1824 ning na First Burmese War

Gum San NSang

Myen Ningbaw ni kade daram manai makai re ngu hpe 1824 ning na First Burmese War nga kaw ka da ai.

Myen Innwa Hkawhkam a luksuk ni Ingalik Du ni hpe laika shagun ai hta Assam majan byin ai gaw shan hte a Mayam amyu re ai Assam ni hkalem ai majaw re nga nna shana ma ai. Dai majaw, majan sum ai raitim atsawm angwi apyaw sha htingnut shangun na matu Inglik du ni hpe tang sawn lai wa sai.

Matut nna ndai laika buk hta anhte Jinghpaw (Singpho) ni gara hku Ingalik ni hte gasat ai lam. Myen ni hte Jinghpaw Du ni gara madang hku nna ganawn mazum ai lam. Anhte gara hku mayam rim la ai lam ni ka masing da ai labau laika buk re.

Ya 2017 ning du hkra nshai nga ai
1. Bawsang ni hpe mayam hku mu ai ahkyang 
2. Mungdan kaba ni hte ganawn yang anhte amyu kaji ni she shuk shangut ai ni re ngu ningmu jaw ai akyang 
3. Manghkang byin yang Bum nga masha ni hpe regau saw ai / luksuk shajat ai ladat
4. Colony ginra ni hpe myit garan nna uphkang ai akyang, nhprang sut rai ni hpe hkum mara jai lang jahten sharun ai.

Lahta lam ni hpe hti hkaja lu na re.

Link
https://en.wikipedia.org/wiki/First_Anglo-Burmese_War

Du Kaba Malizup Zau Mai (1936-2017), A Reflection on His Life and Legacy

 http://www.kachinlandnews.com/?p=28012

Du Kaba Malizup Zau Mai passed away at a private hospital in Rangoon after a long illness on October 27. Du Kaba Zau Mai was of the Nhkum clan but apparently took Malizup (Mali River Confluence) as his family name to honor his Hka Hku heritage.

He was one of the founding members (popularly referred to as the 7 Stars) of the Kachin Independent Army (KIA). It was during his student days at Rangoon University that he and the other 6 Kachin university students got together to secretly plan a group that would fight for Kachin rights. They had been frustrated by the lack of development and self-determination rights for the Kachin in a system centrally controlled from Rangoon. Their deliberations led to the forming of the Kachin Independence Army (KIA) in February 1961, convinced that true autonomy could only be achieved by the taking up of arms.

Du Kaba Zau Mai, as secretary of the 7 Stars Group, was assigned the responsibility of overseeing administrative affairs. As such, he served in the Burma Civil Service for a couple of years after graduation to gain administrative experience. It was only in 1963, that he abandoned his position as Sub Divisional Officer at Sinlum, to join the KIA.

He was also notable as a signatory to the historic 1994 agreement between the KIO and the State Law and Order Restoration Council (SLORC) military government that ushered in 17 years of ceasefire. Maran Brang Seng, as Chairman at that time, was to sign on behalf of the KIO, but on the verge of signing the treaty, he suffered a massive stroke that left him paralyzed. And so Du Kaba Zau Mai as Vice Chairman, took over and signed the treaty in his stead. When Chairman Brang Seng passed away in Aug 1994, Du Kaba Zau Mai was duly elected Chairman and Chief of Staff of the KIO/KIA. However in 2001, an internal coup stripped him of all his posts and placed him under house arrest. He was only allowed to go free in 2004, under the pretext of retiring for “health reasons”.

Reaction to his legacy as a leader has been mixed. Most of the negative reaction stems from his time at the helm of the KIO/KIA after the 1994 ceasefire treaty. His leadership style came under criticism as being politically and militarily inept. It is a fact that under his watch, rampant exploitation of Kachin natural resources by foreign and government “crony” companies took place, and a marked increase in military deployments in Kachin areas occurred. Some have even gone so far as to label him a “traitor” to Kachin ideals.

Then there are those who view his leadership role in a more positive light. They are among those who knew him and had worked closely with him. Dr. Manam Tu Ja, a former Vice President of the KIO, and current leader of the Kachin State Democracy Party (KSDP), asserts in an interview with the Burmese Program of the BBC soon after Du Kaba Zau Mai’s demise, that he was a skilled leader, selfless in his dedication to the Kachin cause. Also, there are those within the KIA who attest to his military prowess, saying he is the only general with more than 100 battlefield victories under his belt, adding that the most the other generals had achieved was around 50, never even near a hundred.

Daw Lahpai Seng Raw, founder of the Metta Development Foundation, credits Du Kaba Zau Mai with providing her the foresight and support needed to establish Metta, the non-governmental organization that has been at the forefront helping communities recover and rebuild from the effects of civil war and natural calamities, since its inception in 1997.

Not surprisingly, the most touching tribute to Du Kaba Zau Mai’s legacy, came from his only son Padang Zau Du. In his eulogy, he related his father’s response to the internal coup that put him under house arrest for about 3 years. He said that at the time of the coup, many of his loyal followers were ready to take up arms to defend him and resist the attempt to remove him from his position, but his father stopped them saying he was willing to be taken into custody, even give up his life if needed, to prevent his beloved KIO/KIA from being split into two. To his son, that is “true courage”, a measure of his strength of character, and a legacy to be treasured by him and his family.

Pang mu shayi

Thailand Mung dan kata hta dap jung laiwa sai, Wunpawng mungdan shanglawt hpyen dap Htam Ngawp Bum Na Labau Kadun

https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=300697657102457&id=100014866742068&pnref=story

By facebook
Hkristan Hpyen Ma 

Htap ngawp kadawng na labau kadun

Htam ngawp kadawng na labau

Num Shawng Chye Wa Ai Lam

Jinghpo Wunpong Labau Sara Kaba 
#Sara_Htoi_Man (Duwa Manam Tawng) Sawk madun shalen da ai re.

Wunpong htung hking labau hpe chye da matsing sumhting da ging nga ai law.

🇴NE 🇰achin ဆိုသည္မွာ

Shatapru Post Media 

 
( ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါး ) 

ကခ်င္မ်ဳိးႏြယ္စု၀င္မ်ား ျဖစ္ၾကေသာ ဂ်ိန္းေဖာ့၊ လခ်ိဒ္၊ ေလာ၀္ေ၀ၚ၊ လီဆူ၊ ရ၀မ္ႏွင့္ ဇိုင္၀ါး လူမ်ဳိးစုတို႔သည္ ေရွးပေ၀သဏီ အခ်ိန္ကာလမွစ၍ တူညီေသာ ေနာက္ခံသမိုင္းေၾကာင္းျဖင့္ ေနထိုင္ခဲ့ၾကသည့္ ညီရင္းအစ္ကို ေမာင္ရင္းႏွမမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ ယခုအခါ ကခ်င္မ်ဳိးႏြယ္စု၀င္မ်ား၏ ဘာသာစကား (Dialect) အမ်ိဳးအစားစံုလင္ကြဲျပားမႈကို အေၾကာင္းျပကာ တိုင္းတစ္ပါးသား လူမ်ဳိးျခားမ်ားမွ ကခ်င္လူမ်ဳိးကို မ်ိဳးႏြယ္စုအမည္မ်ားျဖင့္ အစိတ္စိတ္ အမႊာမႊာ ခြဲျခားရန္ ႀကိဳးစားေနၾကသည္။

အခ်ိန္ကာလၾကာျမင့္စြာ တစ္ေနရာမွ အျခားတစ္ေနရာသို႔ ေရႊ႕ေျပာင္းအေျခခ် ေနထိုင္ခဲ့ၾကသည့္ အတြက္ ေနရာေဒသအေပၚမူတည္၍ ေလယူေလသိမ္း၊ စကားလံုးႏွင့္ ေ၀ါဟာရ ၾကြယ္၀မႈတို႔တြင္ အထိုက္အေလ်ာက္ ကြဲျပားမႈမ်ားရွိေသာ္လည္း ကခ်င္မ်ဳိးႏြယ္စု၀င္မ်ားသည္ ယဥ္ေက်းမႈ ဓေလ့ထံုးတမ္း၊ ဆင္ယင္ထံုးဖြဲ႕မႈ ႏွင့္ ေရႊ႕ေျပာင္း အေျခခ်ေနထိုင္ျခင္းတို႔၌ တူညီၾကသည့္အေလ်ာက္ မ်ဳိးႏြယ္စုတစ္ခုႏွင့္ တစ္ခု ခြဲျခားမရႏိုင္ဘဲ တစ္ခုတည္းေသာ လူမ်ဳိးအျဖစ္ စည္းလံုးညီညြတ္စြာ ေနထိုင္လ်က္ရွိပါသည္။

ကခ်င္မ်ဳိးႏြယ္စု၀င္မ်ားသည္ မိမိတို႔၏ ေရႊ႕ေျပာင္းေနထိုင္မႈသမိုင္းတြင္ အထင္ကရ ေဒသ မ်ားျဖစ္သည့္ မလိခူးမဂၽြယ္ (Mali Hku Majoi)၊ က်ဳိင္ခူးမဂၽြယ္ (Chyai Hku Majoi)၊ ခရန္ခူးမဂၽြယ္ (Hkrang Hku Majoi) စသည့္ ေဒသမ်ား၌ အေျခခ်ေနထိုင္ခဲ့ၾကၿပီး ေျမာက္အရပ္မွ ေတာင္ဘက္အရပ္သို႔ ဆက္လက္ ေရႊ႕ေျပာင္းေနထုိုင္ၾကသည္။ ဤသို႔ အေရွ႕၊ အေနာက္ႏွင့္ ေျမာက္ဘက္မွ ေတာင္ဘက္သို႔ ေရႊ႕ေျပာင္းေနထုိင္ခဲ့ၾကသည့္အတြက္ ဘာသာစကားအရ အရပ္ေလးမ်က္ႏွာကို ေခၚေ၀ၚရာ၌ပင္ အေရွ႕(Sinpraw)၊ အေနာက္(Sinna)၊ ေျမာက္(Dingdung)၊ ေတာင္(Dingda) ဟူ၍ အစဥ္လိုက္ သတ္မွတ္ ေခၚဆိုၾကပါသည္။

ကခ်င္မ်ဳိးႏြယ္စု၀င္မ်ား၏ ဘိုးေဘးမ်ားျဖစ္ၾကသည့္ ေရွးဦးကခ်င္လူမ်ဳိး(Proto Kachins)မ်ားသည္ မြန္ဂိုေဒသ(Mongolia)တြင္ စစ္တုိက္ကာ ေနထိုင္ခဲ့ၾကသူမ်ား ျဖစ္သည္။ ၎ေခတ္ကို Xiongnu (匈奴) ေခတ္ဟု ေခၚသည္။ တရုတ္ျပည္ရွိ မဟာတံတိုင္းႀကီးကို မေဆာက္လုပ္မီ ေခတ္ကာလ ျဖစ္သည္။ ထိုေခတ္ကာလတြင္ ေျပာဆိုခဲ့သည့္ စကားအခ်ဳိ႕ကို ရ၀မ္(ႏုန္)လူမ်ဳိးမ်ား ယေန႔တိုင္ေအာင္ သံုးစြဲေျပာဆို ေနၾကဆဲျဖစ္သည္။

ေရွးဦးကခ်င္လူမ်ဳိးမ်ားသည္ တိဘက္ကုန္းျမင့္ေဒသ (Tibetan Plateau)၊ ခ်င္းဟုိင္ (Qinghai -青海) ေရအိုင္ႏွင့္ ခ်န္း(ေခၚ)ယန္စီ (Yangtze - 长江) ျမစ္ဖ်ား ေဒသမ်ားတြင္ ေနထိုင္ခဲ့ၾကၿပီး ဆားခ်က္ကာ အသက္ေမြး ၀မ္းေက်ာင္းျပဳခဲ့ၾကသည္။ လီဆူ၊ တိဘက္ႏွင့္ ဂ်ိန္းေဖာ့လူမ်ဳိးမ်ားသည္ ဆားခ်က္လုပ္သည့္ လူမ်ဳိးမ်ားျဖစ္ကာ ခ်န္းျမစ္ဖ်ားေဒသမွ စတင္၍ ေရႊ႕ေျပာင္းေနထုိင္သြားၾကသည့္ လူမ်ဳိးမ်ားျဖစ္ေၾကာင္း တရုတ္ႏိုင္ငံ၊ ယူနန္ (Yunnan) ျပည္နယ္၊ တလီ (Dali) ၿမိဳ႕ရွိ ေရွးေဟာင္း သုေသသနျပတုိက္တြင္ ျပသထားသည္။ ကခ်င္မ်ဳိးႏြယ္စုတုိ႔၏ သမိုင္းေနာက္ခံတူညီမႈကို ေဖာ္ညႊန္းသည့္ ထင္ရွားေသာ သက္ေသ အေထာက္အထား တစ္ခုပင္ျဖစ္သည္။
ေရႊ႕ေျပာင္းေနထုိုင္သည့္ အခ်ိန္ကာလတစ္ေလွ်ာက္တြင္ မိမိတို႔၏ လူမ်ဳိးစုမ်ား ေရာက္ရွိေနထိုင္ရာ ေဒသရွိ အသံုးအေဆာင္၊ အလွအပအဆင္တန္ဆာမ်ားကို သံုးစြဲခဲ့ၾကရသည့္အတြက္ ဘာသာစကား၊ ႐ိုးရာ၀တ္စံုႏွင့္ ဆင္ရင္ထံုးဖြဲ႕မႈတြင္ ကြာျခားမႈ အနည္းအက်ဥ္းရွိခဲ့သည္။ ဂ်ိန္းေဖာ့႐ိုးရာ၀တ္စံုပင္လွ်င္ ဗန္းေမာ္၀တ္စံု၊ ခခူး၀တ္စံုစသျဖင့္ ေနရာေဒသကိုလိုက္၍ ကြဲျပားသည္။ သို႔ေသာ္ အထက္တြင္ ဆိုခဲ့သည့္အတိုင္း တူညီေသာ ရိုးရာဓေလ့ ထံုးတမ္းမ်ားႏွင့္ ေရႊ႕ေျပာင္းအေျခခ်မႈသမိုင္းတို႔က ကခ်င္မ်ိဳးႏြယ္စုမ်ားကို ပိုင္းျခားခြဲထုတ္၍ မရေအာင္ အခိုင္အမာ သက္ေသခံလ်က္ ရွိပါသည္။

ထိမ္းျမားလက္ထပ္မႈကိစၥတြင္ ကခ်င္မ်ဳိးႏြယ္စု၀င္မ်ားအားလံုး၌ စနစ္တစ္ခုတည္းသာ ရွိသည္။ မည္သည့္မ်ိဳးႏြယ္စု၊ မည္သည့္မိသားစုတြင္ ပါ၀င္သည္ျဖစ္ေစ၊ ညီအစ္ကိုမ်ိဳးႏြယ္ (Hpu Nau) - ေယာကၡမမ်ိဳးႏြယ္(Mayu) - သားမက္မ်ိဳးႏြယ္ (Dama) ဖိုခေနာက္ဆိုင္ ေတာ္စပ္ပံုစနစ္အရ ဤေခါင္းစဥ္ သံုးခုေအာက္တြင္သာ ရွိသည့္အတြက္ ကခ်င္အားလံုးမွာ ေဆြမ်ိဳးအရင္းအခ်ာမ်ားသာ ျဖစ္ၾကသည္။ ဤစနစ္သည္ မည္မွ်ေ၀းကြာေနသူမ်ားပင္ ျဖစ္ပါေစ၊ တစ္ေသြးတစ္သား တစ္စိတ္တစ္၀မ္းတည္း ျဖစ္ေအာင္ ရစ္ေႏွာင္ထားသည့္ တြဲလက္မ်ားပင္ ျဖစ္ပါသည္။

ကခ်င္မ်ဳိးႏြယ္စု၀င္မ်ား၏ တူညီသည့္ အျခားအေၾကာင္းအရာတစ္ခုကို ညႊန္းဆိုရလွ်င္ ကခ်င္မ်ဳိးႏြယ္စုမ်ားသည္ ဖခင္၏မ်ဳိးႏြယ္ကို လိုက္၍ အမည္မွည့္ဆိုေသာစနစ္ကို အသံုးျပဳသည္။ မိခင္၏ မ်ဳိးႏြယ္ျဖင့္ အမည္မွည့္ဆိုျခင္း မရွိဘဲ၊ ဖခင္၏ မ်ဳိးႏြယ္ကိုလိုက္၏ အမည္မွည့္ေခၚသည့္ စနစ္ (Patrilineal) ျဖစ္သည္။ ဖခင္သည္ လဖိုင္ (Lahpai) မ်ဳိးႏြယ္ျဖစ္ပါက သား၊ သမီးမ်ားသည္လည္း လဖုိင္မ်ဳိးႏြယ္ ျဖစ္ၾကၿပီး မိခင္ဘက္မွ မ်ိဳးႏြယ္ကို ေယာကၡမမ်ိဳးႏြယ္အျဖစ္ အလြန္ရိုေသတန္ဖိုးထားၾကသည္။ တစ္ဘက္မွလဲ သားမက္မ်ိဳးႏြယ္ကို မ်ားစြာအားကိုးအားထားျပဳကာ ပံုမွန္၀င္ထြက္သြားလာၾကသည္။ ဥပမာဆိုရလွ်င္ ဖခင္ျဖစ္သူ ေလာ၀္ေ၀ၚျဖစ္ပါက သားသမီးမ်ားသည္လည္း ဖခင္၏ မ်ဳိးႏြယ္အမည္ ဆက္ခံကာ ေလာ၀္ေ၀ၚလူမ်ဳိးပင္ ျဖစ္သည္။ မိမိတို႔ ကခ်င္လူမ်ဳိးတို႔၏ ယဥ္ေက်းမႈ ဓေလ့ထံုးစံကို စိုးစဥ္းမွ် သိရွိနားလည္ျခင္းမရွိပဲ ဂ်ိန္းေဖာ့လူမ်ဳိးႀကီး၀ါဒဟုဆိုကာ မရွက္မရွိ ၀ါဒျဖန္႔ေနၾကသည့္ တိုင္းတစ္ပါးသား လူမ်ဳိးျခားတို႔၏ ကလိန္ေစ့ျငမ္းဆင္ လုပ္ဇာတ္မ်ားကို နားမေယာင္ဖို႔ လိုသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွ တိုင္းရင္းသား လူမ်ဳိးမ်ားအနက္ ကခ်င္လူမ်ဳိး၌သာ ဤကဲ့သို႔ေသာ မ်ဳိးႏြယ္အမည္ မွည့္ေခၚသည့္စနစ္(Family Name System) ရွိျခင္းမွာလည္း ကခ်င္လူမ်ဳိးတို႔၏ ထင္ရွားသည့္ ၀ိေသသလကၡဏာပင္ ျဖစ္သည္။ ကမၻာေပၚရွိ တရုတ္၊ ကိုးရီးယားစသည့္ လူမ်ဳိးအခ်ဳိ႕တြင္လည္း မ်ဳိးႏြယ္အမည္ မွည့္ေခၚၾကသည္။

ကခ်င္လူမ်ဳိးမ်ား၏ အထင္ရွားဆံုးႏွင့္ အေရးႀကီးဆံုး ယဥ္ေက်းမႈ အမွတ္လကၡဏာမွာ မေနာတိုင္ (Manau Shadung) ႏွင့္ မေနာအက (Manau) ပင္ ျဖစ္သည္။ ကခ်င္မ်ိဳးႏြယ္စု ၆ ခုလံုး မေနာအက ကၾကသည္။ ကမၻာေပၚတြင္ ကခ်င္လူမ်ိဳး (မ်ဳိးႏြယ္စု ၆ စု) မွလႊဲ၍ မည္သည့္လူမ်ဳိးမွ် မေနာအကကို မကေခ်။

မေနာအကႏွင့္ သက္ဆုိင္သည့္ ကခ်င္လူမ်ဳိးမ်ား၏ ဒ႑ာရီပံုျပင္တြင္ ငွက္မ်ဳိးေပါင္းစံုတို႔မွ မေနာအကကို စုေပါင္းကာ ကျခင္းလည္း ပါ၀င္သည္။ ဂ်ပန္၊ ကိုးရီးယားလူမ်ဳိးတို႔၏ ဒ႑ာရီပံုျပင္မ်ားတြင္လည္း ငွက္မ်ား ကခုန္သည့္ အေၾကာင္းအရာမ်ား ပါ၀င္သကဲ့သို႔ အာရွတုိက္မွ တိုင္းျပည္အခ်ဳိ႕တြင္ ငွက္မ်ား ကခုန္ေပ်ာ္ျမဴးသည့္ အေၾကာင္းအရာႏွင့္ ဆက္စပ္ေနသည့္ ပံုျပင္မူကြဲ အမ်ဳိးမ်ဳိးရွိေသာ္လည္း မေနာအကယဥ္ေက်းမႈကို လက္ေတြ႕က်င့္သံုးကာ ကသည့္ လူမ်ဳိးမွာ ကခ်င္လူမ်ဳိးသာ ျဖစ္သည့္အတြက္ ဤပံုျပင္အမ်ဳိးမ်ဳိး၏ မူရင္းဇစ္ျမစ္မွာ ကခ်င္လူမ်ဳိးတို႔၏ မေနာအက ပံုျပင္ပင္ျဖစ္ေၾကာင္း သက္ေသသာဓက ထင္ရွားလ်က္ ရွိေပသည္။ ငွက္မ်ား ကခုန္ေနသည့္ ပံုသ႑ာန္ ေၾကးရုပ္တုကို တရုတ္ႏိုင္ငံ၊ စီခၽြမ္ (Sichuan -四川) ျပည္နယ္ရွိ Sanxingdui (三星堆) ေရွးေဟာင္းယဥ္ေက်းမႈနယ္ေျမတြင္ တူးေဖာ္ရရွိခဲ့သည္။ မေနာအက ပံုျပင္၏ အခိုင္မာဆံုးေသာ သက္ေသတစ္ခုပင္ ျဖစ္သည္။

မေနာတိုင္တြင္ အသံုးျပဳသည့္ အမွတ္အသားမ်ား၊ လကၡဏာသေကၤတမ်ား၊ ပံုသ႑ာန္ (Pattern) မ်ားမွာ တ႐ုတ္ျပည္ရွိ မဟာတံတိုင္းႀကီး မေဆာက္လုပ္မီ အခ်ိန္ကာလမွ စတင္အသံုးျပဳခဲ့သည့္ လကၡဏာ ပံုသ႑ာန္မ်ား ျဖစ္သည္။ ယေန႔ကာလတြင္ ကခ်င္လူမ်ဳိးမ်ား သံုးစြဲ၀တ္ဆင္ေနသည့္ ၀တ္စားဆင္ယင္ထံုးဖြဲ႕မႈသည္လည္း ဘီစီ ၁၉၀၀ ႏွစ္ကာလမ်ားမွ ဆင္ယင္ထံုးဖြဲ႕မႈ ပံုစံမ်ားျဖစ္သည္။ ကခ်င္လူမ်ဳိးမ်ား၏ ေခတ္အဆက္ဆက္ ၀တ္စားဆင္ယင္ထံုးဖြဲ႕မႈမ်ားကို တရုတ္ႏိုင္ငံ၊ စီခၽြမ္ (Sichuan - 四川) ျပည္နယ္ရွိ ေရွးေဟာင္းသုေတသန ျပတိုက္တြင္ ျပသထားသည္။

ကခ်င္လူမ်ဳိးမ်ား ကိုင္ေဆာင္အသံုးျပဳေလ့ရွိေသာ လက္နက္တစ္မ်ဳိးျဖစ္သည့္ ေလး (Bow) ကို Xiongnu (匈奴) ေခတ္မွ စတင္ကာ ျပဳလုပ္သံုးစြဲခဲ့ၾကေၾကာင္း အေထာက္အထားမ်ားကို ေတြ႕ရွိရသည္။ ေလးလက္နက္ျပဳလုပ္ရာတြင္ ပိုးစာပင္ (Morus) ၏ ပင္မေၾကာ႐ိုး သစ္သားကိုသာ သံုးစြဲျပဳလုပ္ခဲ့ၾကသည္။ ဤကဲ့သို႔ ပိုးစာပင္၏ ေၾကာ႐ိုးသစ္သားကို ထုတ္ယူကာ ေလးလက္နက္ျပဳလုပ္သည့္ နည္းလမ္းကို ယေန႔တိုင္ေအာင္ သံုးစြဲေနၾကဆဲ ျဖစ္သည္။ ေရွးကာလ ဘိုးဘြားတို႔၏ လက္ထက္မွစတင္ သံုးစြဲခဲ့သည့္ နည္းလမ္းကို ယေန႔ေခတ္ကာလတိုင္ေအာင္ ဆက္လက္သံုးစြဲေနၾကျခင္း ျဖစ္သည္။

ကခ်င္လူမ်ဳိးမ်ား၏ တူညီေသာ အျခား၀ိေသသလကၡဏာတစ္ရပ္မွာ လက္နက္ကိရိယာမ်ားကို သြန္းလုပ္ျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ ေက်ာက္စိုင္ေက်ာက္ခဲမ်ားမွ သံကို အရည္ေပ်ာ္ရယူကာ လက္နက္ကိရိယာမ်ားကို သြန္းလုပ္ၾကသည္။ မိမိတို႔ ကိုင္ေဆာင္အသံုးျပဳသည့္ လွံ၊ ဓား စသည္တို႔ကို ကိုယ္တိုင္ သြန္းလုပ္ၾကသည္။ အဖ်ားခၽြန္သည့္ ဓားလက္နက္ကို သံုးစြဲေလ့ သိပ္မရွိ။ အဖ်ားဘက္တြင္ ျပားကာ အနံက်ယ္သြားသည့္ ဓားမ်ားကို ပိုမို သြန္းလုပ္ သံုးစြဲၾကသည္။

႐ိုးရာနတ္ကိုးကြယ္မႈကို အေျခခံသည့္ ဓားေလွကားတက္သည့္ ဓေလ့ထံုးစံ(Knife-ladder Climbing)သည္လည္း ကခ်င္မ်ဳိးႏြယ္စု၀င္မ်ား၏ တူညီမႈတစ္ခုျဖစ္သည္။ နတ္၀င္စားသည္ႏွင့္ တၿပိဳင္နက္ အလြန္ထက္ေသာ ဓားမ်ားကို ေလွကားထစ္အျဖစ္ ျပဳလုပ္ထားေသာ ေလွကားေပၚသို႔ ေျပးတက္ျခင္း ျဖစ္သည္။ တရုတ္ႏိုင္ငံ၊ ကူမင္း(Kunming -昆明)ေဒသမွ လီဆူလူမ်ဳိးမ်ားသည္ ဓားေလွကားတက္သည့္ ဓေလ့ထံုးစံကို ယေန႔တုိုင္ေအာင္ က်င့္သံုးေနဆဲ ျဖစ္သည္။ ကခ်င္မ်ဳိးႏြယ္စု၀င္မ်ားအားလံုးသည္ ဓားေလွကားတက္ျခင္း ဓေလ့ကို ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကကာ ဤအခ်က္သည္လည္း ျငင္းဆိုမရႏိုင္သည့္ တူညီခ်က္တစ္ခုပင္ ျဖစ္သည္။

ကခ်င္လူမ်ဳိးတို႔၏ ႐ုိးရာတူရိယာတစ္မ်ဳိးျဖစ္သည့္ ေက်ာက္စိမ္း Htu-Ren (Single-hole stone flute)ကိုလည္း တရုတ္ႏိုင္ငံတြင္ တူးေဖာ္ေတြ႕ရွိခဲ့သည္။ ၎ Htu-ren တူရိယာမွာ လြန္ခဲ့သည့္ သက္တမ္းအားျဖင့္ ႏွစ္ေပါင္း (၇၀၀၀)ေက်ာ္ ၾကာျမင့္ေၾကာင္းလည္း စစ္ေဆးေတြ႕ရွိရသည္။ Htu-ren တီးမႈတ္သည့္ သမိုင္းသာဓကမ်ားကို အေျခခံကာ ဤ Htu-ren တူရိယာသည္ ေရွးေခတ္ကခ်င္လူမ်ဳိးမ်ား၏ အသံုးအဆာင္တူရိယာျဖစ္ေၾကာင္း ေရွးေဟာင္းသုေတသနပညာရွင္ Duwa Manam Tawng (Li Xiangqian)မွ တင္ျပ အတည္ျပဳခ်က္ရယူႏိုင္ခဲ့သည္။ ရွာေဖြေတြ႕ရွိမႈႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး တရုတ္ႏိုင္ငံပိုင္ ႐ုပ္ျမင္သံၾကား(CCTV-4)မွ Duwa Manam Tawng ကုိ ေမးျမန္း တင္ဆက္ခဲ့သည္။ ကခ်င္လူမ်ဳိးမ်ားသည္ လြန္ခဲ့သည့္ ႏွစ္ေပါင္း(၇၀၀၀)ေက်ာ္မွစ၍ ေက်ာက္စိမ္းကို ထြင္းေဖာက္ကာ ဂီတတူရိယာ ျပဳလုပ္သံုးစြဲႏိုင္ခဲ့ေၾကာင္းကို ဤရွာေဖြေတြ႕ရွိမႈက သက္ေသထူလ်က္ ရွိသည္။

ကခ်င္ရိုးရာအထိမ္းအမွတ္ လကၡဏာမ်ား ပါ၀င္သည့္ ေရွးေဟာင္းပစၥည္းမ်ားသည္ တူးေဖာ္ေတြ႔ရွိရသမွ် ေရွးေဟာင္းပစၥည္းမ်ားအနက္ သက္တမ္းအရင့္ဆံုးစာရင္းတြင္ ပါ၀င္သည္ျဖစ္ရာ ကခ်င္လူမ်ိဳးတို႔အတြက္ ဂုဏ္ယူ၀ံ့ၾကြားစရာပင္ ျဖစ္သည္။ တစ္ခ်ိန္က ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားကို အရိုင္းအစိုင္းမ်ား (Aborigines) အျဖစ္ အထင္အျမင္ေသးခဲ့သူမ်ားပင္လွ်င္ မိမိတို႔၏ အမွားကို သေဘာေပါက္ကာ ယခုအခါ ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားအပၚ အထင္မေသး၀ံ့ေတာ့ဘဲ တေလးတစား ဆက္ဆံလာၾကရသည္။ ဤသို႔ သက္တမ္းအရင့္ဆံုး ေရွးေဟာင္းပစၥည္းမ်ားကို တူးေဖာ္ေတြ႔ရွိသည့္အတြက္ တရုတ္ႏိုင္ငံကလဲ မိမိႏိုင္ငံတြင္ တူးေဖာ္ေတြ႔ရွိသည့္ ေရွးေဟာင္းပစၥည္းအျဖစ္ တျမတ္တႏိုးတန္းဖိုးထားကာ ကမၻာအႏွံ႔မွ ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ား ေတြ႔ဆံုၾကသည့္ ကမၻာလံုးဆိုင္ရာ မန္ရွီ(Mangshi) မေနာပြဲႀကီးတြင္ အသိအမွတ္ျပဳ၊ မွတ္တမ္းတင္ခဲ့သည္။ ကခ်င္လူမ်ိဳး အားလံုးအတြက္ အလြန္ဂုဏ္ယူစရာ ကိစၥရပ္ႀကီးပင္ ျဖစ္ေပသည္။

(‘ကခ်င္ေတြကို စာသင္မယ့္အစား ေခြးကို စာသင္ေပးတာကမွ ပိုတတ္အံုးမယ္’ဟု ကခ်င္လူမ်ဳိးမ်ားအား လာေရာက္သာသနာျပဳသည့္ ခရစ္ယာန္သာသနာျပဳဆရာမ်ားအား ဗမာဘုရင္ မင္းတုန္းမင္းမွ ေျပာဆိုကာ ကခ်င္လူမ်ဳိးကို ေစာ္ကားခဲ့ဖူးသည္။)

ကခ်င္လူမ်ိဳးတို႔သည္ စစ္ေရးစစ္ရာတြင္ တစ္ဘက္ကမ္းခတ္ ကၽြမ္းက်င္သူမ်ား ျဖစ္ေၾကာင္းကုိလဲ သမိုင္းမွတ္တမ္းမ်ားက သက္ေသခံလ်က္ရွိသည္။ ကခ်င္ေဒသသို႔ က်ဴးေက်ာ္၀င္ေရာက္ လာေသာ အဂၤလိပ္တပ္မ်ားကို ေရွးဦးစြာခုခံတိုက္ခိုက္ခဲ့သူမွာ လီဆူမ်ိဳးႏြယ္စု၀င္ ေတာ္လွန္ေရးေခါင္းေဆာင္ Leme Ta Hpa ဆိုသူျဖစ္သည္။ ခ်ီေဆြ၊ ေဆာ္ေလာ္ေဒသမွ ေတာ္လွန္ေရးေခါင္းေဆာင္မွာ Langlaw Myaw Hkawng Dai ဆိုသူျဖစ္ၿပီး အဂၤလိပ္တပ္မ်ားကို အႀကိမ္ႀကိမ္တြန္းလွန္တုိက္ထုတ္ႏိုင္ခဲ့အတြက္ ေနာက္ဆံုးတြင္ အဂၤလိပ္တပ္မွ စစ္ေျပၿငိမ္းေရးအတြက္ ပန္ၾကားျခင္းခံခဲ့ရသူျဖစ္သည္။ ကခ်င္လူမ်ိဳး ေတာ္လွန္ေရးေခါင္းေဆာင္မ်ား၏ ျပည္ပအကူအညီမယူဘဲ ကိုယ့္အားကိုယ္ကိုးၿပီး နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က်င္ခဲ့ ပံုမ်ားမွာ ေအာက္ျပည္ ေအာက္သားတို႔အတြက္ စံနမူနာယူစရာ ေကာင္းလွသည္။

ဤကဲ့သို႔ ကခ်င္ေခါင္းေဆာင္မ်ား၏ လက္ရုံးရည္၊ ႏွလံုးရည္ထက္ျမက္မႈေၾကာင့္ ကခ်င္ျပည္သူ လူထုမွာ နယ္ခ်ဲ႕အဂၤလိပ္တို႔၏ ေခါင္းပံုျဖတ္အႏိုင္က်င့္မႈကို ေအာက္ျပည္မွ အျခားေဒသမ်ားကဲ့သို႔ မခံရဘဲ၊ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ျပဌာန္းခြင့္အျပည့္ျဖင့္ ေအးခ်မ္းစြာ ေနထိုင္ႏိုင္ခဲ့ၾကသည္။ ကခ်င္လူထုမွာ အဂၤလိပ္တို႔ ေရာက္ရွိအုပ္ခ်ဳပ္ေနမွန္းပင္ မသိရွိခဲ့ေပ။

ဖက္ဆစ္ဂ်ပန္တပ္မ်ားကို ဗမာ့လြတ္လပ္ေရးတပ္ (BIA) က ျပည္တြင္းသို႔ က်ဴးေက်ာ္ ေခၚ၀င္လာစဥ္ကလဲ ကခ်င္ (ရ၀မ္) လူငယ္မ်ားႏွင့္ ခခူးေဒသမွ ကခ်င္ (ဂ်ိန္းေဖာ့) လူငယ္မ်ားက Kachin Levies တပ္အျဖစ္ ခုခံတြန္းလွန္ခဲ့ၾကသည္။ Northern Kachin Levies တပ္မ်ား၏ တိုက္ခိုက္မႈေၾကာင္း ပူတာအိုေဒသသို႔ မ၀င္ေရာက္ႏိုင္ဘဲ ျပန္ေျပးဆင္းလာေသာ ဂ်ပန္တပ္မ်ားကို ျမစ္အေရွ႕ျခမ္းမွ Kachin Rangers တပ္မ်ားက ထပ္မံ၍ ႏွိမ္ႏွင္းတိုက္ထုတ္ခဲ့ၾကသည္။ ကခ်င္မ်ိဳးႏြယ္စု၀င္မ်ား၏ စည္းလံုးညီညြတ္မႈ ရလာဒ္ပင္ ျဖစ္သည္။

ကခ်င္တပ္မ်ား၏ တုိက္ခိုက္ႏွိမ္နင္းမႈေၾကာင့္ တပ္ပ်က္ကာ ကစဥ့္ကလ်ားဆုတ္ခြာလာေသာ ဂ်ပန္တပ္မ်ားကို ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းဦးေဆာင္ေသာ ဗမာ့လြတ္လပ္ေရးတပ္ (BIA) က အခက္အခဲမရွိ တုိက္ခိုက္လိုက္ႏိုင္သည့္အတြက္ ဗမာျပည္ႏွင့္ ဗမာ့လြတ္လပ္ေရးတပ္၏ ေန႔ထူးေန႔ျမတ္အျဖစ္ ယေန႔တိုင္ တသသ ျဖစ္ေနၾကဆဲျဖစ္သည္။

ကခ်င္ေျမေပၚမွ ဖက္ဆစ္ဂ်ပန္မ်ားကို တိုက္ထုတ္လိုက္သည့္အထိမ္းအမွတ္အျဖစ္ ေအာင္ပြဲခံ မေနာပြဲ (Padang Manau) ကို ၁၉၄၅ ခုႏွစ္၊ မတ္လ (၂၄-၂၆) တြင္ ဗန္းေမာ္ၿမိဳ႕အနီး စင္လံုကဘာရြာတြင္ Kachin Rangers တပ္က ဦးေဆာင္၍ ခ်ိမ့္ခ်ိမ့္သဲ က်င္းပခဲ့သည္။ ေနာက္တစ္ရက္ မတ္လ (၂၇) ရက္တြင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းဦးေဆာင္ေသာ ဗမာ့လြတ္လပ္ေရးတပ္ကလဲ စစ္ႏိုင္ေနေသာ ဖက္ဆစ္ဆန္႔က်င္ေရး မဟာမိတ္တပ္ေပါင္းစု ဘက္သို႔ ေျပးကပ္ၿပီး အခ်ိန္မီဖက္ဆစ္ဆန္႔က်င္ေရး လုပ္ခဲ့ၾကသည္ျဖစ္ရာ ဂ်ပန္တပ္မ်ား လက္နက္ခ်သည္အထိ အခ်ိန္ ၂ လ၊ ၃ လခန္႔သာ ဖက္ဆစ္ေတာ္လွန္ေရးတြင္ ပါ၀င္ခဲ့သည္။

နယ္ခ်ဲ႕တပ္မ်ား က်ဴးေက်ာ္လာခ်ိန္တြင္ ကခ်င္ေဒသကို ကခ်င္မ်ိဳးႏြယ္စုမ်ား လက္တြဲၿပီး ခုခံကာကြယ္ခဲ့ၾကသည့္အတြက္ အိႏၵိယမွတဆင့္ ဥေရာပသို႔ ခ်ီတက္ရန္ ရည္မွန္းထားေသာ ဂ်ပန္တို႔၏ အႀကံအစည္ ပ်က္ျပားခဲ့ၿပီး ကခ်င္လူထု၏ ေသြးစည္းမႈႏွင့္ ကခ်င္တပ္မ်ား၏ စြမ္းရည္မွာ ကမၻာ့ၿငိမ္းခ်မ္းေရးတြင္ အေရးႀကီးေသာ အေၾကာင္းတစ္ခ်က္ျဖစ္လာခဲ့သည္။ ဖက္ဆစ္ဂ်ပန္မ်ားအား ကခ်င္လူမ်ဳိးမ်ားသာ တားဆီးတြန္းလွန္ႏိုင္ခဲ့ျခင္းမရွိခဲ့ပါက ဖက္ဆစ္ႏွင့္ နာဇီတို႔ ေပါင္းမိသြားကာ ကမၻာ့သမိုင္းသည္လည္း တစ္မ်ဳိးတစ္ဖံု ေျပာင္းလဲသြားႏိုင္သည္။ ကခ်င္မ်ိဳးႏြယ္စုမ်ား၏ ေသြးစည္း ညီညြတ္မႈျဖင့္ ကမၻာ့သမိုင္းကို ေျပာင္းလဲႏိုင္ခဲ့သည္ဟု ဆိုရေပမည္။ 

ဤသို႔ ကခ်င္မ်ိဳးႏြယ္စုတို႔သည္ ဘာသာစကားႏွင့္ ေနထိုင္ရာေဒသကြဲျပားၾကေသာ္လည္း တစ္ခုတည္းေသာ ရာဇ၀င္၊ တစ္ခုတည္းေသာ ေရႊ႕ေျပာင္းေနထုိင္မႈသမိုင္း၊ တစ္ခုတည္းေသာ ယဥ္ေက်းမႈ ထံုးတမ္းအစဥ္အလာတို႔ျဖင့္ ေသြးေရာယွက္တင္ေနထိုင္ကာ ထူးျခားေသာ၀ိေသသမ်ားျဖင့္ ျပည့္စံုသည့္ လူမ်ိဳးတစ္ရပ္အျဖစ္ ခိုင္ခိုင္မာမာ ရပ္တည္လ်က္ရွိပါသည္။ အစစအရာရာ ကြဲျပားေသာ လူမ်ိဳးမ်ားကို လက္နက္ျပၿပီး လူမ်ိဳးတစ္ခုတည္းျဖစ္သေယာင္ ဟန္ေဆာင္ပန္ေဆာင္ အရွက္မရွိ စုစည္းထားျခင္း မ်ိဳးမဟုတ္ဘဲ အမွန္တရားႏွင့္ ညီအစ္ကိုရင္းတို႔၏ ခ်စ္ျခင္းေမတၱာအေပၚ အေျခခံသည့္ လူမ်ိဳးတစ္ရပ္ ျဖစ္ပါသည္။

တိုင္းတစ္ပါးသား လူမ်ိဳးျခားတို႔၏ ယုတ္မာေကာက္က်စ္ ေသြးခြဲသပ္လွ်ိဳမႈကို လိမၼာပါးနပ္စြာ ေရွာင္တိမ္းၿပီး ကခ်င္မ်ိဳးႏြယ္စု၀င္အခ်င္းခ်င္း၏ ေသြးစည္ခ်စ္ၾကည္မႈကို တည္ေဆာက္လ်က္ မိမိကိုယ္ကုိ ကခ်င္ ဟု ဂုဏ္ယူ၀့ံၾကြားစြာ ဖြင့္ဆိုမြက္ဟရမည့္အခ်ိန္ ျဖစ္ေၾကာင္း တင္ျပလိုက္ရပါသည္။

Punggan

[One Kachin Magazine 2013 တြင္ေဖာ္ျပၿပီးျဖစ္ေသာ Chyu Rum Ai Wunpawng Myu Sha Ni (Shing N Rai) One Kachin ေဆာင္းပါးကို ဘာသာျပန္ဆို ျဖည့္စြက္ေရးသားထားျခင္း ျဖစ္ပါသည္။]
Credit to original writer) 
Ningtsa Pyen Langji

+4

Ahseng Nwawt

LikeShow more reactions

Comment

Jinghpaw HtungHking Shachyen Shaga Ai Lam. Daw (1) kaw na (5) du hkra

Shatapru Post Media 

Jianghpaw Wunpawng Myu Sha Ni (Ya Na Ramma Nnan Ni ) 

Ti Nang A Htunghkring Shachyen Shaga Ai Lam Hpe Grau Na Chyehkrawn Wa Mu Ga Ngu

 Yawshda Let Hpushawng Kanu Kawa Ni Ka Lajang Da Ai "

"Jinghpaw Wunpawng Htunghkring Hte Maumwi Mausa Shachyen Shaga Laika Buk "" Kaw Nna Bai Kahtap Mara Dat Ai Re.

“ေျမျပန္႕ နဲ႕ ကခ်င္ဘာဆိုင္လို႕လည္း

SHATAPRU POST MEDIA·TUESDAY, SEPTEMBER 26, 2017

(Kareng Bawm Awn)

ကခ်င္ႏွင့္ ေျမျပန္႕ ဘာဆိုင္လို႕လည္းဟု ဗမာမိတ္ေဆြတခ်ိဳ႕ကေျပာလာၾက၏။ မွန္၏။ ကခ်င္ေဒသ ေအာက္ ပိုင္း၊ ဗမာမိတ္ေဆြမ်ားေနထိုင္ေသာ ဗမာလူမ်ိဳးမ်ားပိုင္ ေျမျပန္႕ေဒသသည္ ယခင္ကာလာတြင္ ကခ်င္ လူမ်ိဳး မ်ား ႏွင့္ မည္သို႕မွ်မသက္ဆိုင္ေခ်။ အဘယ့္ေၾကာင့္ဆိုေသာဗမာျပည္ေထာင္ႏွင့္ကခ်င္ျပည္ေထာင္ဟူ၍သတ္သတ္ စီရွိခဲ့ျခင္း ေၾကာင့္ပင္ျဖစ္၏။ ဗမာမင္းပိုင္နက္ အေ၀းဆံုးျဖစ္ေသာ မဲဇာ၊ ကခ်င္အ မည္ ( Myen Za) လြန္ သည္ႏွင့္ ေတာင္တန္း မ်ားသာျဖစ္၏။

ကခ်င္လူမ်ိဳးတို႕၏မူလည္အမည္သည္ ဂ်ိန္းေဖါျဖစ္၏။ ကခ်င္ဟူေသာအမည္သည္ Kakhyen ဟူေသာအမည္မွ ဆင္းသက္လာျခင္းျဖစ္သည္ဟုဆို၏။ အာသံေဒသရွိ ဂ်ိန္းေဖါမ်ားအားဆိန္းေဖါဟုေခၚေ၀ၚၾက၏။ ဂိ်န္းေဖါ (သို႕ ) ဆိန္းေဖါ မ်ားအား ဗမာမိတ္ေဆြမ်ားက သိန္းေဖါ ဟုေခၚၾက၏။ ဗမာ လူမ်ိဳးမ်ား၏ ဆ ႏွင့္ သ အသံ ထြက္ ေျပာင္းျပန္ျဖစ္ျခင္း ေၾကာင့္ ပင္ျဖစ္၏။ ယခင္က တရုတ္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ ကခ်င္မ်ားအား ရွန္ထို ဟုေခၚ၏။ ၄င္း အဓိပါယ္မွာ ေတာင္ေပၚသား ျဖစ္သည္ဟုဆို၏။ ေနာက္ပိုင္း ဂ်ိန္းေဖါဆူ ဟုေခၚ၏။ ဂ်ိန္းေဖါ လူမ်ိဳးဟု အဓိပါယ္ ရွိသည္ဆို၏။

ျဗိတိသွ်တို႕၏ မွည့္ေခၚမႈမွာ တမူထူးျခား၏။ Lords of Mountains ေတာင္တန္းမ်ား၏အ ရွင္သ ခင္မ်ား ဟူ၍ျဖစ္သည္။ ယင္းကဲ့သို႕ မွည့္ေခၚျခင္းအား ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားကိုယ္တိုင္ ၾကိဳက္ႏွစ္ သက္ၾကသည္သာ မက အထူးပင္ဂုဏ္ယူလ်က္ရွိသည္။ မည္သည့္အတြက္ ေၾကာင့္ ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ ၄င္းအမည္အား ဂုဏ္ယူၾကသနည္းဟု ဆိုရာတြင္ အေၾကာင္းရင္းရွိေလသည္။ ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ ေတာင္ေပၚေဒသတြင္သာ အေနမ်ားသျဖင့္ျဖစ္ျပန္၏။ ထို႕ထက္သာမက ကခ်င္ေဒသသည္ ေတာင္ကုန္း ေတာင္တန္းမ်ားျဖင့္ ျပည့္ ေနေသာ ေနရာျဖစ္၏။ ေျမျပန္႕ဟူ၍ ဆယ္ရာခိုင္ႏႈန္းပင္မရွိႏိုင္ေခ်။

ယင္းသို႕ျဖင့္ ယခင္ကာလဗမာလူမ်ိဳးမ်ားႏွင့္ ပူးေပါင္းကာ ျဗိတိသွ် တို႕ထံမွ လြတ္လပ္ေရးမရယူမီအခ်ိန္အထိ ကခ်င္ လူမ်ိဳးမ်ား ေတာင္ေပၚတြင္ ေနထိုင္ကာ ကိုယ့္မင္းကိုယ့္ခ်င္း ႏွင့္ေနလာခဲ့ၾကရာ မည္သည့္ျပ သနာမွ် မရွိခဲ့ေခ်။ ေဒသအပိုင္းအျခားမ်ားျဖင့္ ကခ်င္ပေဒသရာဇ္ဒူ၀ါမ်ား၊ အၾကီးအကဲမ်ား၏ အုပ္ခ်ဳပ္မႈျဖင့္ မိမိတို႕နယ္ေျမေဒသမ်ားအား မိမိတို႕အုပ္ခ်ဳပ္ကာေနခဲ့ၾကသည္။ျဗိတိသွ်တို႕မေရာက္လာမီအခ်ိန္တြင္ကခ်င္ဒူ၀ါမ်ားသည္ၾကြင္းမဲ့အာဏာတန္ခိုးျဖင့္ျပည့္စံုၾက၏။ မည္သည့္ဗမာမင္း၊တရုတ္မင္း၊ကုလားမင္းမွ် ကခ်င္ဒူ၀ါ မ်ား ၏အာဏာစက္အား ထိပါးႏိုင္ျခင္း မရွိခဲ့ၾက ေခ်။

သို႕ေသာ္လည္း ဘားမားဖယ္ဒေရးရွင္းတြင္ ပူးေပါင္းပါ၀င္ခဲ့ျပီးေနာက္ပိုင္းတြင္ စကားတစ္ရပ္ေပၚထြက္လာ၏။ ၄င္းစကားရပ္မွာ `` ကခ်င္နဲ႕ေျမျပန္႕ဘာဆိုင္လို႕လည္း´´ ဟူ၍ျဖစ္၏။ ဘားမားဖယ္ဒေရးရွင္းတြင္ မပါ၀င္မီအခ်ိန္အထိ မည္သည့္လူမ်ိဳးျခားကမွ ကခ်င္နဲ႕ ေျမျပန္႕ဘာဆိုင္လို႕လည္း ဟူေသာစကားေျပာဆိုျခင္းမရွိခဲ့၊ ေျပာဆိုရန္အ ေၾကာင္း လည္းမရွိ။

ဘားမားဖယ္ဒေရးရွင္းတည္ေထာင္ရန္ေဆာင္ရြက္စဥ္ ျဗိတိသွ်တို႕က ကခ်င္၊ ရွမ္း၊ ခ်င္း စသည့္ ေဒသမ်ားအား Frontier area ( နယ္ျခားေဒသ) ဟုအမည္ကင္ပြန္းတပ္ခဲ့သည္။ လြတ္လပ္ေရး ရယူရာတြင္ ကခ်င္ေဒသအား Kachin State ဟူေသာအမည္ျဖင့္သာ ဗမာႏွင့္ ပူးေပါင္းျခင္းျဖစ္သည္။

သို႕ေသာ္လည္း ဗမာမ်ားက ဗမာစကားျဖင့္ ေတာင္တန္းေဒသဟု အမည္ေပးခဲ့ၾကသည္။ ယင္းကဲ့သို႕အမည္ေပးျခင္းအား ဆန္းစစ္ၾကည့္လ်င္ နဂိုကတည္းက ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိရွိျဖင့္ ၄င္းတို႕ကေျမျပန္႕သား၊ အျခားမ်ားက ေတာင္ေပၚသား ဟူ၍ ခြဲျခားလိုေသာ အဓိပါယ္ပင္ျဖစ္ေန ေတာ့သည္။ ေျမျပန္႕သားမ်ားက ေတာင္ေပၚသားမ်ားထက္ပို၍ ျမင့္ျမတ္သလို၊ ေျမျပန္႕သားမ်ားက ဘဲ ေတာင္ေပၚသား မ်ား၏ အရွင္သခင္ျဖစ္သလိုလို ျဖစ္လာေစရန္ ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိရွိျဖင့္ မွည့္ေခၚျခင္းျဖစ္သည္မွာ သံသယျဖစ္စရာ အေၾကာင္းမရွိ။

ေတာင္ေပၚမ်ားတြင္ ေနထိုင္ေသာ ကခ်င္မ်ားကလည္း မိမိတို႕ ပင္ကိုယ္ေနထိုင္လိုစိတ္ျဖင့္ ေနထိုင္ျခင္းျဖစ္ ေသာေၾကာင့္ မည္သို႕မွ် အေၾကာင္းမရွိ၊ သို႕ေသာ္ ဘားမားဖယ္ဒေရးရွင္းတြင္ပါ၀င္ခဲ့ျခင္းျဖင့္ ေတာင္တန္းသား မ်ားဟူ ေသာ အမည္နာမေအာက္တြင္ နိမ့္က်သလိုလိူ၊ မတူသလို၊ မတန္သလိုျပဳမူျခင္းခံၾကရေတာ့သည္။

ကခ်င္၊ ခ်င္း၊ ရွမ္းတို႕သည္လည္း ၄င္းတို႕ကိုယ္တိုင္ေတာင္တန္းမ်ားတြင္ေနထိုင္ကာ မူ မိမိျပည္ေထာင္၊ ႏိုင္ငံ၊ တိုင္းျပည္တြင္ေနထိုင္ျခင္းျဖစ္သည္ဟုသတ္မွတ္ၾကသည္။ ကမၻာၾကီးတြင္ ေတာင္တန္းမ်ားတြင္ေနထိုင္ၾကေသာလူမ်ိဳး အေျမာက္အမ်ားရွိၾကသည္။ တိဘက္ျပည္၊ မြန္ဂိုးလီးယားျပည္၊ နီေပါ၊ ဘူတန္၊ ဆြစ္ဇာလန္၊ ဘိုလီးဘီးယား၊ အစရွိသျဖင့္ ေျမာက္မ်ားစြာရွိသည္။ ေတာင္တန္းမ်ားေပၚတြင္ေနထိုင္ျခင္းျဖင့္ မည္သမွ် ေတာင္တန္းသားဟူ၍ေျပာဆိုျခင္းမရွိ၊ သူတို႕တိုင္းျပည္ႏွင့္ သူတို႕ တည္ရွိေနၾကသည္။ ကုလသမဂၢမွလည္းခြဲျခားျခင္းမရွိ၊ တစ္ဦးႏွင့္ တစ္ဦး၊ တစ္ျပည္ ေထာင္ႏွင့္တစ္ျပည္ေထာင္ ေလးစားသမႈျပဳကာေနထိုင္ၾကသည္။

ေတာင္တန္းသားမ်ားျဖစ္သျဖင့္ မည္သူ႕ေနရာကိုမွ်လိုခ်င္တပ္မက္ျခင္းမရွိ၊ မိမိတို႕ေဒသတြင္ မိမိတို႕ႏွင့္သက္ ဆိုင္ေသာ အသက္ေမြး၀မ္းေၾကာင္းျပဳကာအသက္ရွင္ေနထိုင္ၾကသည္။ မိမိတို႕ပေဒသရဇာ္ဒူ၀ါမ်ား၏ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ၊ ဦးေဆာင္မႈျဖင့္ ကခ်င္ပို္ေဒသမ်ားအား တည္ေထာင္ခဲ့ၾကသည္။ မိမိတို႕တိုင္းႏိုင္ငံအားတည္ေဆာက္ခဲ့ၾကသည္။ သို႕ေသာ္ လည္း ကခ်င္နဲ႕ေျမျပန္႕ဘာဆိုင္လို႕လည္းဟု အမည္ကင္ပြန္းတပ္ကာ ကခ်င္လူမ်ိဳးအားမား ေတာင္ေပၚေဒ သသို႕ျပန္လည္ ႏွင္ထုတ္ပစ္ ဟူေသာ စကားသံမ်ားအား မၾကားခ်င္အဆံုးျဖစ္လာခဲ့သည္။ ယင္းသို႕ေျပာဆိုမႈမ်ားသည္ သမိုင္းေၾကာင္း အားမေလ့လာဘဲ ေလဖမ္းတရားနာျပဳသူမ်ား၏စကား သံပင္ျဖစ္ေလေတာ့သည္။

ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ ယခင္ရာစုႏွစ္မ်ားစြာကတည္းက၊ အခ်ိန္တိုင္းပင္ စစ္မက္တိုက္ခိုက္ကာေနခဲ့ၾကေသာ လူမ်ိဳးျဖစ္သည္ကို သမိုင္းမ်ားစြာတြင သက္ေသအျဖစ္ေတြ႕ရသည္။ ပထမဆံုး သမိုင္းတြင္သည္မွာ နန္းေစာ ( Nan Chao) သမိုင္းတြင္ပါ၀င္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ေအဒီ ၇-၈ ရာစုမ်ားတြင္ နန္ေခ်ာင္ မ်ားသည္ တရုတ္ျပည္၊ ယေန႕ျမန္မာျပည္ဟုေခၚတြင္ေနေသာေဒသမ်ား အျပင္ ဗီယက္နမ္ႏိုင္ငံအထိသိမ္းပိုက္စိုးမိုးခဲ့ၾကသည္ကိုေတြ႕ရသည္။ ဗီယက္နမ္ႏိုင္ငံ ဟႏိြဳင္ ( Hanoi) အထိ သြားေရာက္တိုက္ခိုက္ရာတြင္ ပါ၀င္ခဲ့ေၾကာင္း GE Harvey ၏ History of Burma အမည္ရွိစာအုပ္တြင္ေရးသားထားသည္ကိုေတြ႕ရသည္။ ၄င္း၏သမိုင္းမွတ္တမ္းတင္မႈသည္ ေသခ်ာသည္ဟု မွတ္ယူရန္ရွိသည္။

အဘယ့္ေၾကာင့္ဆိုေသာ ယေန႕ ဗီယက္နမ္ႏိုင္ငံ ေတာင္ေပၚေဒသမ်ားတြင္ ေနထိုင္ေသာ Thenbaw, Mnong, Ede လူမ်ိဳးမ်ား၏ ဓေလ့ထံုးစံ၊ ေနထိုမႈရိုးရာ၊ ေနအိမ္တည္ေဆာက္ထားပံု၊ ရိုးရာ နတ္ကိုးကြယ္ပူေဇာ္ပသမႈ မ်ားတြင္ က်င့္ေဆာင္ေသာ အျပဳအမႈ မ်ားသည္ ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားႏွင့္ ထပ္တူနီးပါးမွ် ဆင္တူျဖစ္ေနသည္ကိုေတြ႕ရသည္။

ထို႕ျပင္ ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ မြန္ဂိုတာတာ အႏြယ္၀င္ျဖစ္သည့္အတိုင္း မြန္ဂိုတာတာ ဘုန္းမီးေနလ ေတာက္ေျပာင္ေသာ အခ်ိန္တြင္လည္း မြန္ဂိုစစ္တပ္ႏွင့္အတူ အာရွ တခြင္ တြင္ စစ္မက္တိုက္ခိုက္ခဲ့ၾကသည္။ မြန္ဂိုအႏြယ္ဟုဆိုရာတြင္ ကခ်င္မ်ားကဲ့သို႕ေသာ အျခားမ်ိဳးႏြယ္မ်ား မည္မွ် ပါ၀င္ခဲ့သည္ကိုမူ အေသအခ်ာ မသိရေခ်။ သို႕ေသာ္ေျမာက္မ်ား ပါ၀င္မည္ကား အမွန္ပင္ျဖစ္သည္။ ငယ္စဥ္က ေရွ႕မီေနာက္မီ လူၾကီးမ်ား ေျပာေသာစကားတြင္ တရုတ္ျပည္ရွိ မဟာတံတိုင္းၾကီး တည္ေဆာက္ျခင္းသည္ ဂ်ိန္းေဖါ လူမ်ိဳးမ်ား၏ ရန္ကိုေၾကာက္ရြံ႕သျဖင့္ ကာကြယ္ႏိုင္ရန္ အတြက္ တည္ေဆာက္ျခင္းျဖစ္သည္ဟု ဆိုၾကသျဖင့္ အလြန္အံ့အားသင့္ခ့ဲရသည္။

ကမၻာေပၚတြင္ လူဥိးေရအမ်ားဆံုးႏွင္ ဧရိယာအက်ယ္ဆံုးေသာ တရုတ္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားအား ေၾကာက္ရြံ႕သျဖင့္ မဟာတံတိုင္းၾကီးတည္ ေဆာက္ခဲ့သည္ဆိုသည္ကို ရယ္စရာ ဟာသတစ္ပုဒ္၊ ရယ္ဖြယ္ရာ ဇတ္လမ္းတစ္ပုဒ္အျဖစ္ေလွာင္ေျပာင္ခဲ့ဘူးသည္။ ယခုအခ်ိန္ျပန္လည္သံုးသပ္ၾကည့္ရာတြင္ ထိုအခ်ိန္ ကခ်င္အမည္မရွိေသးေသာ၊ ဂ်ိန္းေဖါလူမ်ိဳးမ်ားသည္ မြန္ဂိုတာတာ အႏြယ္၀င္မ်ားျဖစ္ၾကျပီး ၄င္းတပ္တြင္ပါ၀င္ကာ တရုတ္ေဒသအားတိုက္ခိုက္ရာတြင္ ပါ၀င္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သျဖင့္ ကခ်င္လူမ်ိဳး မ်ား၏ဓေလ့ထံုးစံအတိုင္းႏႈတ္စကားသမိုင္း အားျဖင့္ တဆင့္ျပီးတဆင့္၊ လက္ဆင့္ကမ္းေျပာဆိုခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္ကို ေနာက္ပိုင္းတြင္ သံသယျဖစ္စရာမရွိေတာ့ေခ်။

ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ မြန္ဂိုတာတာစပ္တပ္တြင္ အပါအ၀င္ျဖစ္ကာ ယေန႕ ျမန္မာႏိုင္ငံအလယ္ပိုင္း ပုဂံေဒသ အထိ တိုက္ခိုက္ခဲ့ၾကေသာ မြန္ဂိုစစ္တပ္တြင္ ကခ်င္မ်ားပါ၀င္သည္ကို ကခ်င္မ်ား၏ ႏႈတ္ေျပာသမိုင္းမ်ားတြင္ မၾကာခဏ ၾကားဖူးခဲ့ရသည္။ သမိုင္းဆရာ GJ Scott ကမူ The Kachins were no doubt of Mongol Ancestral ဟုေရး သားထား ေလသည္။ ထို႕ျပင္ကခ်င္မ်ားသည္ War like people ဟုလည္းေကာင္း၊ Kachins were the first class warrior ဟုလည္းေကာင္းေရးသားထားျပန္သည္။ အမွန္တကယ္ စစ္မက္ခုန္မင္ျခင္းရွိမရွိကိုမူ မသိရေသာ္လည္း လိုအပ္ခ်က္အရ စစ္တိုက္ခဲ့ၾကသျဖင့္ အခ်ိန္ႏွင့္အမွ် စစ္တိုက္ေနၾကသျဖင့္ ပထမတန္းစားစစ္သည္မ်ား ျဖစ္လာရ သည္ကိုေတာ့ ျငင္းဆိုစရာအေၾကာင္းမရွိ။

ယေန႕အခ်ိန္အထိကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ား၏လူဦးေရစာရင္းကိုၾကည့္မည္ဆိုလ်င္တစ္သန္းမွ်သာရွိေလသည္။ လူဦးေရ နည္းပါလင့္ကစား ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ား၏ တိုက္ခိုက္မႈစြမ္းရည္သည္ ကမၻာကပင္ၾသခ်ခဲ့ရသည္။ အထူးသျဖင့္ ပထမကမၻာ စစ္ႏွင့္ ဒုတိယ ကမၻာစစ္ မ်ားတြင္ ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ မဟာမိတ္မ်ားဖက္မွ ပါ၀င္တိုက္ခိုက္ခဲ့ၾကေသာ ကခ်င္စစ္သည္ မ်ားသည္ ကမၻာေက်ာ္ခဲ့ၾကေလသည္။

လူဦးေရ နည္းပါးသည္ကတစ္ေၾကာင္း၊ မိမိတို႕ အသက္ရွင္ရပ္တည္ႏိုင္ရန္ အအခ်ိန္ႏွင့္အမွ် စစ္တိုက္ေနရျခင္း၊ ခုခံေနရျခင္း မ်ားျပဳလုပ္ေနရသည္ကတစ္ေၾကာင္း၊ တို႕ေၾကာင့္ မိမိတို႕ ေနထိုင္ရာ ေနရာေဒသကိုလည္း ေရြး ခ်ယ္မႈျပဳလာရေတာ့သည္။ စစ္မက္တိုက္ခိုက္ျခင္းဆိုရာတြင္ ယေန႕တိုင္မရိုးႏိုင္ေသာ ဗ်ဴဟာတစ္ရပ္မွာ အျမင့္ပိုင္း ( သို႕) ေတာင္ေပၚ ေတာင္ေစာင္းမ်ားတြင္ ေနရာယူထားေသာသူမ်ားသည္ တစ္ပန္းသာသည္ဟူ၍ ျဖစ္ရာ ကခ်င္မ်ားသည္လည္း မိမိတို႕ေနထိုင္ေရာ ေဒသအား ေတာင္ေပၚ ေတာင္းေစာင္း၊ ေတာင္တန္းမ်ားတြင္ ေနရာ ယူခဲ့ရေတာ့သည္။

ေျမေနရာအက်ယ္အ၀န္း လိုခ်င္သေလာက္ရွိလင့္ကစား ၄င္းတို႕ေနထိုင္ေသာ အိမ္မ်ားကိုလည္း လံုးခ်င္းျခံ၀င္; ေနအိမ္မ်ားကဲ့သို႕မဟုတ္ဘဲ အိမ္တန္းရွည္မ်ားအျဖစ္တည္ေဆာက္လာၾကသည္။ အိမ္တန္းရွည္ဟုဆိုရ ေသာ္လည္း ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ ခံတပ္မ်ားကဲ့သို႕ ျဖစ္ေအာင္တည္ေဆာက္ထားၾကသည္။ အိမ္တမ္းရွည္တစ္ခုသည္ ကိုက္တစ္ရာခန္႕ မွ်ပင္ရွည္လ်ားလွသည္။ ၄င္းအိမ္တန္းရွည္တစ္ခုတြင္ အနည္းဆံုး မိသားစု ဆယ္စုမက ေနထိုင္ႏိုင္ၾကသည္ျဖစ္ေလရာ စစ္တန္းလ်ားတစ္ခုပင္ျဖစ္ေနေတာ့သည္။

အကာအကြယ္ေကာင္းေသာ ေတာင္ေစာင္းမ်ားတြင္ တည္ေဆာက္ထားၾကျပီး ရန္သူမ်ား၀င္ေရာက္လာႏိုင္ေသာလမ္းေၾကာင္းမ်ားတြင္လည္း ခုခံတိုက္ခိုက္ႏိုင္ရန္ ကတုတ္က်င္းမ်ား အခိုင္အမာတူး ထားျခင္း၊ ေတာင္ေစာင္းမ်ားတြင္ သစ္သားသစ္လံုးမ်ား၊ ၀ါးလံုး၀ါးျခမ္းမ်ားျဖင့္ ပုခက္သ႑ာန္ျပဳလုပ္ကာ ေက်ာက္တံုး မ်ားတင္ထားၾကသည္။ ရန္သူမ်ား၀င္ေရာက္လာေသာအခါ ၄င္းေက်ာက္ေမာင္းမ်ားအား ခ်ည္ေႏွာင္ထားသည့္ ဆိုင္းၾကိဳးမ်ားအား ျဖတ္ခ်ျခင္း ျဖင့္ခုခံတိုက္ခိုက္ၾကသည္။ လွံေလးမ်ားျဖင့္ တိုက္ခိုက္ျခင္းမ်ားျပဳလုပ္ၾကသည္။ ယင္းကဲ့ သို႕ စုစုစည္းစည္း ေနထိုင္ျခင္းျဖစ္သျဖင့္ ရန္သူအားတိုက္ခိုက္ရာတြင္ တစ္ခဏအတြင္း အင္အားစုမိျခင္းျဖစ္ ေစသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ေတာင္ေပၚ ေတာင္ေစာင္းမ်ား တြင္ အိမ္တန္းရွည္မ်ားေဆာက္လုပ္ကာေနထိုင္ျခင္းသည္ ေနထိုင္စရာေျမ ေနရာမရွိသျဖင့္မဟုတ္ဘဲ အင္အား တစ္စုတစည္းတည္းျဖစ္ရန္အတြက္ ႏွင့္ ရန္သူအား အေပၚစီးမွ တိုက္ခိုက္ျခင္း ျပဳႏိုင္ရန္ အတြက္ပင္ျဖစ္ေလသည္။

ျဗိတိသွ်တို႕သည္ ဗမာေဒသအားသိမ္းပိုက္ျပီးေနာက္ ကခ်င္ေဒသကိုလည္းဆက္လက္သိမ္းပိုက္ရန္ ခ်ီတက္လာ ၾကရာတြင္ ကခ်င္မ်ား၏ တိုက္ခိုက္မႈအား အၾကီးအက်ယ္ခံခဲ့ၾကရသည္။ ဗမာေဒသအား တိုက္ခိုက္ရာတြင္ လအနည္း ငယ္အ တြင္း ျပီးဆံုးေသာ္လည္း ကခ်င္ေဒသအားတိုက္ခိုက္ရာတြင္မူ ႏွွွစ္ဆယ္ခ်ီၾကာျမင့္သည္ကို ျဗိတိသွ် တို႕ကိုယ္တိုင္ ၀န္ခံခဲ့ရေလသည္။ အံ့အားသင့္ခဲ့ရေလသည္။

ကခ်င္ေဒသသို႕ ခ်ီတက္တိုက္ခိုက္ရာတြင္ ပါ၀င္ခဲ့သည့္ ျဗိတိသွ်စစ္ဗိုလ္ Major SCF Peille ၾက်ံေတြ႕ခဲ့ရသည့္ အေတြ႕အၾကံဳတစ္ခုအား ေအာက္ပါအတိုင္း မွတ္တမ္းတင္ထား ေလသည္။ ကခ်င္တို႕၏ အိမ္တစ္ေဆာင္မွာ မိသားစုတစ္ခုတည္းေနထိုင္သည့္ အိမ္မဟုတ္ဘဲ မိသားစု အမ်ားအျပားေန ထိုင္ႏိုင္ သည့္ အိမ္ျဖစ္ေပသည္။ အိမ္ေျခမ်ားအနက္ တစ္၀က္သည္ တိုက္ခိုက္ပုန္ကန္လႈပ္ရွားမႈျပဳရာတြင္ ကိုယ္တိုင္ ကိုယ္က် ပါ၀င္ျပီး က်န္တစ္၀က္မ်ာ အေျခအေနကိုေစာင့္ၾကည့္ေနၾကျခင္းျဖစ္ေလသည္။ ( ဦးတင္ေမာင္ရင္၊ မဟာ၀ိဇာ၊ ေခတ္ျမန္မာတည္ဟန္)

ထို႕အျပင္ကခ်င္အိမ္မ်ားသည္ ဒါးလွံမ်ား မေဖါက္ႏိုင္သည္သာမက တူမီးက်ည္ဆံပင္ မေဖါက္ႏိုင္ေအာင္ ထူထဲစြာယက္လုပ္ထားၾကေလသည္။ ေတာ္ေတာင္သဘာ၀အတိုင္း သားရဲ တိရစၧာန္မ်ား၊ ေတာေကာင္မ်ား ခ်ဥ္းကပ္ ရန္မူလာတတ္ရာ က်ား၊ ၀က္၀ံ အစြယ္မ်ားျဖင့္ကုတ္ျခစ္ခြာျဖဲမရေအာင္ပင္ခိုင္ခံ့သည္။ ရြာပတ္လည္ကိုလည္း သစ္လံုး၊ ၀ါးလံုး၊ ပ်ဥ္ခ်ပ္ၾကီးမ်ားျဖင့္ ကာရံထားေလသည္။

ေရွးယခင္ကာလက တဆိုက္ခိုက္မႈမ်ားသည္ဓါးလွံ၊လက္နက္မ်ားျဖင့္သာတိုက္ခိုက္ျခင္းျဖစ္ေလရာ ေတာင္ေစာင္း ေတာင္ေပၚ မ်ားသည္ လူမ်ားအလြယ္တကူ တက္ေရာက္ႏိုင္သည့္ ေနရာမဟုတ္ေသာေၾကာင့္ ရန္သူမ်ားအလြယ္တကူ တက္ေရာက္ျခင္းမရွိႏိုင္ေသာေနရာျဖစ္သည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ မိမိတို႕၌ လူဥိးေရ နည္းပါးေသာေၾကာင့္ ရန္သူအားတိုက္ခိုက္ေအာင္ျမင္ရန္မွာမူေတာင္ေပၚ၊ေတာင္ေစာင္းမ်ားကသာလ်င္သဘာ၀ကေပးထားေသာ ခံတပ္အတား အဆီးၾကီးျဖစ္ေနသျဖင့္ ၄င္းေနရာမ်ားတြင္ ေနထိုင္ရန္ ျပဳလုပ္လာ ၾကျခင္းပင္ျဖစ္သည္။

ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားထံသို႕ သာသနာျပဳရန္ေရာက္ရွိလာေသာ ဆရာေတာ္ Dr. A. Gustav ၏မွတ္ခ်က္မွာ လည္းမွတ္သားေလာက္ေပသည္။ " The Kachin mountain villages were more secure and could be defended from marauders more easily." ( Light in the jungle . By Gustaf A Sword, DD.pp-32) ဆိုလိုသည္မွာ ေတာင္ေပၚ ေတာင္ေစာင္းမ်ားရွိ ကခ်င္ေက်းရြာမ်ားသည္ ပိုမို၍ လံုျခံဳသည္သာမက အျခားေသာ က်ဴးေက်ာ္သူမ်ားကိုလည္း ထိေရာက္စြာခုခံတိုက္ထုတ္ရန္ ပိုမိုလြယ္ကူေသာေနရာျဖစ္သည္ဟူ၏။ ထိုသို႕ေသာ အေၾကာင္းမ်ားေၾကာင့္ လြန္ခဲ့ေသာအခ်ိန္မ်ားတြင္ ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ ေတာင္ေပၚတြင္ အေျခခ်ေနထိုင္မႈ မ်ားျဖစ္ ေပၚလာခဲ့ရသည္။ သို႕ျဖင့္ ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ ေတာင္ေပၚ၊ ေတာင္တန္း၊ ေတာင္ေစာင္းမ်ားတြင္ ေနထိုင္ရန္အတြက္ အေျခအေနေပးမႈမ်ားျဖစ္လာခဲ့ရသည္။

ယင္းသို႕ ေတာင္ေပၚတြင္ အေနမ်ားသျဖင့္ ေနာက္ပိုင္းတြင္လည္း ေတာင္ေပၚတြင္သာ အဓိက ေနထိုငိၾကရာ၊ ဘားမားဖယ္ဒေရးရွင္း တြင္ပူးေပါင္းပါ၀င္ခဲ့ျပီးေနာက္၊ ဗမာလူမ်ိဳးမ်ားက ကခ်င္နဲ႕ေျမျပန္႕ဘာဆိုင္လို႕လည္း ဟူျပီး ေျပာဆိုလာၾကေလေတာ့သည္။ ကခ်င္ႏွင့္ေျမျပန္႕မသက္ဆိုင္သလို အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ ၀ါဒျဖန္႕မႈမ်ားျပဳလုပ္လာ ၾကေတာ့ သည္။ အထက္တြင္ ေရးသားသည့္အတိုင္း ေတာင္ေပၚတြင္ေနထိုင္ျခင္းသည္ ရန္သူအား ခုခံတိုက္ခိုက္မႈတြင္ အေပၚစီး၊ အသာစီး ရရန္အတြက္ ေနထိုင္ျခင္းျဖစ္ေသာ္လည္း၊ ကခ်င္ေဒသရွိေျမျပန္႕မ်ားအားလံုးသည္ ကခ်င္ဒူ၀္မ်ား ပိုင္ဆိုင္ေသာ ေျမေနရာမ်ားျဖစ္ေလသည္။ ၄င္းေျမေနရာတြင္ ေနထိုင္ၾကကုန္ေသာ ေ၀ေနယ်လူသတၱ၀ါအပါင္းသည္ ၄င္းေျမျပန္႕ေဒသ အားပိုင္ဆိုင္ေသာကခ်င္ဒူ၀ါမ်ားအားအခြန္အခေပးေဆာင္ၾကရေလသည္။

ကခ်င္ဒူ၀ါမ်ားထံအခြင့္ေတာင္းကာ ေနထိုင္ၾက ရသည္။ ဒူ၀ါမ်ားကသတ္မွတ္ေပးေသာေနရာတြင္လုပ္ကိုင္စားေသာက္ခြင့္ရရွိၾကသည္။ မရွိဆင္းရဲေသာ သူမ်ားအား ဒူ၀ါမ်ားက လိုေလေသးမရွိေထာက္ပံ့ေပးသည္။ မုဆိုးမ၊ မုဆိုးဖို မ်ားအား ေထာက္ပံ့ေပး သည္။ ခရီးသြားမ်ား၊ ရြာတြင္းနားေနလိုလ်င္ ဒူ၀ါ၏အိမ္တြင္တည္းခိုၾကသည္။ ၄င္းတို႕တည္းခိုေနစဥ္ကာလပတ္လံုး အပူအပင္မရွိ ဒူ၀ါက ေကၽြးေမြးသည္။

ယခုျမစ္ၾကိးနားဟု အမည္တြင္ေသာေနရာသည္ ယခင္က လေထာ္မ်ိဳးႏြယ္အက်ဲ ဒူ၀ါမ်ားအုပ္ခ်ဳပ္ေသာ ေဒသျဖစ္သည္။ အဓိကေနထိုင္သူမ်ားမွာ ကခ်င္ႏွင့္ ရွမ္းတရုတ္မ်ားျဖစ္ၾကျပီး ၄င္းတို႕သည္ လေထာ္မ်ိဳးႏြယ္ ကခ်င္ဒူ၀ါမ်ားထံ အခြန္ေပးေဆာင္ၾကရသည္။ ေဖာ္ျပပါအက်ဲဒူ၀ါမ်ားသည္ ပေဒသရာဇ္ျဖစ္ၾကေသာ္လည္း ျမစ္ၾကီးနားျမိဳ႕ ၏အေနာက္ဖက္ ဆယ့္ေလးမိုင္အကြ အက်ဲေဒသတြင္ေနထိုင္ၾကသည္။ ျမစ္ၾကီးနားလြင္ျပင္အား ပိုင္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ ဒူ၀ါမ်ားျဖစ္လင့္ကစား ျမစ္ၾကီးနားတြင္ေနထိုင္ျခင္းမရွိ၊ အက်ဲအမည္ရွိေနရာတြင္ ေနထိုင္ျခင္းမွာ အထက္တြင္ေဖာ္ျပ သည့္အတိုင္း စစ္မက္တိုက္ခိုက္ရာတြင္ ေနရာေကာင္းအား ရယူထားျခင္းပင္ျဖစ္သည္။

ေဖာ္ျပပါအက်ဲေက်းရြာသည္က်ဴး ေက်ာ္လာသူ ရန္သူမ်ားအား ခုခံတြန္းလွန္တိုက္ခိုက္ရန္ ေနရာေကာင္းျဖစ္သကဲ့သို႕ ရန္သူမ်ားမွ ၀င္ေရာက္တိုက္ခိုက္ ရန္အတြက္ အလြန္ခက္ခဲေသာ ေျမျပင္အေနအထားပင္ျဖစ္ေလသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ဒုတိယ ကမၻာစစ္ၾကိးအခ်ိန္ မဟာမိတ္တပ္မ်ားသည္ ´ဧရာ၀တီျမစ္အား ေဘာတံတား ( ကမၻာ့အရွည္ဆံုးေသာ ေဘာတံတား၊ Pontoon Bridge) တည္ေဆာက္ရန္ေနရာေရြးခ်ယ္ရာတြင္ အက်ဲေက်းရြာအားေရြးခ်ယ္ခဲ့ၾကသည္။ ၄င္းေနရာသည္ Akye lunghtawn ဟုအမည္ရွိသည္။

ဗန္းေမာ္ေဒသဖက္ ( ကခ်င္အေခၚ မန္ေမာ္) တြင္လည္း ေဂၚရီဒူ၀ါ၊ လဖိုင္ဒူ၀ါ၊ မရန္ဒူ၀ါ၊ ဘန္ေဂၚဒူ၀ါ မ်ားသည္ ေတာင္ေပၚေဒသ ( ဥပမာ စိန္လံုေတာင္တန္း) မ်ားတြင္ ေနထိုင္ၾကေသာ္လည္း ၄င္းေဒသေျမျပန္႕တစ္ခုလံုး ခ်ဳပ္ကိုင္ထား ကာ အုပ္ခ်ဳပ္ၾကသည္။ ၄င္းေျမျပန္႕ေန ကခ်င္ရွမ္းတရုတ္ ဗမာ အစရွိသူတို႕သည္ ကခ်င္ဒူ၀ါမ်ားအား အခြန္ေပး ေဆာင္ၾကရသည္။ သို႕ေသာ္လည္း 1884 တြင္ ဗန္းေမာ္ေျမျပန္႕ေနသူမ်ား သည္ ကခ်င္ဒူ၀ါမ်ားအား အခြန္ေပးေဆာင္ရန္ ျငင္းပယ္မႈျပဳလုပ္လာၾကသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ကခ်င္ဒူ၀ါမ်ားျဖစ္ၾကေသာ ေဂၚရီဒူ၀ါ၊ မထန္ဒူ၀ါ၊ မတင္ဒူ၀ါ၊ ဖုန္ကန္ဒူ၀ါ၊ လဖိုင္ဒူ၀ါ အစရွိသည့္ ကခ်င္ဒူ၀ါမ်ားမွ ဗန္းေမာ္ျမိဳ႕တစ္ျမိဳ႕လံုးအား မီးရွိဳ႕ဖ်က္ဆီး လိုက္ၾကေလသည္။ " The Shan villages in the plains were completely at the mercy of the hill people. Each village was alternately "protected" and blackmailed by the capricious Kachins ( Burma Gazetteer, Bhamo District. P-21) ဆိုလိုသည္မွာ ေျမျပန္႕ရွိ ရွမ္းရြာမ်ားသည္ ကခ်င္မ်ား၏သနားၾကင္နာမႈ ေအာက္တြင္လံုး ၀ရွိၾကသည္။ရြာတိုင္းသည္စိတ္ေျပာင္းလြယ္ေသာ ကခ်င္မ်ား၏အကာ အကြယ္ေပးလိုက္၊ ဒုကၡေပးလိုက္ ျဖင့္ ကခ်င္မ်ား ၏ေအာက္တြင္ရွိၾကသည္။

ကခ်င္ဒူ၀ါမ်ားမွ ဗန္းေမာ္တစ္ျမိဳ႕လံုးအား မီးရွိဳ႕တိုက္ခိုက္ဖ်က္ဆီးျခင္းႏွင့္ပတ္သက္၍ ျမက္ျမင္ကိုယ္ေတြ႕ျဖစ္ ေသာ ျပင္သစ္သတင္းေထာက္တစ္ဦးေရးသားထားသည္ကို Major Enriquez မွ The Races of Burma အမည္ရွိစာအုပ္တြင္ေအာက္ပါအတိုင္းေရးသားထားေလသည္။ They are keen traders, work cheerfully from a member of that sorely-tired expedition from Mandalay to Monmien. But one reconizes now its truth, justice and penetration. In 1872 the Kachin attacked Mogaung, killed the Burmese official, and took the Amber Mines which they worked onf a feeble scale. In December 1884, (the last year of Burmese admistration) When Bhamo was captured by Kachins and Chinese and burnt from end to end. Only the buildings and property of the European Missionaries were spared. The Burmese Governor and garrison barely escaped with their lives to the river.

ကခ်င္မ်ားသည္ ကုန္သြယ္ျခင္း ေပ်ာ္ရႊင္စြာအ လုပ္လုပ္ကိုင္ျခင္း ရွိေနၾကျပီျဖစ္သည္ဟု မႏၱေလးမွ မုန္းျမန္းသြား အဖြဲ႕၀င္တစ္ဦးက ရက္ေရာစြာ မွတ္ခ်က္ျပဳေသာ္လည္း အျခားတစ္ဦးမွတ္ခ်က္ျပဳရာတြင္ ျမန္မာဘုရင္စိုးစံသည့္ ေနာက္ဆံုးႏွစ္ျဖစ္ေသာ 1884 ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ တြင္ ကခ်င္မ်ားႏွင့္ တရုတ္တို႕သည္ ဗန္းေမာ္ျမိဳ႕အား သိမ္းပိုက္ကာ ျမိဳ႕၏တစ္ဖက္စြန္းမွ တစ္ဖက္စြန္းတိုင္ေအာင္ မီးရွိဳ႕ပစ္ေလသည္။ ဗမာမင္း ျမိဳ႕၀န္ ႏွင့္ စစ္သည္မ်ားသည္ ၄င္းတို႕အသက္ခ်မ္းသာရရန္ ျမစ္ဖက္သို႕ထြက္ေျပးၾကေလ သည္ ဟူ၍ျဖစ္သည္။

ထို႕ျပင္ Burma Gazetteer , Bhamo District စာအုပ္တြင္ ေအာက္ပါအတိုင္းေရးသားထားျပန္ေလသည္။ The Kachins controlled the trade- routes and terrorised the town, and the authority of the Burmese government was merely nomily (Page-90-91). ဗန္းေမာ္ေဒသ၏ ကုန္သြယ္ေရးလမ္း ေၾကာင္းအား ကခ်င္မ်ားကထိန္းခ်ဳပ္ထားၾကသည္။ ဗန္းေမာ္ရွိ ဗမာအစိုးရဆိုသည္မွာလည္း အည္မွ်သာလ်င္ျဖစ္ေလ သည္။ ထို႕ျပင္ ဗန္းေမာ္ျမိဳ႕အားထပ္မံမွတ္ခ်က္ျပဳသည္မွာ "Bhamo is hardly recognizble as the florishing town it was some nine years ago. It is ruined and deserted" The inhabitants slept on sand banks and in boats at night prepared for instant flight in case of a Kachin attack ( Page-91). ဆိုလိုသည္မွာ လြန္ခဲ့ေသာ ကိုးႏွစ္ခန္႕က ဗန္းေမာ္ျမိဳ႕ စည္ကားခဲ့သည္ဆိုသည္ကို အသိအမွတ္ျပဳရန္ခက္ခဲသည္။ ဗန္းေမာ္ျမိဳ႕သည္ပ်က္စီးေနျပီး လူသူကင္းမဲ့လ်က္ရွိေနသည္။ ညအခ်ိန္ေရာက္လ်င္ ျမိဳ႕ေနသူတို႕သည္ ျမစ္ကမ္းေဘးရွိ သဲေသာင္မ်ားတြင္ အိပ္စက္ၾကသည္။ အခ်ိဳ႕မွာ ေလွမ်ားတြင္ ေနထိုင္ေနၾကသည္၊ ကခ်င္မ်ားတိုက္ခိုက္လာလ်င္ ထြက္ေျပး ႏိုင္ရန္အဆင္သင့္ျပင္ဆင္ထားၾကျခင္းျဖစ္သည္)

ဗမာေဒသသာမက ကခ်င္၊ ခ်င္း၊ ရွမ္းေဒသမ်ားကိုပါ တိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္ႏိုင္ခဲ့သည့္ ျဗိတိသွ် ဧကရီ ဘုရင္မ ၾကီး၏ ေရွ႕ေျပးအဖြဲ႕ျဖစ္ေသာ ကာနယ္စေလဒင္ႏွင့္ေဒါက္တာအင္ဒါဆင္တို႕သည္ 1874 ခုႏွစ္တြင္ ဗန္းေမာ္ျမိဳ႕သို႕ ေရာက္ရွိလာၾက၏။ လာေရာက္ရသည့္အေၾကာင္းရင္းမွာ ဗန္းေမာ္ေဒသသည္ ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ား ပိုင္နက္ ဟုတ္မ ဟုတ္ႏွင့္ တရုတ္ျပည္သို႕ ကုန္သြယ္ေရးလမ္းေၾကာင္းရွာေဖြရန္ျဖစ္သည္။ သို႕ျဖင့္ ၄င္းတို႕ေရာက္ရွိလာ ၾကေသာ အခါ ဗန္းေမာ္ျမိဳ႕ဆိပ္ကမ္းတြင္ ကခ်င္ပေဒသရာဇ္ဒူ၀ါျဖစ္ေသာ ပုန္းလင္ဒူ၀ါကလာေရာက္ၾကိဳဆို၏။ ဗိုလ္မွဴးၾကီးစေလ ဒင္ႏွင့္ ေဒါက္တာအင္ဒါဆင္တို႕သည္ ပုန္းလင္ဒူ၀ါ၀တ္ဆင္ထားေသာ အ၀တ္အစားမ်ားအား ၾကည့္ကာအံ့အား သင့္ခဲ့ၾက၏။ ေခါင္းတြင္ ကခ်င္ေခါင္းေပါင္း၊ တရုတ္တို႕၏သင္တိုင္းရွည္၀တ္ရံု၊ ဗမာမင္းစီးေသာေရႊဖိနပ္၊ ေနာက္ဖက္မွ ကၽြန္မ်ားက ဗမာမင္းအသံုးျပဳေသာ ေရႊထီးကိုမိုးထားေပးသည္ဆို၏။

ျဗိတိသွ် ကိုယ္စားလွယ္အဖြဲ႕ကလည္း မည္သည့္အတြက္ေၾကာင့္ ယင္းကဲ့သို႕၀တ္ ဆင္ထားသနည္း`ဟုေမးေသာ္ ပုန္းလင္ဒူ၀ါျပန္ေျပာသည္မ်ာ ကခ်င္မ်ား သည္ မည္သည့္တရုတ္မင္း၊ ဗမာမင္း၏လက္ ေအာက္မွ မဟုတ္သည္ကို ျပသလိုသျဖင့္ ၀တ္ဆင္ထားျခင္း ျဖစ္သည္ဟူ ၍ျဖစ္၏။ သို႕ျဖင့္ ျဗိတိသွ် ကိုယ္စားလွယ္အ ဖြဲ႕သည္ ဗန္းေမာ္ျမိဳ႕သာမက တရုတ္ျပည္သြားလမ္း ေၾကာင္းမ်ုားအား လံုးအား ကခ်င္မ်ားက ထိန္းခ်ဳပ္ ထား သည္ကိုသိရွိ ေတြ႕ျမင္ၾကရေတာ့သည္။ သို႕ျဖင့္ ကခ်င္ဒူ၀ါမ်ားအား အကူအညီ ေတာင္း ကာ ကခ်င္လူမ်ိဳး လမ္းျပမ်ားျဖင့္ တရုတ္ျပည္ ထိန္ခ်ံဳးသို႕ ခရီးထြက္ၾကေလသည္။ သို႕ေသာ္လည္း ေနာက္ပိုင္းတြင္ ျဗိတိသွ်တို႕အား ကခ်င္မ်ားက သကၤာမကင္း ျဖစ္သျဖင့္ ၄င္းရည္ရြယ္ထားသည့္ တရုတ္ျပည္ ထိန္ခ်ံဳးျမိဳ႕၊ Tingchong (or) Tingyueh သို႕မေရာက္ရွိဘဲ လမ္းခုလပ္မွ ျပန္လာခဲ့ၾကသည္ ( Mandalay to Monmien, by Dr. Anderson.1876) . ပုန္းလင္ဒူ၀ါသည္ ဗန္းေမာ္ျမိဳ႕တြင္ေန ထိုင္ျခင္းမရွိ၊ ဗန္းေမာ္ေအာက္ပိုင္း ပုန္းလင္အရပ္တြင္ေန ထိုင္၏။ သို႕ေသာ္လည္း ျဗိတိသွ်တို႕အားၾကိဳဆိုရာတြင္ မည္ သည့္ဗမာမင္း၏ ကိုယ္စားလွယ္ကမွ ၾကိဳဆိုျခင္းမျပဳ၊ ကခ်င္ဒူ၀ါကၾကိဳဆိုခဲ့၏။ ဗန္းေမာ္ေဒသသည္ ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ား ၏ ထိန္းခ်ဳပ္မႈေအာက္တြင္ ရွိျခင္းအားျပသျခင္း ပင္ျဖစ္ေလသည္။ ထို႕အတူ ဗန္းေမာ္ျမိဳ႕တြင္းေနထိုင္ၾကေသာသူမ်ားအားလံုးသည္ လည္း ပုန္းလင္ဒူ၀ါႏွင့္ အျခားေသာ ကခ်င္ဒူ၀ါမ်ားအား အခြန္အခ ေပးေဆာင္ၾကရေလသည္။

1873 ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလတြင္ ဇီၤးလဖိုင္ဒူ၀ါ၏ အုပ္ခ်ဳပ္မႈေအာက္တြင္ရွိေသာ မိုးေကာင္း ( ယခင္အမည္ မေဟာင္၊ ယခုမိုးေကာင္းျမိဳ႕ဟုအမည္တြင္ေသာ ျမိဳ႕၏အေနာက္ဖက္ ဆယ္မိုင္အကြာတြင္တည္ရွိေသာ မိုးေကာင္းျမိဳ႕ေဟာင္း) ျမိဳ႕အား တိုက္ခိုက္ဖ်က္ဆီးလိုက္ၾကသည္။ (မိုးေကာင္းဟုဆိုရာ၀ယ္ ယခု လက္ရွိတည္ရွိေသာ မိုးေကာင္းျမိဳ႕ နယ္တစ္ခုလံုးအား ဆိုလိုျခင္းမဟုတ္။ ထိုအခ်ိန္က မိုးေကာင္း ( မေဟာင္) ျမိဳ႕သည္ ေဘးပတ္လည္ အိမ္ေျခႏွစ္ရာ ခန္႕သာရွိေသာျမိဳ႕ကေလးျဖစ္သည္ေရွ႕မီေနာက္မီ ကခ်င္လူၾကီးမ်ားကဆို၏။ ရုတ္တရက္မစဥ္းစားဘဲ ေတြးျမင္မိမည္ ဆိုလ်င္ ယေန႕ တည္ရွိေနေသာ မိုးေကာင္းျမိဳ႕နယ္တစ္ခုလံုးအလားထင္မွတ္ၾကေလသည္။ )

ထိုသို႕တိုက္ခိုက္ဖ်က္မီးရွိဳ႕ပစ္ရာတြင္ မင္းတုန္းမင္းခန္႕ထားသည္ဆိုေသာ မိုးေကာင္းျမိဳ႕၀န္ ဦးကုလားအား သတ္လိုက္ၾက၏ ( The Races of Burma, by Major Enriquez. 1935) ။ အေၾကာင္းရင္းမွာ ကခ်င္မ်ားထံ အခြန္ ေကာက္ရန္ေဆာင္ရြက္လာၾကျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္သည္ဟုဆို၏။

၄င္းမိုးေကာင္းျမိဳ႕မွသံလမ္းေအာက္ဖက္နန္းခြင္( ကခ်င္ အမည္ နမ္ခန္၊ Nam Hkan) အထိ၊ အေနာက္ဖက္ ကားမိုင္းျမိဳ႕အနီးအထိ၊ အေရွ႕ဖက္ ဧရာ၀တီျမစ္ရိုးအထိသည္ ဇီးလဖိုင္ဒူ၀ါပိုင္နက္ျဖစ္၏။ ၄င္းေဒသတစ္ခုလံုးအားကခ်င္အမည္ျဖင့္ ဇီးလဖိုင္ေဒသ ( Zi Lahpai mung) ဟုေခၚ၏။ ဇီးလဖိုင္ ဒူ၀ါအုပ္ခ်ဳပ္၏။ ၄င္းေဒသေနသူမ်ားအားလံုးသည္ ဇီးလဖိုင္ဒူ၀ါအား အခြန္ေပးေဆာင္ရသည္မွာ ၁၉၆၄ ခုႏွစ္ ေဒသအ တြင္းမတည္မျငိမ္ျဖစ္လာခ်ိန္အထိျဖစ္သည္။ ယင္းမတည္ျငိမ္မႈမ်ားေၾကာင္း ဇီးလဖိုင္ဒူ၀ါ ေဇာ္ေနာ္ သည္လည္း ျမစ္ၾကီး နားျမိဳ႕ ဒူကေထာင္ရပ္ကြက္သို႕ ေျပာင္းေရႊ႕ေနထိုင္ခဲ့ရသည္။ ( စကားခ်ပ္- ဇီးလဖိုင္ဒူ၀ါဆိုသည္မွာ ၁၇၉၈ ခုႏွစ္ႏွင့္ ၁၈၂၀ ဗမာမင္း၏တပ္၊ မဟာဗႏဳလဦးေဆာင္ေသာတပ္မ်ား အာသံ သို႕စစ္ခ်ီရာတြင္ ဧရာ၀တီျမစ္ေၾကာင္းအ တိုင္းေလွ မ်ားျဖင့္တက္လာ၏။ မိုးေကာင္းေခ်ာင္းမွတဆင့္ ယခု မိုးေကာင္းအရပ္ တြင္ ရွိေနေသာ ကခ်င္ပေဒသရာဇ္ ဇီးလဖိုင္ဒူ၀ါႏွင့္ေတြ႕ဆံုကာ စစ္ေရးအကူအညီေတာင္းခံ၏၊ ဇီးလဖိုင္ဒူ၀ါမွ အျခားေသာ ကခ်င္ပေဒသရာဇ္ ဒိုင္ဖာဒူ၀ါ၊ ဆမားဒူ၀ါ၊ အစရွိသူတို႕အားဆက္လက္အကူအညီေတာင္းကာအာသံသို႕စစ္သည္၇၅၀၀ ျဖင့္လိုက္ပါကူညီတိုက္ခိုက္ ေပးခဲ့ၾက၏၊ ဦးတင္ေမာင္ရင္၊ ေခတ္ျမန္မာတည္ဟန္၊ The Making of Burma. Dorothy Woodman)

၁၈၇၃ ခုႏွစ္ မိုးေကာင္းျမိဳ႕ေဟာင္း ( မေဟာင္) အား ကခ်င္ဒူ၀ါမ်ားတိုက္ခိုက္ဖ်က္ဆီးရာတြင္ ၄င္း မေဟာင္ ေက်းရြာ သူၾကီးျဖစ္သာ ဦး------အား ဆမားဒူ၀ါဂြမ္ဆိုင္းလီက ေျမေပၚတြင္ နင္းထားကာ ေခါင္းအားေသ နတ္ျဖင့္ေတ့ ကာ ပစ္သတ္မည္ျပဳ၏။ ထိုအခါ ၄င္းသူၾကီးက သူ႕အားအသက္ခ်မ္းသာေပးေစလိုေၾကာင္း၊ ကခ်င္မ်ားႏွင့္ ညီအစ္ကိုမ ဟာမိတ္ဖြဲ႕လိုေၾကာင္း၊ ကခ်င္မ်ားညႊန္ၾကားသည့္အတိုင္း ျပန္လည္ေဆာင္ရြက္ေနထိုင္ပါ မည္ဟုေတာင္း ပန္ေသာ ေၾကာင့္ အသက္ခ်မ္းသာေပး၏။ ေနာက္ပိုင္း ျဗိတိသွ်တို႕ႏွင့္ တိုက္ခိုက္ရာ တြင္ အင္အားမမွ်သျဖင့္ ကခ်င္မ်ား ႏွင့္အတူ ေျမာက္ပိုင္း ၾတိဂံေဒသသို႕ ထြက္ေျပးတိမ္းေရွာင္ခဲ့ၾက၏။ သူၾကီးကေတာ္မွာလည္း ေျမာက္ပိုင္း ၾတိဂံေဒသ တြင္ကြယ္ လြန္ခဲ့သည္။ ေနာက္ပိုင္း တည္ျငိမ္ေအးခ်မ္းလာေသာအခါတြင္မွ မိုးေကာင္းျမိဳ႕သို႕ ျပန္လည္ေနထိုင္ခဲ့ၾကသည္။ မိုးေကာင္း၊ ကားမိုင္းဖက္တြင္ ေနထိုင္ၾကသည့္ ကခ်င္မ်ား၏ ျဗိတိသွ်တို႕အား ခုခံတိုက္ခိုက္မႈသည္ အလြန္ေက်ာ္ၾကား ေသာ ခုခံမႈပင္ျဖစ္ခဲ့သည္။ ထိုသို႕ ခုခံတိုက္ခိုက္ရာတြင္ ကခ်င္မွ လြဲ၍ အျခားမည္သည့္ လူမ်ိဳးမ်ားမွ ကူညီျခင္း၊ ပါ၀င္တိုက္ခိုက္ျခင္းမရွိၾကေခ်။ ဗမာလူမ်ိဳးမ်ားလည္းမရွိ။ အေၾကာင္းမွာ ကခ်င္ပိုင္ေဒသျဖစ္ေသာ ေၾကာင့္ပင္ျဖစ္သည္။ (ယခင္ျပည္ေထာင္စု၀န္ၾကီး ႏွင့္ ကခ်င္ျပည္နယ္၀န္ၾကီး ဆမားဒူ၀ါ ဆင္၀ါးေနာင္၏သား၊ ဆမားဒူ၀ါ ေက်ာ္ဖားေနာ္ ၏ ႏႈတ္ေျပာသမိုင္း)

၁၈၈၅ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘ ာလတြင္မႏၱေလးရွိ ဗမာမင္းေနျပည္ေတာ္အား ျဗိတိသွ်တို႕ သိမ္းပိုက္ျပီးေနာက္ ၁၈၈၆ ခုႏွစ္တြင္ ျဗိတိသွ် တို႕သည္ ၄င္းတို႕ ေလ့လာထားျပီးျဖစ္သည့္ မည္သူမွ်မပိုင္သည့္ ( No man’s land) ကခ်င္ေဒသ အားသိမ္းပိုက္ရန္ ခ်ီတက္လာၾကေတာ့သည္။ ကခ်င္ေဒသသို႕ ျဗိတိသွ်တို႕ခ်ီတက္လာရာတြင္ မည္သည့္ဗ မာမင္း၏ စစ္သည္ကမွ ခုခံတိုက္ခိုက္ျခင္းမရွိခဲ့၊ ဗမာလူမ်ိဳးမ်ားလည္းမရွိ၊ ဖုန္ကန္ဒူ၀ါ၊ လဖိုင္ဒူ၀ါ၊ မတင္ဒူ၀ါ၊ မထန္ဒူ၀ါ၊ လေထာ္ဒူ၀ါ၊ မိုင္ေရာန္းဒူ၀ါ၊ ဆမားဒူ၀ါ အစရွိေသာ ဒူ၀ါမ်ားႏွင့္ ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားက ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ခုခံတိုက္ခိုက္ၾက သည္။ ျဗိတိသွ်တို႕အား ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားခုခံတိုက္ခိုက္မႈသည္ လူဦးေရအနည္းဆံုးႏွင့္ သက္တမ္းအၾကာဆံုးျဖစ္ေၾကာင္း ျဗိတိသွ် တို႕ပင္ၾသခ်ကာ ၀န္ခံခဲ့ၾကရေလသည္။

၁၉၄၆ ႏို၀င္ဘာလ ႏွင့္ ဒီဇင္ဘာလတြင္ ဦးေအာင္ဆန္းသည္ ပထမဆံုးအၾကိမ္အျဖစ္ ျမစ္ၾကီးနားျမိဳ႕ သို႕ေရာက္ ရွိလာ၏။ အေၾကာင္းမွာ ကခ်င္-ဗမာခ်စ္ၾကည္ေရးျပဳလုပ္ရန္ျဖစ္၏။ ထိုသို႕ေရာက္ခိုက္တြင္ ဟုိပင္ေဒသေန သခင္ျပန္႕ဦး ေဆာင္သည့္ ဖဆပလအဖြဲ႕၀င္မ်ားလည္း ဦးေအာင္ဆန္းအားလာေရာက္ေတြ႕ဆံုၾက၏ ( စကားခ်ပ္-ထိုအခ်ိန္တြင္ ျမစ္ၾကီးနားျမိဳ႕တြင္ဖဆပလအဖြဲ႕မရွိေသးေခ်၊ဟိုပင္ေက်းရြာ၌သာရွိသည္) ထို႕ေနာက္၄င္းတို႕ကဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ ဆန္းအား တင္ျပသည့္အခ်က္တစ္ခ်က္မွာကခ်င္ဒူ၀ါမ်ားအားကခ်င္မဟုတ္သူမ်ားကအခြန္ေဆာင္ေနရေၾကာင္း၊ ကခ်င္မဟုတ္သူ မ်ားသည္ကခ်င္ဒူ၀ါမ်ားအားအခြန္မေပးလိုေတာ့သျဖင့္၄င္းအခြန္ေပးေဆာင္မႈဥပေဒအားရုပ္သိမ္းေပးႏိုင္ရန္ ေတာင္းဆို ၾက၏။ ထိိုအခါ ဦးေအာင္ဆန္းက `` ဘယ္အခ်ိန္ကေနေပးေဆာင္ေနရသလဲ´´ ဟုျပန္ေမး၏။ သခင္ျပန္႕ႏွင့္ အဖြဲ႕က လည္း “ဘိုးဘြားေခတ္ကတည္းကေနအခြန္ေပးေနရေၾကာင္း” ျပန္ေျပာ၏။ ထုိေနာက္ ဦးေအာင္ဆန္းမွ ျပန္ေျပာ သည္မွာ “ဒီလိုဆိုဆက္ျပီးေပးၾက”ဟူ၍ျဖစ္သည္။ (ဦးေဖာ္ယူေနာင္ဘား၊ ဒုတိယကမၻာစစ္အတြင္းအေမရိကန္-ကခ်င္ရိန္း ဂ်ားတပ္ ဖြဲ႕၀င္ျဖစ္ျပီး၊ ကခ်င္သမိုင္းေၾကာင္းႏွင့္ပတ္သက္သည့္ သမိုင္းဘာသာျပန္ စာအုပ္ေျမာက္မ်ား စြာ ထုတ္ေ၀ခဲ့သူ ၏ေျပာျပ ခ်က္) ။

ကခ်င္ေဒသအား အုပ္ခ်ဳပ္သူသည္ ဦးေအာင္ဆန္းမဟုတ္ဘဲ၊ ဘုရင္ခံမွ တိုက္ရိုက္အုပ္ခ်ဳပ္သည္ကို ၄င္းဖဆပလ အဖြဲ႕၀င္မ်ားသိဟန္မတူေခ်။ ၄င္းတို႕အခြန္ေပးေဆာင္ရေသာ ကခ်င္ဒူ၀ါမ်ားမွာ ဇီးလဖိုင္ဒူ၀ါ၊ ၀ါ့ေဘာ္ဒူ၀ါ၊ ေနာ့ဂူဒူ၀ါ အစရွိသည့္ ကခ်င္ဒူ၀ါမ်ား ပင္ျဖစ္ၾကေလသည္။ အထက္ေဖာ္ျပပါ ဟိုပင္ေဒသသည္ ၀ါ့ေဘာ္ဒူ၀ါ ၏ ပိုင္နက္ျဖစ္သည္ ( ယခင္ကခ်င္ျပည္နယ္ ၀န္ၾကီးေဟာင္း ႏွင့္ ပင္လံုစာခ်ဳပ္ လက္မွတ္ေရးထိုးသူ ပေဒသရာဇ္ဒူ၀ါ ၀ါ့ေဘာ္ေဇာ္ရစ္ တို႕မိသားစု ၊ ကနဦးပိုင္ဆိုင္သူမွာ ဇီးလဖိုင္ဒူ၀ါျဖစ္ျပီး ဒူ၀ါၾကီးမွ ၄င္း၏ခမည္းခမက္ေတာ္စပ္ေသာ ၀ါ့ေဘာ္ဒူ၀ါအား နယ္ေျမခြဲ ေပး ျခင္းျဖစ္သည္)

၄င္းေဒသအား အုပ္ခ်ဳပ္အခြန္ေကာက္သည့္ ၀ါ့ေဘာ္ဒူ၀ါသည္ ဟိုပင္ျမိဳ႕တြင္းေနထိုင္ျခင္းမရွိ၊ ၄င္းသည္ ၀ါ့ေဘာ္ ဘြမ္အမည္ရွိ ေတာင္ေပၚတြင္ အေျခြအရံအသင္းပင္းျပည့္စံုစြာျဖင့္ေနထိုင္၏။ ( ၀ါ့ေဘာ္ဘြမ္=၀ါ့ေဘာ္ေတာင္) ။ သို႕ ေသာ္လည္း ဟိုပင္ေဒသတခြင္လံုးေန ကခ်င္ ႏွင့္ ကခ်င္မဟုတ္သူမ်ားအားလံုးသည္ ၀ါ့ေဘာ္ဒူ၀ါအား အခြန္ေပး ဆက္ ၾကရသည္။ ဟိုပင္ ဆိုေသာအမည္မွာလည္း ကခ်င္အမည္ Hkupang မွဆင္းသက္လာျခင္းျဖစ္ကာ ၄င္းေဒသ ေနသူ မ်ားအားလံုးသည္ ၀ါ့ေဘာ္ဒူ၀ါမ်ားထံ အခြင့္ေတာင္းကာေနထိုင္သူမ်ား၊ ဒူ၀ါမွ ေနရာခ်ထားေပး ေသာသူမ်ား ပင္ျဖစ္ ၾကေလသည္။

လြတ္လပ္ေရးမရယူမီအခ်ိန္အထိ မိမိျပည္ေထာင္ႏွင့္ မိမိတို႕ သီးသန္႕ေနထိုင္ခဲ့ၾကစဥ္ ကခ်င္၊ ခ်င္း၊ ရွမ္း ေဒသမ်ားအား ျဗိတိသွ်တို႕က Frontier Area ဟုေခၚေ၀ၚခဲ့ၾကသည္။ အမွန္လည္း နယ္ျခားျပည္ေထာင္မ်ားသာ လ်င္ျဖစ္ သည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ၄င္းေဒသမ်ားအား ျဗိတိသွ်အစိုးရက တိုက္ရိုက္အုပ္ခ်ဳပ္သည္။ ျဗိတိသွ်တို႕သည္ ရွမ္းပေဒသရာဇ္၊ ကခ်င္ပေဒသရာဇ္၊ ခ်င္းပေဒသရာဇ္ တို႕အား နဂိုမူလ ၄င္းတို႕၏ အခြင့္အာဏာမ်ားကို ျပန္လည္ေပးအပ္ခဲ့သည္။ ျဗိတိသွ်အစိုးရအား သစၥာခံရန္သာလိုအပ္သည္။ ကခ်င္၊ ခ်င္း၊ ရွမ္း ေဒသမ်ားသို႕ ဗမာလူမ်ိဳးအမႈထမ္းအခ်ိဳ႕ ေရာက္လာ ၾကသည္။

သို႕ေသာ္လည္း ၄င္းတို႕သည္ ဗမာမင္း၏ အမႈထမ္းမ်ားမဟုတ္ၾကဘဲ ျဗိတိသွ် အစိုးရ မင္းမႈထမ္းမ်ားသာ လ်င္ျဖစ္သည္။ ဖဆပလ အစိုးရဟုေခၚေ၀ၚသည့္တိုင္ ၄င္းတို႕သည္ ကခ်င္၊ ခ်င္း၊ ရွမ္း ေဒသမ်ားအားအုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္မရွိ၊ Burma Proper ျဖစ္ေသာ ဗမာေဒသႏွင့္ ဗမာလူမ်ိဳးမ်ားတြင္သာ အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရွိၾကေလ သည္။

ကခ်င္နဲ႕ေျမျပန္႕ ဘာဆိုင္လို႕လည္း ဟူေသာစကားအား လြန္ခဲ့ေသာ ဆယ္ႏွစ္ေက်ာ္ခန္႕မွ စတင္ၾကား လာရသည္။ တခ်ိဳ႕ေသာသူမ်ားက တီးတိုးေျပာဆိုသလို၊ အခ်ိဳ႕မွာ ေပၚေပၚတင္တင္ပင္ေျပာဆိုလာၾကသည္။ ယင္းစကား အား ေျပာဆိုခ်င္ေနသည္မွာ ၾကာျမင့္ေနျပီဟုလည္းထင္ျမင္ရသည္။ သမိုင္းေၾကာင္းမသိေသာသူမ်ား (သို႕) သိလ်က္ပင္ ကခ်င္ေဒသာအား၊ ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားအား ႏွိမ့္ခ်လိုေသာဆႏၵ၊ ကခ်င္ေဒသမွ ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားႏွင့္ သမိုင္းေၾကာင္းအား ေျဖာက္ဖ်က္လိုေသာ ဆႏၵမ်ားေၾကာင့္သာလ်င္ ယင္းကဲ့သို႕ေျပာဆိုျခင္းျဖစ္မည္မွာသံသ ယျဖစ္စရာအေၾကာင္းမရွိေခ်။

အခ်ိဳ႕ေနရာေဒသမ်ားသည္လည္း ကခ်င္အမည္မဟုတ္ပါဟုေျပာဆိုမႈမ်ားအမ်ားအျပားပင္ရွိေနျပီျဖစ္သည္။ မွန္ပါ သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံလြတ္လပ္ေရးမရမီအခ်ိန္မ်ားတြင္ ကခ်င္ေဒသတြင္ ဗမာအမည္ျဖင့္ မွည့္ေခၚေသာ ေဒသအ မည္မရွိ သေလာက္ျဖစ္သည္။ ကခ်င္ေဒသအားလံုးသည္ ကခ်င္ပေဒသရာဇ္ဒူ၀ါမ်ား ပိုင္ဆိုင္ထားျပီး ပိုင္နက္အမည္နာမ လည္းရွိျပီး သားျဖစ္သည္။ လေထာ္ဂါး ( လေထာ္ဒူ၀ါ မ်ိဳးႏြယ္စုမ်ားပိုင္ေဒသ)၊ လဖိုင္ဂါး ( လဖိုင္ ဒူ၀ါမ်ိဳးႏြယ္စုမ်ား ပိုင္ေဒသ)၊ မရန္ဂါး ( မရန္ ဒူ၀ါမ်ိဳးႏြယ္စုမ်ားပိုင္ေဒသ) ၊ အင္ခြမ္ဂါး ( အင္ခြမ္ ဒူ၀ါမ်ိဳး ႏြယ္စုမ်ားပိုင္ေဒသ) မရစ္ဂါး (မရစ္ ဒူ၀ါမ်ိဳးႏြယ္စုမ်ားပိုင္ေဒသ )၊ စသည္ျဖင့္ နယ္ေျမအားလံုးသတ္မွတ္ရွိျပီးသားျဖစ္၏ ထို႕ျပင္ တရုတ္ျပည္ ဖက္တြင္လည္း ရွဒန္ကရုန္ ( Shadan krung) အင္ခြမ္ကရုန္ ( NHkum krung) အိႏိၵယ ႏိုင္ငံ အာသံေဒသရွိ ကခ်င္ဒူ၀ါ မ်ားသည္ ေရွးယခင္ပေဒ သရာဇ္အာဏာမ်ားအား ယခုတိုင္က်င့္သံုးေနဆဲပင္ျဖစ္သည္။ အိႏိၵယ အစိုးရမွလည္းခြင့္ျပဳထား ဆဲပင္ျဖစ္ သည္။

ျမန္မာ ဘာသာအားျဖင့္ ေတာင္တန္းေဒသဟုအမည္ကင္ပြန္းတပ္ျခင္းျပဳေသာ္လည္း ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားကိုယ္တိုင္ ဂ်ိန္းေဖါစကားျဖင့္ ဂ်ိန္းေဖါမုန္းဒန္ (Jinghpaw Mungdan) ၊ ျမန္မာလိုဖြင့္ဆိုရလ်င္ ဂ်ိန္းေဖါႏိုင္ငံ၊ ဂ်ိန္းေဖါ ျပည္ေထာင္ ပင္ျဖစ္သည္။ ေတာင္တန္းေဒသျဖစ္ေသာ္လည္း ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ား၏ႏိုင္ငံျပည္ေထာင္ပင္ျဖစ္သည္။ လြန္လပ္ေရးရျပီး ေနာက္ ဗမာအမ်ားၾကီးစိုးေသာ အစိုးရအဖြဲ႕က ေဒသအမည္မ်ားအား ဗမာမႈအမည္ျပဳခဲ့ၾကေလသည္။ ဥပမာ ယခုမိုး ေကာင္းျမိဳ႕နယ္ ပင္းေဘာေက်းရြာ အမည္ရင္းသည္ ကခ်င္အမည္ Bang Baw ျဖစ္သည္။ ယခင္ကာလ က ကခ်င္ပ ေဒသရာဇ္ Bang Baw Duwa ပိုင္ျဖစ္သည္။

၄င္း၏ေအာက္နားဖက္ ယခုလက္ရွိအမည္ ဘီလူးျမိဳ႕သည္လည္း ကခ်င္ ပေဒသရာဇ္ Balu Duwa ( ဘ လူးဒူ၀ါပိုင္) ပိုင္ ဘလူးဂါး၊ ဘလူးေဒသပင္ျဖစ္သည္။ ၄င္းကိုလည္း ျမန္မာမႈျပဳကာ ဘီလူး ဟု ေျပာင္းျပန္သည္။ ေရႊြကူေဒသ ရွိကခ်င္အမည္ Sharat ta အား ဗမာအမည္ျဖင့္ သရက္သာျပဳသည္။ ျမန္မာအ မည္ ျမန္မာမႈျပဳျပီးေနာက္ ကခ်င္ႏွင့္မသက္ဆိုင္ဟု ဆိုလာၾကျပန္သည္။ ဗမာအေခၚမဲဇာသည္လည္း ကခ်င္ပေဒသရာဇ္ မိုင္ေရာင္း ဒူ၀ါ Mairawn Duwa ၏ Myen Za အမည္ရွိေဒသျဖစ္၏။ ျမန္မာလိုေရးရာတြင္ အတိအက်မေရးႏိုင္ရာ Me Za မဲဇာ အမည္ျဖစ္သြား၏။ တစ္ႏိုင္ငံလံုး မသိသူမရွိျဖစ္ေသာျမစ္ဆံု တန္ဖရဲေက်းရြာၾကီးအားဖ်က္ဆီးျပီး ရြာကိုပါ ေျပာင္းေရႊ႕ပစ္သည္။ေအာင္ျမင္သာဟူေသာအမည္မွည့္ေခၚသည္။

ကခ်င္ေဒသ သည္ေတာင္တန္းေဒသျဖစ္သည္မွာမွန္၏။ သို႕ေသာ္လည္း ေျမျပန္႕မ်ားလည္းရွိေခ်၏။ အထက္ ေဖာ္ျပခဲ့ သည့္ ဇီးလဖိုင္ ဒူ၀ါ ပိုင္နက္ျဖစ္ေသာ ဇီးလဖိုင္ဂါး၊ ဆမားဒူ၀ါ၊ ဒိုင္ဖာဒူ၀ါ၊ လေဂ်ာန္ဒူ၀ါ၊ အႏိုင္းဒူ၀ါ အစရွိသျဖင့္ ဒူ၀ါမ်ားပိုင္ဆိုင္ေသာဟူးေကာင္းလြင္ျပင္၊လေထာ္မ်ိဳးႏြယ္ဒူ၀ါမ်ားပိုင္ဆိုင္သည့္ျမစ္ၾကီးနားလြင္ျပင္မ်ားျဖစ္သည္။ လြင္ျပင္ ေျမျပန္႕ေဒသအားလံုးသည္လည္း ကခ်င္ပေဒသရာဇ္ ဒူ၀ါမ်ား ပိုင္ဆိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ အခြန္ေကာက္ခဲ့ၾကသည္။ ကခ်င္ေဒသ၏ ဆယ္ရာခိုင္ႏႈန္းခန္႕သာလ်င္ ေျမျပန္႕ဟူ၍သတ္မွတ္ႏိုင္သည္။ နည္းပါးေသာ္လည္း ကခ်င္ဒူ၀ါမ်ားသာပိုင္ဆိုင္ခဲ့ၾကသည္။ ျဗိတိသွ်မေရာက္မီအခ်ိန္အထိ မည္သည့္ ဗမာ မင္းလက္ေအာက္ခံကမွ ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္ႏိုင္ျခင္းမရွိခဲ့၊ ေရာက္လာ သူအခ်ိဳ႕မွာလည္းကခ်င္ဒူ၀ါမ်ားထံအကူအညီေတာင္းခံျခင္းသာရွိခဲ့ေလသည္။ ( ဥပမာမဟာဗႏၵဳလအာသံသို႕ စစ္ခ်ီရာ တြင္ မိုးေကာင္း ရွိ ကခ်င္ပေဒသရာဇ္ ဇီးလဖိုင္ဒူ၀ါမ်ားအား အကူအညီေတာင္းျခင္း၊ နယ္ေျမျဖတ္သန္းခြင့္ ေတာင္းျခင္း)

ကခ်င္ေဒသအားမွည့္ေခၚရာတြင္ ကခ်င္အမည္ ဘြမ္ ( Bum)၊ ေကာင္ ( Kawng) ၊ ယန္ ( Yang) ၊ ဂါး ( Ga) စသည္ျဖင့္မွည့္ေခၚခဲ့ၾကေလသည္။ ဆဒံုးဘြမ္၊ ေဂၚရီဘြမ္၊ အူမားဘြမ္၊ အေလာဘြမ္၊ စိန္လံုဘြမ္၊ အူဒီဘြမ္၊ လြယ္ယန္ဘြမ္၊ ၀ါ့ေဘာ္ဘြမ္၊ ဒိုင္ဖါဘြမ္၊ မဂ်ီဘြမ္၊ ဖုန္ကန္ဘြမ္၊ နားေဖါ့ဘြမ္၊ ပါေဂ်ာင္ဘြမ္၊ လမာဘြမ္၊ လဖိုင္ဂါး၊ မရန္ဂါး၊ အင္ခြမ္ဂါး၊ လေထာ္ဂါး၊ ပဒစ္ဂါး၊ မရန္ဂါး၊ လိုင္ဆိုင္းဂါး၊ ကံဆီးဂါး၊ ဂါးရာယန္၊ ေဒါ့ဖြမ္းယန္၊ နမ့္ဆန္ယန္၊ ကန္ေဒၚယန္၊ လြယ္လီယန္၊ မဒီးယန္၊ ႏြမ္ေမာ္ယန္၊ ဂတ္ရွန္ယန္ ၊ လံုရွာယန္၊ ရွိန္ေဗြယန္၊ ဆြမ္ပီယန္ စသည္ျဖင့္မွည့္ေခၚၾကေလသည္။

[ေကေဘာမ္ေအာန္း]

(Wunpawng Shingni Journal အတြဲ (၃) အမွတ္(၄) ပါ ေဆာင္းပါးျဖစ္သည္)

မူရင္း link https://www.facebook.com/kareng.baw...