zawbwa uphkang ai kaw na jahka na lam tsun tang shawn sai.Shaloi Sinli Zawbwa wa mung myit yu nna English asuya ni mung uphkang ai lam garai n lajang ai aten hta, Sinli mung na Wunpawng sha ni hpe Shi Zawbwa wa uphkang ai kaw na shalawt dat ni ai nga ai laika hpe Shi hkum nan ta masat ka nna jaw dat sai. Ndai gaw anhte a jiwoi jiwa ni shakut shaja lai wa sai hte mi moi kaw nna labau nga ai a majaw bai masat shangrin hkat ai labau shang malap kau n mai ai lam ni rai nga ai.
4. (1946) January (16) ya hta Wunpawng sha ni gaw Myitkyina ginwang, Manmaw ginwang hte Mungmyit Sinli ga ni hpe Kata kaw nna, Kachin State masat ya na matu English asuya kaw laika shawn ai shaloi Mr.Stevenson (Director of frontier area) wa gaw Nanhte Sam Mung na Wunpawng sha ni State hpyi jang Myitkyina, Manmaw ga pa layang na Myen Sam ni mung State hpyi wa na ma ai, shaloi Kachin State lajang ai hta pa layang daw n lawm wa na re, dai majaw Sam Mung de na Kachin ni Sam du ni hte rau naw pawng kanawn nga na mai ai lam tsun hpaji jaw ai hpe Sinli Mungmyit ga na Wunpawng du ni gaw hkap la ai hte Sinli Mungmyit ga hta Kachin Sub-State masat da na matu Sinli du wa hte myit hkrum ai hte nhtoi (9.12.1947) ya shani ga sadi laika hpe jawm ka da sai.Ndai gaw Kachin Sub-State byin pru wa ai lam rai sai. Mi moi kaw nna Sam hte Jinghpaw gaw shada n sa dip up sha hkat ai sha, kadai mung kade a shara hta tinang lahpan tinang tsap madu uphkang ai lam labau nga ai hte maren bai masat shagrin hkat ai lam rai nga mali ai.
5. Dai rai nna Kachin Sub-State gaw Munghpawm Myanmar Mungdan shanglawt la ai ten (4.1.1948) ya shani hta, Sam Mung hte rau Sam Mung kata na Jinghpaw Wunpawng laksan madu uphkang mungdaw kaji hku nna Munghpawm Myanmar Mungdan hta shanglawm wa sai. Ndai kaw bai sanglang ga nga yang; Kachin Sub-State Wunpawng ginra gaw mi moi English rai n du ai shawng shawng kaw nna, kade npu kaw mung taw ai lam n nga ai sha, tinang madu uphkang ai Wunpawng mung du ga ni rai nga ga ai hpe aten masa hta hkan nna Sam Mung hte ginrun let rau Munghpawm Myanmar Mungdan hta shanglawm wa ai rai nga mali ai.
6. Kachin Sub-State byin pru wa ai (9.12.1947) shani kaw nna Kachin Sub-State Council hpung gaw Sam Mung nga Wunpawng sha ni hpe lam shagu hta woi awn uphkang jumtek lai wa ai gaw (1962) ning Ma.Sa.La Myen hpyen gumlau Council ni Munghpawm Myanmar mungdan ting hpe ahkang aya zing magra up kau ai shani du hkra rai nga mali ai.(1947-1962) ning laman Munghpawm rapdaw hte Sam Mung asuya hta shanglawm ai, Kachin Sub-State a gawng malai parliament kasa hpe lawu de mying lawm ai ni gunhpai lai wa sai hpe mu lu ai.Dai ni gaw;-
(1) Slg.Lashi Gam hte Dingga Duwa Zau Ba (1947-1951)
(2) Duwa M.Zau La (1951-1956-57)
(3) Duwa Luksing Zau Lat (1958-1960) Hpyen uphkang ai ten
(4) Duwa Luksing Zau Lat (1960-1962) ni hpe lata shalun san lai wa masai.
7. Kutkai Kachin Sub-State hta lawm ai mare ninghtawn ni gaw;-
(1) Kapna Wandin
(2) Munggu
(3) Hpawngseng
(4) Mungbaw
(5) Mungya
(6) Namhkyek
(7) Howa
(9) Manghang (Bumsan)
(10) Namkang Lung
(11) Kyinghung
(12) Munghawm
(13) Huhpyet
(14) Namtawng
(15) Mungli
(16) Dima
(17) Ninglum
(18) Ura Bum
(19) Banggai
(20) Hubren
(21) Mungji
(22) Namjawn
(23) Wawhkyung
(24) Pying-ye
(25) Munghtam
(26) Lungwai
(27) Pangnoi
(28) Mungwun
(29) Nati
(30) Kangming
(31) Kunlung (sinna)
(32) Loikang
(33) Nanoi
(34) Namhpalum
(35) Kawnglim
(36) Zaubung Namhpaka
(37) Pyinghoi
(38) Galeng (loi)
(39) Galeng Kungsa
(40) Ganhtang
(41) Pangkut (loi)
(42) Pangkut (K)
(43) Mung-yu Laipau
(44) Humaw
(45) Nawnglung nebyeng mare buga ninghtawn ni rai nga ai.
(46) Lahta Zaubung., Hutau ( Namtau )
8. Kutkai Kachin Sub-State uphkang hkrang hta, Kutkai Mare kaw ginjaw tawn nhtawm, ginwang ginjaw (5) bai garan nna uphkang ai hpe mu lu ai. Dai ni gaw;-
(1) Kutkai ginwang kahtawng mare ginjaw
(2) Namhpaka ginwang kahtawng mare ginjaw
(3) Mungbaw ginwang kahtawng mare ginjaw
(4) Mungji ginwang kahtawng mare ginjaw
(5) Kangming ginwang kahtawng mare ginjaw ni rai nga ai.

9. (1947-1962) ning laman Kachin Sub-State Du salang Council kaw nna woi-awn galaw gunhpai lai wa sai labau shang ai magam bungli nkau mi ni gaw;-
(i) Kachin Sub-State byin pru wa hkra woi-awn shakut shaja sai.
(ii) Kachin State (Jinghpaw Wunpawng Mungdaw) hpyi ai lam hta n-gun dat lawm lai wa sai.
(iii) (12.2.1947) ya Panglung Agreement hta Howa Duwa Hkun Hpung hte Kapna Duwa Zau Lawn yan shanglawm lai wa masai.
(iv) (28.8.1949) Duwa Naw Seng gumlau hpyen hpung ni hte Jinghpaw dap ni shada da dudaw sai hkaw lam n byin hkra htingram htingrat karum lam tam ya sai.
(v) (1950-1952) ning ten hta Kachin Sub-State de tawt lai shang wa ai KMT Miwa hpraw hpyen ni hpe mare ninghtawn shagu Village Defence Force (VDF) woi hpaw nna makawp maga gasat shaden kau lai wa sai.
(vi) Britisha prat Manghang majan ngut ai hpang Sam ni a lata de English wa jaw kau ai Muse-Jelan pa na Jinghpaw ni a hkauna lung (80) hpe Jinghpaw ni bai lu la hkra bai hpyi ya sai.
(vii) Jinghpaw Sut Hpaga Hpung (Kachin Trading Company) hpaw nna woi-awn lai wa sai.
10. Kachin Sub-State Du salang Council gaw (24.4.1959) ten Sam Zawbwa ni hpe ahkaw ahkang dawm kau shangun nna matsan dum kumhpa jaw ai hpe Sam Zawbwa ni gaw hkap la ma ai raitim Kachin Sub-State Wunpawng du salang ni gaw n la ma ai hpe mu lu ai.(1947-1962) ning du hkra shaning (15) ning laman tinang lu ai ahkaw ahkang hpe lang nna shawang tsawra myit dam lada ai hte mungshawa a akyu ara lam ni hpe mai byin dangdi dangdep lu ai daram woi awn pawn ba lai wa sai.(1962) ning Myen hpyen Ma,Sa.La atsuya ni Munghpawm Myanmar Mungdan ting hpe ahkaw ahkang zing magra uphkang kau ai shani kaw nna Kachin Sub-State hte Kachin Sub-State Council hpe mung dawm kau ya ai hte ahkaw ahkang mung pat kau ya ai gaw daini du hkra rai nga ai. Daini anhte tinang a sum machyi taw nga ai myusha ahkaw hkang hte dawhten nga ai labau hkringhtawng ni hpe bai gaw shachyaw sa wa na daini na amyusha ni yawng a lit rai nga ga ai hte maren myitmang langai hte jawm shakut sa wa ra saga ai law.
Ram Padang Journal

Matsing – Ndai laika ngau hpe kachinnet.net