(Kareng Bawm Awn)
ကခ်င္ႏွင့္ ေျမျပန္႕ ဘာဆိုင္လို႕လည္းဟု ဗမာမိတ္ေဆြတခ်ိဳ႕ကေျပာလာၾက၏။ မွန္၏။ ကခ်င္ေဒသ ေအာက္ ပိုင္း၊ ဗမာမိတ္ေဆြမ်ားေနထိုင္ေသာ ဗမာလူမ်ိဳးမ်ားပိုင္ ေျမျပန္႕ေဒသသည္ ယခင္ကာလာတြင္ ကခ်င္ လူမ်ိဳး မ်ား ႏွင့္ မည္သို႕မွ်မသက္ဆိုင္ေခ်။ အဘယ့္ေၾကာင့္ဆိုေသာဗမာျပည္ေထာင္ႏွင့္ကခ်င္ျပည္ေထာင္ဟူ၍သတ္သတ္ စီရွိခဲ့ျခင္း ေၾကာင့္ပင္ျဖစ္၏။ ဗမာမင္းပိုင္နက္ အေ၀းဆံုးျဖစ္ေသာ မဲဇာ၊ ကခ်င္အ မည္ ( Myen Za) လြန္ သည္ႏွင့္ ေတာင္တန္း မ်ားသာျဖစ္၏။
ကခ်င္လူမ်ိဳးတို႕၏မူလည္အမည္သည္ ဂ်ိန္းေဖါျဖစ္၏။ ကခ်င္ဟူေသာအမည္သည္ Kakhyen ဟူေသာအမည္မွ ဆင္းသက္လာျခင္းျဖစ္သည္ဟုဆို၏။ အာသံေဒသရွိ ဂ်ိန္းေဖါမ်ားအားဆိန္းေဖါဟုေခၚေ၀ၚၾက၏။ ဂိ်န္းေဖါ (သို႕ ) ဆိန္းေဖါ မ်ားအား ဗမာမိတ္ေဆြမ်ားက သိန္းေဖါ ဟုေခၚၾက၏။ ဗမာ လူမ်ိဳးမ်ား၏ ဆ ႏွင့္ သ အသံ ထြက္ ေျပာင္းျပန္ျဖစ္ျခင္း ေၾကာင့္ ပင္ျဖစ္၏။ ယခင္က တရုတ္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ ကခ်င္မ်ားအား ရွန္ထို ဟုေခၚ၏။ ၄င္း အဓိပါယ္မွာ ေတာင္ေပၚသား ျဖစ္သည္ဟုဆို၏။ ေနာက္ပိုင္း ဂ်ိန္းေဖါဆူ ဟုေခၚ၏။ ဂ်ိန္းေဖါ လူမ်ိဳးဟု အဓိပါယ္ ရွိသည္ဆို၏။
ျဗိတိသွ်တို႕၏ မွည့္ေခၚမႈမွာ တမူထူးျခား၏။ Lords of Mountains ေတာင္တန္းမ်ား၏အ ရွင္သ ခင္မ်ား ဟူ၍ျဖစ္သည္။ ယင္းကဲ့သို႕ မွည့္ေခၚျခင္းအား ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားကိုယ္တိုင္ ၾကိဳက္ႏွစ္ သက္ၾကသည္သာ မက အထူးပင္ဂုဏ္ယူလ်က္ရွိသည္။ မည္သည့္အတြက္ ေၾကာင့္ ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ ၄င္းအမည္အား ဂုဏ္ယူၾကသနည္းဟု ဆိုရာတြင္ အေၾကာင္းရင္းရွိေလသည္။ ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ ေတာင္ေပၚေဒသတြင္သာ အေနမ်ားသျဖင့္ျဖစ္ျပန္၏။ ထို႕ထက္သာမက ကခ်င္ေဒသသည္ ေတာင္ကုန္း ေတာင္တန္းမ်ားျဖင့္ ျပည့္ ေနေသာ ေနရာျဖစ္၏။ ေျမျပန္႕ဟူ၍ ဆယ္ရာခိုင္ႏႈန္းပင္မရွိႏိုင္ေခ်။
ယင္းသို႕ျဖင့္ ယခင္ကာလဗမာလူမ်ိဳးမ်ားႏွင့္ ပူးေပါင္းကာ ျဗိတိသွ် တို႕ထံမွ လြတ္လပ္ေရးမရယူမီအခ်ိန္အထိ ကခ်င္ လူမ်ိဳးမ်ား ေတာင္ေပၚတြင္ ေနထိုင္ကာ ကိုယ့္မင္းကိုယ့္ခ်င္း ႏွင့္ေနလာခဲ့ၾကရာ မည္သည့္ျပ သနာမွ် မရွိခဲ့ေခ်။ ေဒသအပိုင္းအျခားမ်ားျဖင့္ ကခ်င္ပေဒသရာဇ္ဒူ၀ါမ်ား၊ အၾကီးအကဲမ်ား၏ အုပ္ခ်ဳပ္မႈျဖင့္ မိမိတို႕နယ္ေျမေဒသမ်ားအား မိမိတို႕အုပ္ခ်ဳပ္ကာေနခဲ့ၾကသည္။ျဗိတိသွ်တို႕မေရာက္လာမီအခ်ိန္တြင္ကခ်င္ဒူ၀ါမ်ားသည္ၾကြင္းမဲ့အာဏာတန္ခိုးျဖင့္ျပည့္စံုၾက၏။ မည္သည့္ဗမာမင္း၊တရုတ္မင္း၊ကုလားမင္းမွ် ကခ်င္ဒူ၀ါ မ်ား ၏အာဏာစက္အား ထိပါးႏိုင္ျခင္း မရွိခဲ့ၾက ေခ်။
သို႕ေသာ္လည္း ဘားမားဖယ္ဒေရးရွင္းတြင္ ပူးေပါင္းပါ၀င္ခဲ့ျပီးေနာက္ပိုင္းတြင္ စကားတစ္ရပ္ေပၚထြက္လာ၏။ ၄င္းစကားရပ္မွာ `` ကခ်င္နဲ႕ေျမျပန္႕ဘာဆိုင္လို႕လည္း´´ ဟူ၍ျဖစ္၏။ ဘားမားဖယ္ဒေရးရွင္းတြင္ မပါ၀င္မီအခ်ိန္အထိ မည္သည့္လူမ်ိဳးျခားကမွ ကခ်င္နဲ႕ ေျမျပန္႕ဘာဆိုင္လို႕လည္း ဟူေသာစကားေျပာဆိုျခင္းမရွိခဲ့၊ ေျပာဆိုရန္အ ေၾကာင္း လည္းမရွိ။
ဘားမားဖယ္ဒေရးရွင္းတည္ေထာင္ရန္ေဆာင္ရြက္စဥ္ ျဗိတိသွ်တို႕က ကခ်င္၊ ရွမ္း၊ ခ်င္း စသည့္ ေဒသမ်ားအား Frontier area ( နယ္ျခားေဒသ) ဟုအမည္ကင္ပြန္းတပ္ခဲ့သည္။ လြတ္လပ္ေရး ရယူရာတြင္ ကခ်င္ေဒသအား Kachin State ဟူေသာအမည္ျဖင့္သာ ဗမာႏွင့္ ပူးေပါင္းျခင္းျဖစ္သည္။
သို႕ေသာ္လည္း ဗမာမ်ားက ဗမာစကားျဖင့္ ေတာင္တန္းေဒသဟု အမည္ေပးခဲ့ၾကသည္။ ယင္းကဲ့သို႕အမည္ေပးျခင္းအား ဆန္းစစ္ၾကည့္လ်င္ နဂိုကတည္းက ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိရွိျဖင့္ ၄င္းတို႕ကေျမျပန္႕သား၊ အျခားမ်ားက ေတာင္ေပၚသား ဟူ၍ ခြဲျခားလိုေသာ အဓိပါယ္ပင္ျဖစ္ေန ေတာ့သည္။ ေျမျပန္႕သားမ်ားက ေတာင္ေပၚသားမ်ားထက္ပို၍ ျမင့္ျမတ္သလို၊ ေျမျပန္႕သားမ်ားက ဘဲ ေတာင္ေပၚသား မ်ား၏ အရွင္သခင္ျဖစ္သလိုလို ျဖစ္လာေစရန္ ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိရွိျဖင့္ မွည့္ေခၚျခင္းျဖစ္သည္မွာ သံသယျဖစ္စရာ အေၾကာင္းမရွိ။
ေတာင္ေပၚမ်ားတြင္ ေနထိုင္ေသာ ကခ်င္မ်ားကလည္း မိမိတို႕ ပင္ကိုယ္ေနထိုင္လိုစိတ္ျဖင့္ ေနထိုင္ျခင္းျဖစ္ ေသာေၾကာင့္ မည္သို႕မွ် အေၾကာင္းမရွိ၊ သို႕ေသာ္ ဘားမားဖယ္ဒေရးရွင္းတြင္ပါ၀င္ခဲ့ျခင္းျဖင့္ ေတာင္တန္းသား မ်ားဟူ ေသာ အမည္နာမေအာက္တြင္ နိမ့္က်သလိုလိူ၊ မတူသလို၊ မတန္သလိုျပဳမူျခင္းခံၾကရေတာ့သည္။
ကခ်င္၊ ခ်င္း၊ ရွမ္းတို႕သည္လည္း ၄င္းတို႕ကိုယ္တိုင္ေတာင္တန္းမ်ားတြင္ေနထိုင္ကာ မူ မိမိျပည္ေထာင္၊ ႏိုင္ငံ၊ တိုင္းျပည္တြင္ေနထိုင္ျခင္းျဖစ္သည္ဟုသတ္မွတ္ၾကသည္။ ကမၻာၾကီးတြင္ ေတာင္တန္းမ်ားတြင္ေနထိုင္ၾကေသာလူမ်ိဳး အေျမာက္အမ်ားရွိၾကသည္။ တိဘက္ျပည္၊ မြန္ဂိုးလီးယားျပည္၊ နီေပါ၊ ဘူတန္၊ ဆြစ္ဇာလန္၊ ဘိုလီးဘီးယား၊ အစရွိသျဖင့္ ေျမာက္မ်ားစြာရွိသည္။ ေတာင္တန္းမ်ားေပၚတြင္ေနထိုင္ျခင္းျဖင့္ မည္သမွ် ေတာင္တန္းသားဟူ၍ေျပာဆိုျခင္းမရွိ၊ သူတို႕တိုင္းျပည္ႏွင့္ သူတို႕ တည္ရွိေနၾကသည္။ ကုလသမဂၢမွလည္းခြဲျခားျခင္းမရွိ၊ တစ္ဦးႏွင့္ တစ္ဦး၊ တစ္ျပည္ ေထာင္ႏွင့္တစ္ျပည္ေထာင္ ေလးစားသမႈျပဳကာေနထိုင္ၾကသည္။
ေတာင္တန္းသားမ်ားျဖစ္သျဖင့္ မည္သူ႕ေနရာကိုမွ်လိုခ်င္တပ္မက္ျခင္းမရွိ၊ မိမိတို႕ေဒသတြင္ မိမိတို႕ႏွင့္သက္ ဆိုင္ေသာ အသက္ေမြး၀မ္းေၾကာင္းျပဳကာအသက္ရွင္ေနထိုင္ၾကသည္။ မိမိတို႕ပေဒသရဇာ္ဒူ၀ါမ်ား၏ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ၊ ဦးေဆာင္မႈျဖင့္ ကခ်င္ပို္ေဒသမ်ားအား တည္ေထာင္ခဲ့ၾကသည္။ မိမိတို႕တိုင္းႏိုင္ငံအားတည္ေဆာက္ခဲ့ၾကသည္။ သို႕ေသာ္ လည္း ကခ်င္နဲ႕ေျမျပန္႕ဘာဆိုင္လို႕လည္းဟု အမည္ကင္ပြန္းတပ္ကာ ကခ်င္လူမ်ိဳးအားမား ေတာင္ေပၚေဒ သသို႕ျပန္လည္ ႏွင္ထုတ္ပစ္ ဟူေသာ စကားသံမ်ားအား မၾကားခ်င္အဆံုးျဖစ္လာခဲ့သည္။ ယင္းသို႕ေျပာဆိုမႈမ်ားသည္ သမိုင္းေၾကာင္း အားမေလ့လာဘဲ ေလဖမ္းတရားနာျပဳသူမ်ား၏စကား သံပင္ျဖစ္ေလေတာ့သည္။
ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ ယခင္ရာစုႏွစ္မ်ားစြာကတည္းက၊ အခ်ိန္တိုင္းပင္ စစ္မက္တိုက္ခိုက္ကာေနခဲ့ၾကေသာ လူမ်ိဳးျဖစ္သည္ကို သမိုင္းမ်ားစြာတြင သက္ေသအျဖစ္ေတြ႕ရသည္။ ပထမဆံုး သမိုင္းတြင္သည္မွာ နန္းေစာ ( Nan Chao) သမိုင္းတြင္ပါ၀င္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ေအဒီ ၇-၈ ရာစုမ်ားတြင္ နန္ေခ်ာင္ မ်ားသည္ တရုတ္ျပည္၊ ယေန႕ျမန္မာျပည္ဟုေခၚတြင္ေနေသာေဒသမ်ား အျပင္ ဗီယက္နမ္ႏိုင္ငံအထိသိမ္းပိုက္စိုးမိုးခဲ့ၾကသည္ကိုေတြ႕ရသည္။ ဗီယက္နမ္ႏိုင္ငံ ဟႏိြဳင္ ( Hanoi) အထိ သြားေရာက္တိုက္ခိုက္ရာတြင္ ပါ၀င္ခဲ့ေၾကာင္း GE Harvey ၏ History of Burma အမည္ရွိစာအုပ္တြင္ေရးသားထားသည္ကိုေတြ႕ရသည္။ ၄င္း၏သမိုင္းမွတ္တမ္းတင္မႈသည္ ေသခ်ာသည္ဟု မွတ္ယူရန္ရွိသည္။
အဘယ့္ေၾကာင့္ဆိုေသာ ယေန႕ ဗီယက္နမ္ႏိုင္ငံ ေတာင္ေပၚေဒသမ်ားတြင္ ေနထိုင္ေသာ Thenbaw, Mnong, Ede လူမ်ိဳးမ်ား၏ ဓေလ့ထံုးစံ၊ ေနထိုမႈရိုးရာ၊ ေနအိမ္တည္ေဆာက္ထားပံု၊ ရိုးရာ နတ္ကိုးကြယ္ပူေဇာ္ပသမႈ မ်ားတြင္ က်င့္ေဆာင္ေသာ အျပဳအမႈ မ်ားသည္ ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားႏွင့္ ထပ္တူနီးပါးမွ် ဆင္တူျဖစ္ေနသည္ကိုေတြ႕ရသည္။
ထို႕ျပင္ ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ မြန္ဂိုတာတာ အႏြယ္၀င္ျဖစ္သည့္အတိုင္း မြန္ဂိုတာတာ ဘုန္းမီးေနလ ေတာက္ေျပာင္ေသာ အခ်ိန္တြင္လည္း မြန္ဂိုစစ္တပ္ႏွင့္အတူ အာရွ တခြင္ တြင္ စစ္မက္တိုက္ခိုက္ခဲ့ၾကသည္။ မြန္ဂိုအႏြယ္ဟုဆိုရာတြင္ ကခ်င္မ်ားကဲ့သို႕ေသာ အျခားမ်ိဳးႏြယ္မ်ား မည္မွ် ပါ၀င္ခဲ့သည္ကိုမူ အေသအခ်ာ မသိရေခ်။ သို႕ေသာ္ေျမာက္မ်ား ပါ၀င္မည္ကား အမွန္ပင္ျဖစ္သည္။ ငယ္စဥ္က ေရွ႕မီေနာက္မီ လူၾကီးမ်ား ေျပာေသာစကားတြင္ တရုတ္ျပည္ရွိ မဟာတံတိုင္းၾကီး တည္ေဆာက္ျခင္းသည္ ဂ်ိန္းေဖါ လူမ်ိဳးမ်ား၏ ရန္ကိုေၾကာက္ရြံ႕သျဖင့္ ကာကြယ္ႏိုင္ရန္ အတြက္ တည္ေဆာက္ျခင္းျဖစ္သည္ဟု ဆိုၾကသျဖင့္ အလြန္အံ့အားသင့္ခ့ဲရသည္။
ကမၻာေပၚတြင္ လူဥိးေရအမ်ားဆံုးႏွင္ ဧရိယာအက်ယ္ဆံုးေသာ တရုတ္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားအား ေၾကာက္ရြံ႕သျဖင့္ မဟာတံတိုင္းၾကီးတည္ ေဆာက္ခဲ့သည္ဆိုသည္ကို ရယ္စရာ ဟာသတစ္ပုဒ္၊ ရယ္ဖြယ္ရာ ဇတ္လမ္းတစ္ပုဒ္အျဖစ္ေလွာင္ေျပာင္ခဲ့ဘူးသည္။ ယခုအခ်ိန္ျပန္လည္သံုးသပ္ၾကည့္ရာတြင္ ထိုအခ်ိန္ ကခ်င္အမည္မရွိေသးေသာ၊ ဂ်ိန္းေဖါလူမ်ိဳးမ်ားသည္ မြန္ဂိုတာတာ အႏြယ္၀င္မ်ားျဖစ္ၾကျပီး ၄င္းတပ္တြင္ပါ၀င္ကာ တရုတ္ေဒသအားတိုက္ခိုက္ရာတြင္ ပါ၀င္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သျဖင့္ ကခ်င္လူမ်ိဳး မ်ား၏ဓေလ့ထံုးစံအတိုင္းႏႈတ္စကားသမိုင္း အားျဖင့္ တဆင့္ျပီးတဆင့္၊ လက္ဆင့္ကမ္းေျပာဆိုခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္ကို ေနာက္ပိုင္းတြင္ သံသယျဖစ္စရာမရွိေတာ့ေခ်။
ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ မြန္ဂိုတာတာစပ္တပ္တြင္ အပါအ၀င္ျဖစ္ကာ ယေန႕ ျမန္မာႏိုင္ငံအလယ္ပိုင္း ပုဂံေဒသ အထိ တိုက္ခိုက္ခဲ့ၾကေသာ မြန္ဂိုစစ္တပ္တြင္ ကခ်င္မ်ားပါ၀င္သည္ကို ကခ်င္မ်ား၏ ႏႈတ္ေျပာသမိုင္းမ်ားတြင္ မၾကာခဏ ၾကားဖူးခဲ့ရသည္။ သမိုင္းဆရာ GJ Scott ကမူ The Kachins were no doubt of Mongol Ancestral ဟုေရး သားထား ေလသည္။ ထို႕ျပင္ကခ်င္မ်ားသည္ War like people ဟုလည္းေကာင္း၊ Kachins were the first class warrior ဟုလည္းေကာင္းေရးသားထားျပန္သည္။ အမွန္တကယ္ စစ္မက္ခုန္မင္ျခင္းရွိမရွိကိုမူ မသိရေသာ္လည္း လိုအပ္ခ်က္အရ စစ္တိုက္ခဲ့ၾကသျဖင့္ အခ်ိန္ႏွင့္အမွ် စစ္တိုက္ေနၾကသျဖင့္ ပထမတန္းစားစစ္သည္မ်ား ျဖစ္လာရ သည္ကိုေတာ့ ျငင္းဆိုစရာအေၾကာင္းမရွိ။
ယေန႕အခ်ိန္အထိကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ား၏လူဦးေရစာရင္းကိုၾကည့္မည္ဆိုလ်င္တစ္သန္းမွ်သာရွိေလသည္။ လူဦးေရ နည္းပါလင့္ကစား ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ား၏ တိုက္ခိုက္မႈစြမ္းရည္သည္ ကမၻာကပင္ၾသခ်ခဲ့ရသည္။ အထူးသျဖင့္ ပထမကမၻာ စစ္ႏွင့္ ဒုတိယ ကမၻာစစ္ မ်ားတြင္ ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ မဟာမိတ္မ်ားဖက္မွ ပါ၀င္တိုက္ခိုက္ခဲ့ၾကေသာ ကခ်င္စစ္သည္ မ်ားသည္ ကမၻာေက်ာ္ခဲ့ၾကေလသည္။
လူဦးေရ နည္းပါးသည္ကတစ္ေၾကာင္း၊ မိမိတို႕ အသက္ရွင္ရပ္တည္ႏိုင္ရန္ အအခ်ိန္ႏွင့္အမွ် စစ္တိုက္ေနရျခင္း၊ ခုခံေနရျခင္း မ်ားျပဳလုပ္ေနရသည္ကတစ္ေၾကာင္း၊ တို႕ေၾကာင့္ မိမိတို႕ ေနထိုင္ရာ ေနရာေဒသကိုလည္း ေရြး ခ်ယ္မႈျပဳလာရေတာ့သည္။ စစ္မက္တိုက္ခိုက္ျခင္းဆိုရာတြင္ ယေန႕တိုင္မရိုးႏိုင္ေသာ ဗ်ဴဟာတစ္ရပ္မွာ အျမင့္ပိုင္း ( သို႕) ေတာင္ေပၚ ေတာင္ေစာင္းမ်ားတြင္ ေနရာယူထားေသာသူမ်ားသည္ တစ္ပန္းသာသည္ဟူ၍ ျဖစ္ရာ ကခ်င္မ်ားသည္လည္း မိမိတို႕ေနထိုင္ေရာ ေဒသအား ေတာင္ေပၚ ေတာင္းေစာင္း၊ ေတာင္တန္းမ်ားတြင္ ေနရာ ယူခဲ့ရေတာ့သည္။
ေျမေနရာအက်ယ္အ၀န္း လိုခ်င္သေလာက္ရွိလင့္ကစား ၄င္းတို႕ေနထိုင္ေသာ အိမ္မ်ားကိုလည္း လံုးခ်င္းျခံ၀င္; ေနအိမ္မ်ားကဲ့သို႕မဟုတ္ဘဲ အိမ္တန္းရွည္မ်ားအျဖစ္တည္ေဆာက္လာၾကသည္။ အိမ္တန္းရွည္ဟုဆိုရ ေသာ္လည္း ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ ခံတပ္မ်ားကဲ့သို႕ ျဖစ္ေအာင္တည္ေဆာက္ထားၾကသည္။ အိမ္တမ္းရွည္တစ္ခုသည္ ကိုက္တစ္ရာခန္႕ မွ်ပင္ရွည္လ်ားလွသည္။ ၄င္းအိမ္တန္းရွည္တစ္ခုတြင္ အနည္းဆံုး မိသားစု ဆယ္စုမက ေနထိုင္ႏိုင္ၾကသည္ျဖစ္ေလရာ စစ္တန္းလ်ားတစ္ခုပင္ျဖစ္ေနေတာ့သည္။
အကာအကြယ္ေကာင္းေသာ ေတာင္ေစာင္းမ်ားတြင္ တည္ေဆာက္ထားၾကျပီး ရန္သူမ်ား၀င္ေရာက္လာႏိုင္ေသာလမ္းေၾကာင္းမ်ားတြင္လည္း ခုခံတိုက္ခိုက္ႏိုင္ရန္ ကတုတ္က်င္းမ်ား အခိုင္အမာတူး ထားျခင္း၊ ေတာင္ေစာင္းမ်ားတြင္ သစ္သားသစ္လံုးမ်ား၊ ၀ါးလံုး၀ါးျခမ္းမ်ားျဖင့္ ပုခက္သ႑ာန္ျပဳလုပ္ကာ ေက်ာက္တံုး မ်ားတင္ထားၾကသည္။ ရန္သူမ်ား၀င္ေရာက္လာေသာအခါ ၄င္းေက်ာက္ေမာင္းမ်ားအား ခ်ည္ေႏွာင္ထားသည့္ ဆိုင္းၾကိဳးမ်ားအား ျဖတ္ခ်ျခင္း ျဖင့္ခုခံတိုက္ခိုက္ၾကသည္။ လွံေလးမ်ားျဖင့္ တိုက္ခိုက္ျခင္းမ်ားျပဳလုပ္ၾကသည္။ ယင္းကဲ့ သို႕ စုစုစည္းစည္း ေနထိုင္ျခင္းျဖစ္သျဖင့္ ရန္သူအားတိုက္ခိုက္ရာတြင္ တစ္ခဏအတြင္း အင္အားစုမိျခင္းျဖစ္ ေစသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ေတာင္ေပၚ ေတာင္ေစာင္းမ်ား တြင္ အိမ္တန္းရွည္မ်ားေဆာက္လုပ္ကာေနထိုင္ျခင္းသည္ ေနထိုင္စရာေျမ ေနရာမရွိသျဖင့္မဟုတ္ဘဲ အင္အား တစ္စုတစည္းတည္းျဖစ္ရန္အတြက္ ႏွင့္ ရန္သူအား အေပၚစီးမွ တိုက္ခိုက္ျခင္း ျပဳႏိုင္ရန္ အတြက္ပင္ျဖစ္ေလသည္။
ျဗိတိသွ်တို႕သည္ ဗမာေဒသအားသိမ္းပိုက္ျပီးေနာက္ ကခ်င္ေဒသကိုလည္းဆက္လက္သိမ္းပိုက္ရန္ ခ်ီတက္လာ ၾကရာတြင္ ကခ်င္မ်ား၏ တိုက္ခိုက္မႈအား အၾကီးအက်ယ္ခံခဲ့ၾကရသည္။ ဗမာေဒသအား တိုက္ခိုက္ရာတြင္ လအနည္း ငယ္အ တြင္း ျပီးဆံုးေသာ္လည္း ကခ်င္ေဒသအားတိုက္ခိုက္ရာတြင္မူ ႏွွွစ္ဆယ္ခ်ီၾကာျမင့္သည္ကို ျဗိတိသွ် တို႕ကိုယ္တိုင္ ၀န္ခံခဲ့ရေလသည္။ အံ့အားသင့္ခဲ့ရေလသည္။
ကခ်င္ေဒသသို႕ ခ်ီတက္တိုက္ခိုက္ရာတြင္ ပါ၀င္ခဲ့သည့္ ျဗိတိသွ်စစ္ဗိုလ္ Major SCF Peille ၾက်ံေတြ႕ခဲ့ရသည့္ အေတြ႕အၾကံဳတစ္ခုအား ေအာက္ပါအတိုင္း မွတ္တမ္းတင္ထား ေလသည္။ ကခ်င္တို႕၏ အိမ္တစ္ေဆာင္မွာ မိသားစုတစ္ခုတည္းေနထိုင္သည့္ အိမ္မဟုတ္ဘဲ မိသားစု အမ်ားအျပားေန ထိုင္ႏိုင္ သည့္ အိမ္ျဖစ္ေပသည္။ အိမ္ေျခမ်ားအနက္ တစ္၀က္သည္ တိုက္ခိုက္ပုန္ကန္လႈပ္ရွားမႈျပဳရာတြင္ ကိုယ္တိုင္ ကိုယ္က် ပါ၀င္ျပီး က်န္တစ္၀က္မ်ာ အေျခအေနကိုေစာင့္ၾကည့္ေနၾကျခင္းျဖစ္ေလသည္။ ( ဦးတင္ေမာင္ရင္၊ မဟာ၀ိဇာ၊ ေခတ္ျမန္မာတည္ဟန္)
ထို႕အျပင္ကခ်င္အိမ္မ်ားသည္ ဒါးလွံမ်ား မေဖါက္ႏိုင္သည္သာမက တူမီးက်ည္ဆံပင္ မေဖါက္ႏိုင္ေအာင္ ထူထဲစြာယက္လုပ္ထားၾကေလသည္။ ေတာ္ေတာင္သဘာ၀အတိုင္း သားရဲ တိရစၧာန္မ်ား၊ ေတာေကာင္မ်ား ခ်ဥ္းကပ္ ရန္မူလာတတ္ရာ က်ား၊ ၀က္၀ံ အစြယ္မ်ားျဖင့္ကုတ္ျခစ္ခြာျဖဲမရေအာင္ပင္ခိုင္ခံ့သည္။ ရြာပတ္လည္ကိုလည္း သစ္လံုး၊ ၀ါးလံုး၊ ပ်ဥ္ခ်ပ္ၾကီးမ်ားျဖင့္ ကာရံထားေလသည္။
ေရွးယခင္ကာလက တဆိုက္ခိုက္မႈမ်ားသည္ဓါးလွံ၊လက္နက္မ်ားျဖင့္သာတိုက္ခိုက္ျခင္းျဖစ္ေလရာ ေတာင္ေစာင္း ေတာင္ေပၚ မ်ားသည္ လူမ်ားအလြယ္တကူ တက္ေရာက္ႏိုင္သည့္ ေနရာမဟုတ္ေသာေၾကာင့္ ရန္သူမ်ားအလြယ္တကူ တက္ေရာက္ျခင္းမရွိႏိုင္ေသာေနရာျဖစ္သည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ မိမိတို႕၌ လူဥိးေရ နည္းပါးေသာေၾကာင့္ ရန္သူအားတိုက္ခိုက္ေအာင္ျမင္ရန္မွာမူေတာင္ေပၚ၊ေတာင္ေစာင္းမ်ားကသာလ်င္သဘာ၀ကေပးထားေသာ ခံတပ္အတား အဆီးၾကီးျဖစ္ေနသျဖင့္ ၄င္းေနရာမ်ားတြင္ ေနထိုင္ရန္ ျပဳလုပ္လာ ၾကျခင္းပင္ျဖစ္သည္။
ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားထံသို႕ သာသနာျပဳရန္ေရာက္ရွိလာေသာ ဆရာေတာ္ Dr. A. Gustav ၏မွတ္ခ်က္မွာ လည္းမွတ္သားေလာက္ေပသည္။ " The Kachin mountain villages were more secure and could be defended from marauders more easily." ( Light in the jungle . By Gustaf A Sword, DD.pp-32) ဆိုလိုသည္မွာ ေတာင္ေပၚ ေတာင္ေစာင္းမ်ားရွိ ကခ်င္ေက်းရြာမ်ားသည္ ပိုမို၍ လံုျခံဳသည္သာမက အျခားေသာ က်ဴးေက်ာ္သူမ်ားကိုလည္း ထိေရာက္စြာခုခံတိုက္ထုတ္ရန္ ပိုမိုလြယ္ကူေသာေနရာျဖစ္သည္ဟူ၏။ ထိုသို႕ေသာ အေၾကာင္းမ်ားေၾကာင့္ လြန္ခဲ့ေသာအခ်ိန္မ်ားတြင္ ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ ေတာင္ေပၚတြင္ အေျခခ်ေနထိုင္မႈ မ်ားျဖစ္ ေပၚလာခဲ့ရသည္။ သို႕ျဖင့္ ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ ေတာင္ေပၚ၊ ေတာင္တန္း၊ ေတာင္ေစာင္းမ်ားတြင္ ေနထိုင္ရန္အတြက္ အေျခအေနေပးမႈမ်ားျဖစ္လာခဲ့ရသည္။
ယင္းသို႕ ေတာင္ေပၚတြင္ အေနမ်ားသျဖင့္ ေနာက္ပိုင္းတြင္လည္း ေတာင္ေပၚတြင္သာ အဓိက ေနထိုငိၾကရာ၊ ဘားမားဖယ္ဒေရးရွင္း တြင္ပူးေပါင္းပါ၀င္ခဲ့ျပီးေနာက္၊ ဗမာလူမ်ိဳးမ်ားက ကခ်င္နဲ႕ေျမျပန္႕ဘာဆိုင္လို႕လည္း ဟူျပီး ေျပာဆိုလာၾကေလေတာ့သည္။ ကခ်င္ႏွင့္ေျမျပန္႕မသက္ဆိုင္သလို အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ ၀ါဒျဖန္႕မႈမ်ားျပဳလုပ္လာ ၾကေတာ့ သည္။ အထက္တြင္ ေရးသားသည့္အတိုင္း ေတာင္ေပၚတြင္ေနထိုင္ျခင္းသည္ ရန္သူအား ခုခံတိုက္ခိုက္မႈတြင္ အေပၚစီး၊ အသာစီး ရရန္အတြက္ ေနထိုင္ျခင္းျဖစ္ေသာ္လည္း၊ ကခ်င္ေဒသရွိေျမျပန္႕မ်ားအားလံုးသည္ ကခ်င္ဒူ၀္မ်ား ပိုင္ဆိုင္ေသာ ေျမေနရာမ်ားျဖစ္ေလသည္။ ၄င္းေျမေနရာတြင္ ေနထိုင္ၾကကုန္ေသာ ေ၀ေနယ်လူသတၱ၀ါအပါင္းသည္ ၄င္းေျမျပန္႕ေဒသ အားပိုင္ဆိုင္ေသာကခ်င္ဒူ၀ါမ်ားအားအခြန္အခေပးေဆာင္ၾကရေလသည္။
ကခ်င္ဒူ၀ါမ်ားထံအခြင့္ေတာင္းကာ ေနထိုင္ၾက ရသည္။ ဒူ၀ါမ်ားကသတ္မွတ္ေပးေသာေနရာတြင္လုပ္ကိုင္စားေသာက္ခြင့္ရရွိၾကသည္။ မရွိဆင္းရဲေသာ သူမ်ားအား ဒူ၀ါမ်ားက လိုေလေသးမရွိေထာက္ပံ့ေပးသည္။ မုဆိုးမ၊ မုဆိုးဖို မ်ားအား ေထာက္ပံ့ေပး သည္။ ခရီးသြားမ်ား၊ ရြာတြင္းနားေနလိုလ်င္ ဒူ၀ါ၏အိမ္တြင္တည္းခိုၾကသည္။ ၄င္းတို႕တည္းခိုေနစဥ္ကာလပတ္လံုး အပူအပင္မရွိ ဒူ၀ါက ေကၽြးေမြးသည္။
ယခုျမစ္ၾကိးနားဟု အမည္တြင္ေသာေနရာသည္ ယခင္က လေထာ္မ်ိဳးႏြယ္အက်ဲ ဒူ၀ါမ်ားအုပ္ခ်ဳပ္ေသာ ေဒသျဖစ္သည္။ အဓိကေနထိုင္သူမ်ားမွာ ကခ်င္ႏွင့္ ရွမ္းတရုတ္မ်ားျဖစ္ၾကျပီး ၄င္းတို႕သည္ လေထာ္မ်ိဳးႏြယ္ ကခ်င္ဒူ၀ါမ်ားထံ အခြန္ေပးေဆာင္ၾကရသည္။ ေဖာ္ျပပါအက်ဲဒူ၀ါမ်ားသည္ ပေဒသရာဇ္ျဖစ္ၾကေသာ္လည္း ျမစ္ၾကီးနားျမိဳ႕ ၏အေနာက္ဖက္ ဆယ့္ေလးမိုင္အကြ အက်ဲေဒသတြင္ေနထိုင္ၾကသည္။ ျမစ္ၾကီးနားလြင္ျပင္အား ပိုင္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ ဒူ၀ါမ်ားျဖစ္လင့္ကစား ျမစ္ၾကီးနားတြင္ေနထိုင္ျခင္းမရွိ၊ အက်ဲအမည္ရွိေနရာတြင္ ေနထိုင္ျခင္းမွာ အထက္တြင္ေဖာ္ျပ သည့္အတိုင္း စစ္မက္တိုက္ခိုက္ရာတြင္ ေနရာေကာင္းအား ရယူထားျခင္းပင္ျဖစ္သည္။
ေဖာ္ျပပါအက်ဲေက်းရြာသည္က်ဴး ေက်ာ္လာသူ ရန္သူမ်ားအား ခုခံတြန္းလွန္တိုက္ခိုက္ရန္ ေနရာေကာင္းျဖစ္သကဲ့သို႕ ရန္သူမ်ားမွ ၀င္ေရာက္တိုက္ခိုက္ ရန္အတြက္ အလြန္ခက္ခဲေသာ ေျမျပင္အေနအထားပင္ျဖစ္ေလသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ဒုတိယ ကမၻာစစ္ၾကိးအခ်ိန္ မဟာမိတ္တပ္မ်ားသည္ ´ဧရာ၀တီျမစ္အား ေဘာတံတား ( ကမၻာ့အရွည္ဆံုးေသာ ေဘာတံတား၊ Pontoon Bridge) တည္ေဆာက္ရန္ေနရာေရြးခ်ယ္ရာတြင္ အက်ဲေက်းရြာအားေရြးခ်ယ္ခဲ့ၾကသည္။ ၄င္းေနရာသည္ Akye lunghtawn ဟုအမည္ရွိသည္။
ဗန္းေမာ္ေဒသဖက္ ( ကခ်င္အေခၚ မန္ေမာ္) တြင္လည္း ေဂၚရီဒူ၀ါ၊ လဖိုင္ဒူ၀ါ၊ မရန္ဒူ၀ါ၊ ဘန္ေဂၚဒူ၀ါ မ်ားသည္ ေတာင္ေပၚေဒသ ( ဥပမာ စိန္လံုေတာင္တန္း) မ်ားတြင္ ေနထိုင္ၾကေသာ္လည္း ၄င္းေဒသေျမျပန္႕တစ္ခုလံုး ခ်ဳပ္ကိုင္ထား ကာ အုပ္ခ်ဳပ္ၾကသည္။ ၄င္းေျမျပန္႕ေန ကခ်င္ရွမ္းတရုတ္ ဗမာ အစရွိသူတို႕သည္ ကခ်င္ဒူ၀ါမ်ားအား အခြန္ေပး ေဆာင္ၾကရသည္။ သို႕ေသာ္လည္း 1884 တြင္ ဗန္းေမာ္ေျမျပန္႕ေနသူမ်ား သည္ ကခ်င္ဒူ၀ါမ်ားအား အခြန္ေပးေဆာင္ရန္ ျငင္းပယ္မႈျပဳလုပ္လာၾကသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ကခ်င္ဒူ၀ါမ်ားျဖစ္ၾကေသာ ေဂၚရီဒူ၀ါ၊ မထန္ဒူ၀ါ၊ မတင္ဒူ၀ါ၊ ဖုန္ကန္ဒူ၀ါ၊ လဖိုင္ဒူ၀ါ အစရွိသည့္ ကခ်င္ဒူ၀ါမ်ားမွ ဗန္းေမာ္ျမိဳ႕တစ္ျမိဳ႕လံုးအား မီးရွိဳ႕ဖ်က္ဆီး လိုက္ၾကေလသည္။ " The Shan villages in the plains were completely at the mercy of the hill people. Each village was alternately "protected" and blackmailed by the capricious Kachins ( Burma Gazetteer, Bhamo District. P-21) ဆိုလိုသည္မွာ ေျမျပန္႕ရွိ ရွမ္းရြာမ်ားသည္ ကခ်င္မ်ား၏သနားၾကင္နာမႈ ေအာက္တြင္လံုး ၀ရွိၾကသည္။ရြာတိုင္းသည္စိတ္ေျပာင္းလြယ္ေသာ ကခ်င္မ်ား၏အကာ အကြယ္ေပးလိုက္၊ ဒုကၡေပးလိုက္ ျဖင့္ ကခ်င္မ်ား ၏ေအာက္တြင္ရွိၾကသည္။
ကခ်င္ဒူ၀ါမ်ားမွ ဗန္းေမာ္တစ္ျမိဳ႕လံုးအား မီးရွိဳ႕တိုက္ခိုက္ဖ်က္ဆီးျခင္းႏွင့္ပတ္သက္၍ ျမက္ျမင္ကိုယ္ေတြ႕ျဖစ္ ေသာ ျပင္သစ္သတင္းေထာက္တစ္ဦးေရးသားထားသည္ကို Major Enriquez မွ The Races of Burma အမည္ရွိစာအုပ္တြင္ေအာက္ပါအတိုင္းေရးသားထားေလသည္။ They are keen traders, work cheerfully from a member of that sorely-tired expedition from Mandalay to Monmien. But one reconizes now its truth, justice and penetration. In 1872 the Kachin attacked Mogaung, killed the Burmese official, and took the Amber Mines which they worked onf a feeble scale. In December 1884, (the last year of Burmese admistration) When Bhamo was captured by Kachins and Chinese and burnt from end to end. Only the buildings and property of the European Missionaries were spared. The Burmese Governor and garrison barely escaped with their lives to the river.
ကခ်င္မ်ားသည္ ကုန္သြယ္ျခင္း ေပ်ာ္ရႊင္စြာအ လုပ္လုပ္ကိုင္ျခင္း ရွိေနၾကျပီျဖစ္သည္ဟု မႏၱေလးမွ မုန္းျမန္းသြား အဖြဲ႕၀င္တစ္ဦးက ရက္ေရာစြာ မွတ္ခ်က္ျပဳေသာ္လည္း အျခားတစ္ဦးမွတ္ခ်က္ျပဳရာတြင္ ျမန္မာဘုရင္စိုးစံသည့္ ေနာက္ဆံုးႏွစ္ျဖစ္ေသာ 1884 ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ တြင္ ကခ်င္မ်ားႏွင့္ တရုတ္တို႕သည္ ဗန္းေမာ္ျမိဳ႕အား သိမ္းပိုက္ကာ ျမိဳ႕၏တစ္ဖက္စြန္းမွ တစ္ဖက္စြန္းတိုင္ေအာင္ မီးရွိဳ႕ပစ္ေလသည္။ ဗမာမင္း ျမိဳ႕၀န္ ႏွင့္ စစ္သည္မ်ားသည္ ၄င္းတို႕အသက္ခ်မ္းသာရရန္ ျမစ္ဖက္သို႕ထြက္ေျပးၾကေလ သည္ ဟူ၍ျဖစ္သည္။
ထို႕ျပင္ Burma Gazetteer , Bhamo District စာအုပ္တြင္ ေအာက္ပါအတိုင္းေရးသားထားျပန္ေလသည္။ The Kachins controlled the trade- routes and terrorised the town, and the authority of the Burmese government was merely nomily (Page-90-91). ဗန္းေမာ္ေဒသ၏ ကုန္သြယ္ေရးလမ္း ေၾကာင္းအား ကခ်င္မ်ားကထိန္းခ်ဳပ္ထားၾကသည္။ ဗန္းေမာ္ရွိ ဗမာအစိုးရဆိုသည္မွာလည္း အည္မွ်သာလ်င္ျဖစ္ေလ သည္။ ထို႕ျပင္ ဗန္းေမာ္ျမိဳ႕အားထပ္မံမွတ္ခ်က္ျပဳသည္မွာ "Bhamo is hardly recognizble as the florishing town it was some nine years ago. It is ruined and deserted" The inhabitants slept on sand banks and in boats at night prepared for instant flight in case of a Kachin attack ( Page-91). ဆိုလိုသည္မွာ လြန္ခဲ့ေသာ ကိုးႏွစ္ခန္႕က ဗန္းေမာ္ျမိဳ႕ စည္ကားခဲ့သည္ဆိုသည္ကို အသိအမွတ္ျပဳရန္ခက္ခဲသည္။ ဗန္းေမာ္ျမိဳ႕သည္ပ်က္စီးေနျပီး လူသူကင္းမဲ့လ်က္ရွိေနသည္။ ညအခ်ိန္ေရာက္လ်င္ ျမိဳ႕ေနသူတို႕သည္ ျမစ္ကမ္းေဘးရွိ သဲေသာင္မ်ားတြင္ အိပ္စက္ၾကသည္။ အခ်ိဳ႕မွာ ေလွမ်ားတြင္ ေနထိုင္ေနၾကသည္၊ ကခ်င္မ်ားတိုက္ခိုက္လာလ်င္ ထြက္ေျပး ႏိုင္ရန္အဆင္သင့္ျပင္ဆင္ထားၾကျခင္းျဖစ္သည္)
ဗမာေဒသသာမက ကခ်င္၊ ခ်င္း၊ ရွမ္းေဒသမ်ားကိုပါ တိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္ႏိုင္ခဲ့သည့္ ျဗိတိသွ် ဧကရီ ဘုရင္မ ၾကီး၏ ေရွ႕ေျပးအဖြဲ႕ျဖစ္ေသာ ကာနယ္စေလဒင္ႏွင့္ေဒါက္တာအင္ဒါဆင္တို႕သည္ 1874 ခုႏွစ္တြင္ ဗန္းေမာ္ျမိဳ႕သို႕ ေရာက္ရွိလာၾက၏။ လာေရာက္ရသည့္အေၾကာင္းရင္းမွာ ဗန္းေမာ္ေဒသသည္ ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ား ပိုင္နက္ ဟုတ္မ ဟုတ္ႏွင့္ တရုတ္ျပည္သို႕ ကုန္သြယ္ေရးလမ္းေၾကာင္းရွာေဖြရန္ျဖစ္သည္။ သို႕ျဖင့္ ၄င္းတို႕ေရာက္ရွိလာ ၾကေသာ အခါ ဗန္းေမာ္ျမိဳ႕ဆိပ္ကမ္းတြင္ ကခ်င္ပေဒသရာဇ္ဒူ၀ါျဖစ္ေသာ ပုန္းလင္ဒူ၀ါကလာေရာက္ၾကိဳဆို၏။ ဗိုလ္မွဴးၾကီးစေလ ဒင္ႏွင့္ ေဒါက္တာအင္ဒါဆင္တို႕သည္ ပုန္းလင္ဒူ၀ါ၀တ္ဆင္ထားေသာ အ၀တ္အစားမ်ားအား ၾကည့္ကာအံ့အား သင့္ခဲ့ၾက၏။ ေခါင္းတြင္ ကခ်င္ေခါင္းေပါင္း၊ တရုတ္တို႕၏သင္တိုင္းရွည္၀တ္ရံု၊ ဗမာမင္းစီးေသာေရႊဖိနပ္၊ ေနာက္ဖက္မွ ကၽြန္မ်ားက ဗမာမင္းအသံုးျပဳေသာ ေရႊထီးကိုမိုးထားေပးသည္ဆို၏။
ျဗိတိသွ် ကိုယ္စားလွယ္အဖြဲ႕ကလည္း မည္သည့္အတြက္ေၾကာင့္ ယင္းကဲ့သို႕၀တ္ ဆင္ထားသနည္း`ဟုေမးေသာ္ ပုန္းလင္ဒူ၀ါျပန္ေျပာသည္မ်ာ ကခ်င္မ်ား သည္ မည္သည့္တရုတ္မင္း၊ ဗမာမင္း၏လက္ ေအာက္မွ မဟုတ္သည္ကို ျပသလိုသျဖင့္ ၀တ္ဆင္ထားျခင္း ျဖစ္သည္ဟူ ၍ျဖစ္၏။ သို႕ျဖင့္ ျဗိတိသွ် ကိုယ္စားလွယ္အ ဖြဲ႕သည္ ဗန္းေမာ္ျမိဳ႕သာမက တရုတ္ျပည္သြားလမ္း ေၾကာင္းမ်ုားအား လံုးအား ကခ်င္မ်ားက ထိန္းခ်ဳပ္ ထား သည္ကိုသိရွိ ေတြ႕ျမင္ၾကရေတာ့သည္။ သို႕ျဖင့္ ကခ်င္ဒူ၀ါမ်ားအား အကူအညီ ေတာင္း ကာ ကခ်င္လူမ်ိဳး လမ္းျပမ်ားျဖင့္ တရုတ္ျပည္ ထိန္ခ်ံဳးသို႕ ခရီးထြက္ၾကေလသည္။ သို႕ေသာ္လည္း ေနာက္ပိုင္းတြင္ ျဗိတိသွ်တို႕အား ကခ်င္မ်ားက သကၤာမကင္း ျဖစ္သျဖင့္ ၄င္းရည္ရြယ္ထားသည့္ တရုတ္ျပည္ ထိန္ခ်ံဳးျမိဳ႕၊ Tingchong (or) Tingyueh သို႕မေရာက္ရွိဘဲ လမ္းခုလပ္မွ ျပန္လာခဲ့ၾကသည္ ( Mandalay to Monmien, by Dr. Anderson.1876) . ပုန္းလင္ဒူ၀ါသည္ ဗန္းေမာ္ျမိဳ႕တြင္ေန ထိုင္ျခင္းမရွိ၊ ဗန္းေမာ္ေအာက္ပိုင္း ပုန္းလင္အရပ္တြင္ေန ထိုင္၏။ သို႕ေသာ္လည္း ျဗိတိသွ်တို႕အားၾကိဳဆိုရာတြင္ မည္ သည့္ဗမာမင္း၏ ကိုယ္စားလွယ္ကမွ ၾကိဳဆိုျခင္းမျပဳ၊ ကခ်င္ဒူ၀ါကၾကိဳဆိုခဲ့၏။ ဗန္းေမာ္ေဒသသည္ ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ား ၏ ထိန္းခ်ဳပ္မႈေအာက္တြင္ ရွိျခင္းအားျပသျခင္း ပင္ျဖစ္ေလသည္။ ထို႕အတူ ဗန္းေမာ္ျမိဳ႕တြင္းေနထိုင္ၾကေသာသူမ်ားအားလံုးသည္ လည္း ပုန္းလင္ဒူ၀ါႏွင့္ အျခားေသာ ကခ်င္ဒူ၀ါမ်ားအား အခြန္အခ ေပးေဆာင္ၾကရေလသည္။
1873 ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလတြင္ ဇီၤးလဖိုင္ဒူ၀ါ၏ အုပ္ခ်ဳပ္မႈေအာက္တြင္ရွိေသာ မိုးေကာင္း ( ယခင္အမည္ မေဟာင္၊ ယခုမိုးေကာင္းျမိဳ႕ဟုအမည္တြင္ေသာ ျမိဳ႕၏အေနာက္ဖက္ ဆယ္မိုင္အကြာတြင္တည္ရွိေသာ မိုးေကာင္းျမိဳ႕ေဟာင္း) ျမိဳ႕အား တိုက္ခိုက္ဖ်က္ဆီးလိုက္ၾကသည္။ (မိုးေကာင္းဟုဆိုရာ၀ယ္ ယခု လက္ရွိတည္ရွိေသာ မိုးေကာင္းျမိဳ႕ နယ္တစ္ခုလံုးအား ဆိုလိုျခင္းမဟုတ္။ ထိုအခ်ိန္က မိုးေကာင္း ( မေဟာင္) ျမိဳ႕သည္ ေဘးပတ္လည္ အိမ္ေျခႏွစ္ရာ ခန္႕သာရွိေသာျမိဳ႕ကေလးျဖစ္သည္ေရွ႕မီေနာက္မီ ကခ်င္လူၾကီးမ်ားကဆို၏။ ရုတ္တရက္မစဥ္းစားဘဲ ေတြးျမင္မိမည္ ဆိုလ်င္ ယေန႕ တည္ရွိေနေသာ မိုးေကာင္းျမိဳ႕နယ္တစ္ခုလံုးအလားထင္မွတ္ၾကေလသည္။ )
ထိုသို႕တိုက္ခိုက္ဖ်က္မီးရွိဳ႕ပစ္ရာတြင္ မင္းတုန္းမင္းခန္႕ထားသည္ဆိုေသာ မိုးေကာင္းျမိဳ႕၀န္ ဦးကုလားအား သတ္လိုက္ၾက၏ ( The Races of Burma, by Major Enriquez. 1935) ။ အေၾကာင္းရင္းမွာ ကခ်င္မ်ားထံ အခြန္ ေကာက္ရန္ေဆာင္ရြက္လာၾကျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္သည္ဟုဆို၏။
၄င္းမိုးေကာင္းျမိဳ႕မွသံလမ္းေအာက္ဖက္နန္းခြင္( ကခ်င္ အမည္ နမ္ခန္၊ Nam Hkan) အထိ၊ အေနာက္ဖက္ ကားမိုင္းျမိဳ႕အနီးအထိ၊ အေရွ႕ဖက္ ဧရာ၀တီျမစ္ရိုးအထိသည္ ဇီးလဖိုင္ဒူ၀ါပိုင္နက္ျဖစ္၏။ ၄င္းေဒသတစ္ခုလံုးအားကခ်င္အမည္ျဖင့္ ဇီးလဖိုင္ေဒသ ( Zi Lahpai mung) ဟုေခၚ၏။ ဇီးလဖိုင္ ဒူ၀ါအုပ္ခ်ဳပ္၏။ ၄င္းေဒသေနသူမ်ားအားလံုးသည္ ဇီးလဖိုင္ဒူ၀ါအား အခြန္ေပးေဆာင္ရသည္မွာ ၁၉၆၄ ခုႏွစ္ ေဒသအ တြင္းမတည္မျငိမ္ျဖစ္လာခ်ိန္အထိျဖစ္သည္။ ယင္းမတည္ျငိမ္မႈမ်ားေၾကာင္း ဇီးလဖိုင္ဒူ၀ါ ေဇာ္ေနာ္ သည္လည္း ျမစ္ၾကီး နားျမိဳ႕ ဒူကေထာင္ရပ္ကြက္သို႕ ေျပာင္းေရႊ႕ေနထိုင္ခဲ့ရသည္။ ( စကားခ်ပ္- ဇီးလဖိုင္ဒူ၀ါဆိုသည္မွာ ၁၇၉၈ ခုႏွစ္ႏွင့္ ၁၈၂၀ ဗမာမင္း၏တပ္၊ မဟာဗႏဳလဦးေဆာင္ေသာတပ္မ်ား အာသံ သို႕စစ္ခ်ီရာတြင္ ဧရာ၀တီျမစ္ေၾကာင္းအ တိုင္းေလွ မ်ားျဖင့္တက္လာ၏။ မိုးေကာင္းေခ်ာင္းမွတဆင့္ ယခု မိုးေကာင္းအရပ္ တြင္ ရွိေနေသာ ကခ်င္ပေဒသရာဇ္ ဇီးလဖိုင္ဒူ၀ါႏွင့္ေတြ႕ဆံုကာ စစ္ေရးအကူအညီေတာင္းခံ၏၊ ဇီးလဖိုင္ဒူ၀ါမွ အျခားေသာ ကခ်င္ပေဒသရာဇ္ ဒိုင္ဖာဒူ၀ါ၊ ဆမားဒူ၀ါ၊ အစရွိသူတို႕အားဆက္လက္အကူအညီေတာင္းကာအာသံသို႕စစ္သည္၇၅၀၀ ျဖင့္လိုက္ပါကူညီတိုက္ခိုက္ ေပးခဲ့ၾက၏၊ ဦးတင္ေမာင္ရင္၊ ေခတ္ျမန္မာတည္ဟန္၊ The Making of Burma. Dorothy Woodman)
၁၈၇၃ ခုႏွစ္ မိုးေကာင္းျမိဳ႕ေဟာင္း ( မေဟာင္) အား ကခ်င္ဒူ၀ါမ်ားတိုက္ခိုက္ဖ်က္ဆီးရာတြင္ ၄င္း မေဟာင္ ေက်းရြာ သူၾကီးျဖစ္သာ ဦး------အား ဆမားဒူ၀ါဂြမ္ဆိုင္းလီက ေျမေပၚတြင္ နင္းထားကာ ေခါင္းအားေသ နတ္ျဖင့္ေတ့ ကာ ပစ္သတ္မည္ျပဳ၏။ ထိုအခါ ၄င္းသူၾကီးက သူ႕အားအသက္ခ်မ္းသာေပးေစလိုေၾကာင္း၊ ကခ်င္မ်ားႏွင့္ ညီအစ္ကိုမ ဟာမိတ္ဖြဲ႕လိုေၾကာင္း၊ ကခ်င္မ်ားညႊန္ၾကားသည့္အတိုင္း ျပန္လည္ေဆာင္ရြက္ေနထိုင္ပါ မည္ဟုေတာင္း ပန္ေသာ ေၾကာင့္ အသက္ခ်မ္းသာေပး၏။ ေနာက္ပိုင္း ျဗိတိသွ်တို႕ႏွင့္ တိုက္ခိုက္ရာ တြင္ အင္အားမမွ်သျဖင့္ ကခ်င္မ်ား ႏွင့္အတူ ေျမာက္ပိုင္း ၾတိဂံေဒသသို႕ ထြက္ေျပးတိမ္းေရွာင္ခဲ့ၾက၏။ သူၾကီးကေတာ္မွာလည္း ေျမာက္ပိုင္း ၾတိဂံေဒသ တြင္ကြယ္ လြန္ခဲ့သည္။ ေနာက္ပိုင္း တည္ျငိမ္ေအးခ်မ္းလာေသာအခါတြင္မွ မိုးေကာင္းျမိဳ႕သို႕ ျပန္လည္ေနထိုင္ခဲ့ၾကသည္။ မိုးေကာင္း၊ ကားမိုင္းဖက္တြင္ ေနထိုင္ၾကသည့္ ကခ်င္မ်ား၏ ျဗိတိသွ်တို႕အား ခုခံတိုက္ခိုက္မႈသည္ အလြန္ေက်ာ္ၾကား ေသာ ခုခံမႈပင္ျဖစ္ခဲ့သည္။ ထိုသို႕ ခုခံတိုက္ခိုက္ရာတြင္ ကခ်င္မွ လြဲ၍ အျခားမည္သည့္ လူမ်ိဳးမ်ားမွ ကူညီျခင္း၊ ပါ၀င္တိုက္ခိုက္ျခင္းမရွိၾကေခ်။ ဗမာလူမ်ိဳးမ်ားလည္းမရွိ။ အေၾကာင္းမွာ ကခ်င္ပိုင္ေဒသျဖစ္ေသာ ေၾကာင့္ပင္ျဖစ္သည္။ (ယခင္ျပည္ေထာင္စု၀န္ၾကီး ႏွင့္ ကခ်င္ျပည္နယ္၀န္ၾကီး ဆမားဒူ၀ါ ဆင္၀ါးေနာင္၏သား၊ ဆမားဒူ၀ါ ေက်ာ္ဖားေနာ္ ၏ ႏႈတ္ေျပာသမိုင္း)
၁၈၈၅ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘ ာလတြင္မႏၱေလးရွိ ဗမာမင္းေနျပည္ေတာ္အား ျဗိတိသွ်တို႕ သိမ္းပိုက္ျပီးေနာက္ ၁၈၈၆ ခုႏွစ္တြင္ ျဗိတိသွ် တို႕သည္ ၄င္းတို႕ ေလ့လာထားျပီးျဖစ္သည့္ မည္သူမွ်မပိုင္သည့္ ( No man’s land) ကခ်င္ေဒသ အားသိမ္းပိုက္ရန္ ခ်ီတက္လာၾကေတာ့သည္။ ကခ်င္ေဒသသို႕ ျဗိတိသွ်တို႕ခ်ီတက္လာရာတြင္ မည္သည့္ဗ မာမင္း၏ စစ္သည္ကမွ ခုခံတိုက္ခိုက္ျခင္းမရွိခဲ့၊ ဗမာလူမ်ိဳးမ်ားလည္းမရွိ၊ ဖုန္ကန္ဒူ၀ါ၊ လဖိုင္ဒူ၀ါ၊ မတင္ဒူ၀ါ၊ မထန္ဒူ၀ါ၊ လေထာ္ဒူ၀ါ၊ မိုင္ေရာန္းဒူ၀ါ၊ ဆမားဒူ၀ါ အစရွိေသာ ဒူ၀ါမ်ားႏွင့္ ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားက ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ခုခံတိုက္ခိုက္ၾက သည္။ ျဗိတိသွ်တို႕အား ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားခုခံတိုက္ခိုက္မႈသည္ လူဦးေရအနည္းဆံုးႏွင့္ သက္တမ္းအၾကာဆံုးျဖစ္ေၾကာင္း ျဗိတိသွ် တို႕ပင္ၾသခ်ကာ ၀န္ခံခဲ့ၾကရေလသည္။
၁၉၄၆ ႏို၀င္ဘာလ ႏွင့္ ဒီဇင္ဘာလတြင္ ဦးေအာင္ဆန္းသည္ ပထမဆံုးအၾကိမ္အျဖစ္ ျမစ္ၾကီးနားျမိဳ႕ သို႕ေရာက္ ရွိလာ၏။ အေၾကာင္းမွာ ကခ်င္-ဗမာခ်စ္ၾကည္ေရးျပဳလုပ္ရန္ျဖစ္၏။ ထိုသို႕ေရာက္ခိုက္တြင္ ဟုိပင္ေဒသေန သခင္ျပန္႕ဦး ေဆာင္သည့္ ဖဆပလအဖြဲ႕၀င္မ်ားလည္း ဦးေအာင္ဆန္းအားလာေရာက္ေတြ႕ဆံုၾက၏ ( စကားခ်ပ္-ထိုအခ်ိန္တြင္ ျမစ္ၾကီးနားျမိဳ႕တြင္ဖဆပလအဖြဲ႕မရွိေသးေခ်၊ဟိုပင္ေက်းရြာ၌သာရွိသည္) ထို႕ေနာက္၄င္းတို႕ကဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ ဆန္းအား တင္ျပသည့္အခ်က္တစ္ခ်က္မွာကခ်င္ဒူ၀ါမ်ားအားကခ်င္မဟုတ္သူမ်ားကအခြန္ေဆာင္ေနရေၾကာင္း၊ ကခ်င္မဟုတ္သူ မ်ားသည္ကခ်င္ဒူ၀ါမ်ားအားအခြန္မေပးလိုေတာ့သျဖင့္၄င္းအခြန္ေပးေဆာင္မႈဥပေဒအားရုပ္သိမ္းေပးႏိုင္ရန္ ေတာင္းဆို ၾက၏။ ထိိုအခါ ဦးေအာင္ဆန္းက `` ဘယ္အခ်ိန္ကေနေပးေဆာင္ေနရသလဲ´´ ဟုျပန္ေမး၏။ သခင္ျပန္႕ႏွင့္ အဖြဲ႕က လည္း “ဘိုးဘြားေခတ္ကတည္းကေနအခြန္ေပးေနရေၾကာင္း” ျပန္ေျပာ၏။ ထုိေနာက္ ဦးေအာင္ဆန္းမွ ျပန္ေျပာ သည္မွာ “ဒီလိုဆိုဆက္ျပီးေပးၾက”ဟူ၍ျဖစ္သည္။ (ဦးေဖာ္ယူေနာင္ဘား၊ ဒုတိယကမၻာစစ္အတြင္းအေမရိကန္-ကခ်င္ရိန္း ဂ်ားတပ္ ဖြဲ႕၀င္ျဖစ္ျပီး၊ ကခ်င္သမိုင္းေၾကာင္းႏွင့္ပတ္သက္သည့္ သမိုင္းဘာသာျပန္ စာအုပ္ေျမာက္မ်ား စြာ ထုတ္ေ၀ခဲ့သူ ၏ေျပာျပ ခ်က္) ။
ကခ်င္ေဒသအား အုပ္ခ်ဳပ္သူသည္ ဦးေအာင္ဆန္းမဟုတ္ဘဲ၊ ဘုရင္ခံမွ တိုက္ရိုက္အုပ္ခ်ဳပ္သည္ကို ၄င္းဖဆပလ အဖြဲ႕၀င္မ်ားသိဟန္မတူေခ်။ ၄င္းတို႕အခြန္ေပးေဆာင္ရေသာ ကခ်င္ဒူ၀ါမ်ားမွာ ဇီးလဖိုင္ဒူ၀ါ၊ ၀ါ့ေဘာ္ဒူ၀ါ၊ ေနာ့ဂူဒူ၀ါ အစရွိသည့္ ကခ်င္ဒူ၀ါမ်ား ပင္ျဖစ္ၾကေလသည္။ အထက္ေဖာ္ျပပါ ဟိုပင္ေဒသသည္ ၀ါ့ေဘာ္ဒူ၀ါ ၏ ပိုင္နက္ျဖစ္သည္ ( ယခင္ကခ်င္ျပည္နယ္ ၀န္ၾကီးေဟာင္း ႏွင့္ ပင္လံုစာခ်ဳပ္ လက္မွတ္ေရးထိုးသူ ပေဒသရာဇ္ဒူ၀ါ ၀ါ့ေဘာ္ေဇာ္ရစ္ တို႕မိသားစု ၊ ကနဦးပိုင္ဆိုင္သူမွာ ဇီးလဖိုင္ဒူ၀ါျဖစ္ျပီး ဒူ၀ါၾကီးမွ ၄င္း၏ခမည္းခမက္ေတာ္စပ္ေသာ ၀ါ့ေဘာ္ဒူ၀ါအား နယ္ေျမခြဲ ေပး ျခင္းျဖစ္သည္)
၄င္းေဒသအား အုပ္ခ်ဳပ္အခြန္ေကာက္သည့္ ၀ါ့ေဘာ္ဒူ၀ါသည္ ဟိုပင္ျမိဳ႕တြင္းေနထိုင္ျခင္းမရွိ၊ ၄င္းသည္ ၀ါ့ေဘာ္ ဘြမ္အမည္ရွိ ေတာင္ေပၚတြင္ အေျခြအရံအသင္းပင္းျပည့္စံုစြာျဖင့္ေနထိုင္၏။ ( ၀ါ့ေဘာ္ဘြမ္=၀ါ့ေဘာ္ေတာင္) ။ သို႕ ေသာ္လည္း ဟိုပင္ေဒသတခြင္လံုးေန ကခ်င္ ႏွင့္ ကခ်င္မဟုတ္သူမ်ားအားလံုးသည္ ၀ါ့ေဘာ္ဒူ၀ါအား အခြန္ေပး ဆက္ ၾကရသည္။ ဟိုပင္ ဆိုေသာအမည္မွာလည္း ကခ်င္အမည္ Hkupang မွဆင္းသက္လာျခင္းျဖစ္ကာ ၄င္းေဒသ ေနသူ မ်ားအားလံုးသည္ ၀ါ့ေဘာ္ဒူ၀ါမ်ားထံ အခြင့္ေတာင္းကာေနထိုင္သူမ်ား၊ ဒူ၀ါမွ ေနရာခ်ထားေပး ေသာသူမ်ား ပင္ျဖစ္ ၾကေလသည္။
လြတ္လပ္ေရးမရယူမီအခ်ိန္အထိ မိမိျပည္ေထာင္ႏွင့္ မိမိတို႕ သီးသန္႕ေနထိုင္ခဲ့ၾကစဥ္ ကခ်င္၊ ခ်င္း၊ ရွမ္း ေဒသမ်ားအား ျဗိတိသွ်တို႕က Frontier Area ဟုေခၚေ၀ၚခဲ့ၾကသည္။ အမွန္လည္း နယ္ျခားျပည္ေထာင္မ်ားသာ လ်င္ျဖစ္ သည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ၄င္းေဒသမ်ားအား ျဗိတိသွ်အစိုးရက တိုက္ရိုက္အုပ္ခ်ဳပ္သည္။ ျဗိတိသွ်တို႕သည္ ရွမ္းပေဒသရာဇ္၊ ကခ်င္ပေဒသရာဇ္၊ ခ်င္းပေဒသရာဇ္ တို႕အား နဂိုမူလ ၄င္းတို႕၏ အခြင့္အာဏာမ်ားကို ျပန္လည္ေပးအပ္ခဲ့သည္။ ျဗိတိသွ်အစိုးရအား သစၥာခံရန္သာလိုအပ္သည္။ ကခ်င္၊ ခ်င္း၊ ရွမ္း ေဒသမ်ားသို႕ ဗမာလူမ်ိဳးအမႈထမ္းအခ်ိဳ႕ ေရာက္လာ ၾကသည္။
သို႕ေသာ္လည္း ၄င္းတို႕သည္ ဗမာမင္း၏ အမႈထမ္းမ်ားမဟုတ္ၾကဘဲ ျဗိတိသွ် အစိုးရ မင္းမႈထမ္းမ်ားသာ လ်င္ျဖစ္သည္။ ဖဆပလ အစိုးရဟုေခၚေ၀ၚသည့္တိုင္ ၄င္းတို႕သည္ ကခ်င္၊ ခ်င္း၊ ရွမ္း ေဒသမ်ားအားအုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္မရွိ၊ Burma Proper ျဖစ္ေသာ ဗမာေဒသႏွင့္ ဗမာလူမ်ိဳးမ်ားတြင္သာ အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရွိၾကေလ သည္။
ကခ်င္နဲ႕ေျမျပန္႕ ဘာဆိုင္လို႕လည္း ဟူေသာစကားအား လြန္ခဲ့ေသာ ဆယ္ႏွစ္ေက်ာ္ခန္႕မွ စတင္ၾကား လာရသည္။ တခ်ိဳ႕ေသာသူမ်ားက တီးတိုးေျပာဆိုသလို၊ အခ်ိဳ႕မွာ ေပၚေပၚတင္တင္ပင္ေျပာဆိုလာၾကသည္။ ယင္းစကား အား ေျပာဆိုခ်င္ေနသည္မွာ ၾကာျမင့္ေနျပီဟုလည္းထင္ျမင္ရသည္။ သမိုင္းေၾကာင္းမသိေသာသူမ်ား (သို႕) သိလ်က္ပင္ ကခ်င္ေဒသာအား၊ ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားအား ႏွိမ့္ခ်လိုေသာဆႏၵ၊ ကခ်င္ေဒသမွ ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားႏွင့္ သမိုင္းေၾကာင္းအား ေျဖာက္ဖ်က္လိုေသာ ဆႏၵမ်ားေၾကာင့္သာလ်င္ ယင္းကဲ့သို႕ေျပာဆိုျခင္းျဖစ္မည္မွာသံသ ယျဖစ္စရာအေၾကာင္းမရွိေခ်။
အခ်ိဳ႕ေနရာေဒသမ်ားသည္လည္း ကခ်င္အမည္မဟုတ္ပါဟုေျပာဆိုမႈမ်ားအမ်ားအျပားပင္ရွိေနျပီျဖစ္သည္။ မွန္ပါ သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံလြတ္လပ္ေရးမရမီအခ်ိန္မ်ားတြင္ ကခ်င္ေဒသတြင္ ဗမာအမည္ျဖင့္ မွည့္ေခၚေသာ ေဒသအ မည္မရွိ သေလာက္ျဖစ္သည္။ ကခ်င္ေဒသအားလံုးသည္ ကခ်င္ပေဒသရာဇ္ဒူ၀ါမ်ား ပိုင္ဆိုင္ထားျပီး ပိုင္နက္အမည္နာမ လည္းရွိျပီး သားျဖစ္သည္။ လေထာ္ဂါး ( လေထာ္ဒူ၀ါ မ်ိဳးႏြယ္စုမ်ားပိုင္ေဒသ)၊ လဖိုင္ဂါး ( လဖိုင္ ဒူ၀ါမ်ိဳးႏြယ္စုမ်ား ပိုင္ေဒသ)၊ မရန္ဂါး ( မရန္ ဒူ၀ါမ်ိဳးႏြယ္စုမ်ားပိုင္ေဒသ) ၊ အင္ခြမ္ဂါး ( အင္ခြမ္ ဒူ၀ါမ်ိဳး ႏြယ္စုမ်ားပိုင္ေဒသ) မရစ္ဂါး (မရစ္ ဒူ၀ါမ်ိဳးႏြယ္စုမ်ားပိုင္ေဒသ )၊ စသည္ျဖင့္ နယ္ေျမအားလံုးသတ္မွတ္ရွိျပီးသားျဖစ္၏ ထို႕ျပင္ တရုတ္ျပည္ ဖက္တြင္လည္း ရွဒန္ကရုန္ ( Shadan krung) အင္ခြမ္ကရုန္ ( NHkum krung) အိႏိၵယ ႏိုင္ငံ အာသံေဒသရွိ ကခ်င္ဒူ၀ါ မ်ားသည္ ေရွးယခင္ပေဒ သရာဇ္အာဏာမ်ားအား ယခုတိုင္က်င့္သံုးေနဆဲပင္ျဖစ္သည္။ အိႏိၵယ အစိုးရမွလည္းခြင့္ျပဳထား ဆဲပင္ျဖစ္ သည္။
ျမန္မာ ဘာသာအားျဖင့္ ေတာင္တန္းေဒသဟုအမည္ကင္ပြန္းတပ္ျခင္းျပဳေသာ္လည္း ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားကိုယ္တိုင္ ဂ်ိန္းေဖါစကားျဖင့္ ဂ်ိန္းေဖါမုန္းဒန္ (Jinghpaw Mungdan) ၊ ျမန္မာလိုဖြင့္ဆိုရလ်င္ ဂ်ိန္းေဖါႏိုင္ငံ၊ ဂ်ိန္းေဖါ ျပည္ေထာင္ ပင္ျဖစ္သည္။ ေတာင္တန္းေဒသျဖစ္ေသာ္လည္း ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ား၏ႏိုင္ငံျပည္ေထာင္ပင္ျဖစ္သည္။ လြန္လပ္ေရးရျပီး ေနာက္ ဗမာအမ်ားၾကီးစိုးေသာ အစိုးရအဖြဲ႕က ေဒသအမည္မ်ားအား ဗမာမႈအမည္ျပဳခဲ့ၾကေလသည္။ ဥပမာ ယခုမိုး ေကာင္းျမိဳ႕နယ္ ပင္းေဘာေက်းရြာ အမည္ရင္းသည္ ကခ်င္အမည္ Bang Baw ျဖစ္သည္။ ယခင္ကာလ က ကခ်င္ပ ေဒသရာဇ္ Bang Baw Duwa ပိုင္ျဖစ္သည္။
၄င္း၏ေအာက္နားဖက္ ယခုလက္ရွိအမည္ ဘီလူးျမိဳ႕သည္လည္း ကခ်င္ ပေဒသရာဇ္ Balu Duwa ( ဘ လူးဒူ၀ါပိုင္) ပိုင္ ဘလူးဂါး၊ ဘလူးေဒသပင္ျဖစ္သည္။ ၄င္းကိုလည္း ျမန္မာမႈျပဳကာ ဘီလူး ဟု ေျပာင္းျပန္သည္။ ေရႊြကူေဒသ ရွိကခ်င္အမည္ Sharat ta အား ဗမာအမည္ျဖင့္ သရက္သာျပဳသည္။ ျမန္မာအ မည္ ျမန္မာမႈျပဳျပီးေနာက္ ကခ်င္ႏွင့္မသက္ဆိုင္ဟု ဆိုလာၾကျပန္သည္။ ဗမာအေခၚမဲဇာသည္လည္း ကခ်င္ပေဒသရာဇ္ မိုင္ေရာင္း ဒူ၀ါ Mairawn Duwa ၏ Myen Za အမည္ရွိေဒသျဖစ္၏။ ျမန္မာလိုေရးရာတြင္ အတိအက်မေရးႏိုင္ရာ Me Za မဲဇာ အမည္ျဖစ္သြား၏။ တစ္ႏိုင္ငံလံုး မသိသူမရွိျဖစ္ေသာျမစ္ဆံု တန္ဖရဲေက်းရြာၾကီးအားဖ်က္ဆီးျပီး ရြာကိုပါ ေျပာင္းေရႊ႕ပစ္သည္။ေအာင္ျမင္သာဟူေသာအမည္မွည့္ေခၚသည္။
ကခ်င္ေဒသ သည္ေတာင္တန္းေဒသျဖစ္သည္မွာမွန္၏။ သို႕ေသာ္လည္း ေျမျပန္႕မ်ားလည္းရွိေခ်၏။ အထက္ ေဖာ္ျပခဲ့ သည့္ ဇီးလဖိုင္ ဒူ၀ါ ပိုင္နက္ျဖစ္ေသာ ဇီးလဖိုင္ဂါး၊ ဆမားဒူ၀ါ၊ ဒိုင္ဖာဒူ၀ါ၊ လေဂ်ာန္ဒူ၀ါ၊ အႏိုင္းဒူ၀ါ အစရွိသျဖင့္ ဒူ၀ါမ်ားပိုင္ဆိုင္ေသာဟူးေကာင္းလြင္ျပင္၊လေထာ္မ်ိဳးႏြယ္ဒူ၀ါမ်ားပိုင္ဆိုင္သည့္ျမစ္ၾကီးနားလြင္ျပင္မ်ားျဖစ္သည္။ လြင္ျပင္ ေျမျပန္႕ေဒသအားလံုးသည္လည္း ကခ်င္ပေဒသရာဇ္ ဒူ၀ါမ်ား ပိုင္ဆိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ အခြန္ေကာက္ခဲ့ၾကသည္။ ကခ်င္ေဒသ၏ ဆယ္ရာခိုင္ႏႈန္းခန္႕သာလ်င္ ေျမျပန္႕ဟူ၍သတ္မွတ္ႏိုင္သည္။ နည္းပါးေသာ္လည္း ကခ်င္ဒူ၀ါမ်ားသာပိုင္ဆိုင္ခဲ့ၾကသည္။ ျဗိတိသွ်မေရာက္မီအခ်ိန္အထိ မည္သည့္ ဗမာ မင္းလက္ေအာက္ခံကမွ ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္ႏိုင္ျခင္းမရွိခဲ့၊ ေရာက္လာ သူအခ်ိဳ႕မွာလည္းကခ်င္ဒူ၀ါမ်ားထံအကူအညီေတာင္းခံျခင္းသာရွိခဲ့ေလသည္။ ( ဥပမာမဟာဗႏၵဳလအာသံသို႕ စစ္ခ်ီရာ တြင္ မိုးေကာင္း ရွိ ကခ်င္ပေဒသရာဇ္ ဇီးလဖိုင္ဒူ၀ါမ်ားအား အကူအညီေတာင္းျခင္း၊ နယ္ေျမျဖတ္သန္းခြင့္ ေတာင္းျခင္း)
ကခ်င္ေဒသအားမွည့္ေခၚရာတြင္ ကခ်င္အမည္ ဘြမ္ ( Bum)၊ ေကာင္ ( Kawng) ၊ ယန္ ( Yang) ၊ ဂါး ( Ga) စသည္ျဖင့္မွည့္ေခၚခဲ့ၾကေလသည္။ ဆဒံုးဘြမ္၊ ေဂၚရီဘြမ္၊ အူမားဘြမ္၊ အေလာဘြမ္၊ စိန္လံုဘြမ္၊ အူဒီဘြမ္၊ လြယ္ယန္ဘြမ္၊ ၀ါ့ေဘာ္ဘြမ္၊ ဒိုင္ဖါဘြမ္၊ မဂ်ီဘြမ္၊ ဖုန္ကန္ဘြမ္၊ နားေဖါ့ဘြမ္၊ ပါေဂ်ာင္ဘြမ္၊ လမာဘြမ္၊ လဖိုင္ဂါး၊ မရန္ဂါး၊ အင္ခြမ္ဂါး၊ လေထာ္ဂါး၊ ပဒစ္ဂါး၊ မရန္ဂါး၊ လိုင္ဆိုင္းဂါး၊ ကံဆီးဂါး၊ ဂါးရာယန္၊ ေဒါ့ဖြမ္းယန္၊ နမ့္ဆန္ယန္၊ ကန္ေဒၚယန္၊ လြယ္လီယန္၊ မဒီးယန္၊ ႏြမ္ေမာ္ယန္၊ ဂတ္ရွန္ယန္ ၊ လံုရွာယန္၊ ရွိန္ေဗြယန္၊ ဆြမ္ပီယန္ စသည္ျဖင့္မွည့္ေခၚၾကေလသည္။
[ေကေဘာမ္ေအာန္း]
(Wunpawng Shingni Journal အတြဲ (၃) အမွတ္(၄) ပါ ေဆာင္းပါးျဖစ္သည္)
